منظور از خرید پاسپورت چیست؟ آیا شهروندی یک کشور را میتوان خرید؟ چیزی که با عنوان خرید پاسپورت معروف شده در واقع دریافت شهروندی افتخاری یک کشور در ازای سرمایه‌گذاری در آن کشور است.
برخی کشورها در ازای پرداخت مبلغی پول تابعیت کشور خود را واگذار می‌کنند. این پول به عنوان کمک بلاعوض به طرح‌های توسعه‌ای آن کشور یا سرمایه‌گذاری در بخشهای اقتصادی یا خرید ملک پرداخت می‌شود. کسی که این پول را پرداخت می‌کند پاسپورت آن کشور را دریافت می‌کند. این برنامه‌ها به نام «شهروندی در ازای سرمایه‌گذاری» هم شناخته می‌شوند. سنت کیتس و نویس اولین کشوری بود که از سال ۱۹۸۴ این برنامه را به صورت قانونی و رسمی آغاز کرد.
علت استقبال از این برنامه‌ها مزایای متعددی همچون امکان سفر بدون ویزا به بسیاری از کشورهای دنیا، تسهیل تبادلات بانکی و استفاده از تسهیلات بانکی، دسترسی به بازارهای جهانی، و بهره‌مندی از معافیتهای مالیاتی را به همراه دارد.
توجه کنید که تابعیت با اقامت تفاوت دارد. اکثر ما تابعیت یک کشور را داریم، اما برخی افراد تابعیت دو یا چند کشور را دارند. به این حالت تابعیت دوگانه یا تابعیت مضاعف می‌گویند. تابعیت مضاعف در دو حالت ممکن است اتفاق بیفتد:
۱.حالتی که شخص از هنگام تولد تابعیت دو کشور را دارد. مثلا اگر کودکی در کانادا از پدری ایرانی به دنیا بیاید طبق قوانین ایران تابعیت ایران را دارد و طبق قوانین کانادا تابعیت کانادا را دارد.
۲.حالتی که شخص در طول حیات خود تابعیت کشور دیگری را دریافت می‌کند. هر کشوری با شرایط خاصی تابعیت خود را به افراد خارجی اعطا می‌کند. اما چطور میتوان تابعیت کشور دیگری را به دست آورد؟ چند روش مرسوم برای کسب تابعیت وجود دارد:
شخصی که تابعیت دو یا چند کشور را دارد می‌تواند پاسپورت هر کدام از این کشورها را تهیه کند و از این طریق از امتیازات قانونی هر کدام از این پاسپورتها بهره‌مند شود. مثلا برای سفر به یک کشور خارجی از پاسپورتی استفاده کند که امکان سفر بدون ویزا را به او می‌دهد. یا برای افتتاح حساب بانکی یا عقد یک قرارداد از پاسپورتی استفاده کند که شرایط مناسبتری برای او ایجاد می‌کند.
اما وقتی شخصی تابعیت دو یا چند کشور را دارد کشورهای دیگر کدام تابعیت را برای این شخص به رسمیت می‌شناسند؟ در این زمینه بین کشورهای ثالث و نهادهای بین‌الملل اختلافات و ابهاماتی وجود دارد. عرف بین‌المللی تشخیص تابعیت مؤثر و رعایت قوانین کشور دارای «تابعیت مؤثر» در مورد چنین اشخاصی است. برای مثال شخصی که به آمریکا سفر کرده‌است و تابعیت کشورهای فرانسه و انگلستان را دارد، در صورت بروز مسئله‌ای حقوقی برای او که بایستی با قوانین کشور متبوع وی حل گردد، شهروند کشوری محسوب می‌شود که تابعیت مؤثرتری بر وی داشته‌است، هرچند قواعد دقیقی برای تشخیص تابعیت مؤثر وجود ندارد.
