محسن کرامتی: ۲۱ فوریه (۲ اسفند) از طرف سازمان یونسکو به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده‌است. نامگذاری این روز در کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۹ به منظور کمک به تنوع زبانی، فرهنگی و جهت جلوگیری از مرگ زبانها انجام شد. امروز در روز جهانی زبان مادری فرصتی دوباره یافتیم تا به ریشه و گذشته خود بازگردیم؛ به اهمیت زبان مادری‌مان فکر کنیم و از فراموشی تدریجی آن نگران و شرمنده باشیم.
اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله قوانین نوشته شده‌ای است که علی‌رغم وضع آن توسط قانون گذاران، نه توسط دولت اجرا می‌شود و نه توسط نمایندگان ملت در مجلس مورد توجه آنچنانی است. حق “آموختن زبان مادری” در این اصل، برای همه ایرانیان به رسمیت شناخته شده و دولت موظف به اجرای قانونی است که مورد تایید همه ملت ایران است. در اصل پانزدهم قانون اساسی آمده: « زبان و خطِ رسمی و مشترک مردم ایران، فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
با محرومیت انسان‌ها از آموزش زبان مادری نه تنها یک زبان یک گروه از بین می‌رود، بلکه فراتر از آن، آداب، رسوم، و به طور کلی گاهی فرهنگ مردمان از بین می‌رود. یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سازنده شخصیت انسان، زبان مادری‌اش است. اینکه در زبان یونانی «سخن‌گفتن» و «اندیشیدن» با یک تعبیر شناخته می‌شدند به این دلیل بود که حتی در آن زمان هم فرهنگ عمومی پذیرفته بود که از اساس تفکر چیزی نیست جز سخن‌گفتن با خود. این نکته یکی از مسلمات روانشناسی اجتماعی است که اگر کودکی با زبان مادری آشنایی نداشته باشد، نمی‌تواند بیندیشد.
حال که چرخ جهان به زمان و زبان انگلیسی می‌چرخد و غول‌های رسانه‌ای غربی در پی اهداف سلطه جویانه خود همچون سالیان دور هستند، تکیه بر فرهنگ خودی و کمک به تقویت باورهای قومی-ملی از بدیهیات مواجهه با هجمه امپریالیستی پدیده “جهانی شدن” است. باید به این نکته توجه کنیم که “توسعه” الزاما با نابودی فرهنگ‌ها ایجاد نمی‌شود؛ حتما راهی هست که بتوان همراه با توسعه از فرهنگ و زبان مادری پاسداری کرد و به رشد آن کمک نمود.
این یادداشت را در این لینک کامل بخوانید.
پ‌ن:
۱ ـ حمایت از اقلّیّت‌ها در حقوق بین‌الملل، دکتر ستار عزیزی، ناشر نورعلم، چاپ اول ۱۳۸۵، صفحه‌ی ۲۸۵ ـ ۲۸۶
