شمس الدین محمد حافظ ملقب به حافظ شیرازی مشهورترین شاعر تاریخ ایران زمین است که اشعار و غزل های زیبای او در جهان طرفداران بسیار زیادی دارد.
حافظ از محبوب‌ترین شعرای ایران‌زمین است که باگذشت قرن‌ها، آثارش نه‌تنها در ایران بلکه در سراسر نقاط جهان به شهرت رسیده است. موضوع اشعار حافظ بسیار متنوع بوده و از اشعار او در موسیقی سنتی ایرانی، هنرهای تجسمی و خوشنویسی استفاده می‌شود.
در نزد ما ایرانیان، شیخ حافظ شیرازی داننده اسرار نهان و عالم غیب است که هنگام مواجه شدن با مشکلات یا دوراهی‌های زندگی یا در مراسمات مختلف ملی به او مراجعه کرده و تفأل می‌زنیم و از اشعارش استفاده می‌کنیم.
شمس‌الدین معروف به لسان‌الغیب از مشهورترین شعرای تاریخ ایران‌زمین است که در حدود سال 726 ه.قدر شهر شیراز به دنیا آمد است. شهرت اصلی حافظ و رمز پویایی جاودانه آوازه او به سبب غزل‌سرایی و سرایش غزل‌های بسیار زیباست.
نام پدرش حافظ بهاءالدین بوده که در دوره سلطنت اتابکان فارس از اصفهان به شیراز مهاجرت کرده است. شمس‌الدین از دوران طفولیت به مکتب و مدرسه رفت و به یادگیری علوم نزد علما و فضلای زادگاهش پرداخت.
از کودکی تا جوانی
حافظ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی تسلط یافت و قرآن را حفظ نمود و در دهه بیست زندگی به یکی از مشاهیر علم و ادب دیار خود تبدل شد و به‌خاطر حفظ بودن قرآن تخلص حافظ را برگزید.
در دوران جوانی حافظ سلسله محلی اتابکان فارس افول و این ایالات مهم به تصرف خاندان اینجو درآمده بود. حافظ موردتوجه و امرای اینجو قرار گرفت و نزد شاه شیخ جمال‌الدین ابواسحاق حاکم فارس جایگاه والایی داشت.
امیر مبارزه‌الدین مؤسس سلسله آل مظفر در سال 754 ه.قبر امیر اسحاق چیره گشت اما سلطنت امیر مبارزه‌الدین مدت زیادی به طول بیانجامید و در سال 759 ه.ق دو تن از پسران او شاه محمود و شاه شجاع پدر را از حکومت خلع کردند. این دو امیر نیز احترام فراوانی به حافظ می‌گذاشتند.
امرارمعاش از نانوایی تا دیوانی
در دوران شاه شیخ ابواسحاق حافظ به دربار راه یافت و شغل دیوانی پیشه نمود. حافظ علاوه بر دربار شاه ابواسحاق در دربار شاهان دیگر مانند شاه شیخ مبارزه‌الدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته استمرار معاشاش حافظ از طریق شغل دیوانی بوده و شاعری پیشه اصلی او نبوده است.
حافظ یک‌بار ازدواج کرد و او تنها یک فرزند داشت که او هم در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش، فوت کرد. حافظ پس از درگذشت همسرش دیگر ازدواج نکرد.
شیخ حافظ شیرازی در جوانی در نانوایی کار می‌کرد و نان را به منطقه ثروتمندنشین شهر می‌رساند. در همین بحبوحه او با شاخه نبات دختر زیبایی که مسحور زیبایی و کمالات او شد، آشنا شد. او برای رسیدن به وصال یار، 40 شبانه‌روز در آرامگاه بابا کوی شب‌زنده‌داری کرد و به دعا پرداخت. سپس به وصال یار دست‌یافت و با شاخه نبات ازدواج کرد. حاصل این ازدواج یک فرزند بود.
گروهی نام همسر حافظ را شاخ نبات و گروهی دیگر بر این اعتقاد هستند که نام همسر حافظ، نسرین بوده و حافظ شیرین زبانی معشوقش را به شاخ نبات تشبیه کرده است.
مرگ حافظ در سال 971 ه.ق یا 792 ق روی داده است و حافظ در گلگشت مصلی که منطقه‌ای زیبا و باصفا بود به خاک سپرده شد .
امروزه این مکانیکی از جاذبه‌های مهمّ گردشگری به شمار می‌رود. حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند و تنها یک سفر کوتاه به یزد و یک مسافرت نیمه‌تمام به بندر هرمز داشت.
روایت است زمان دفن حافظ، عده‌ای به علت اشعار او که درباره می‌گساری بوده با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند اما برخی دیگر حافظ را مسلمان و معتقد می‌دانستند. به علت ایجاد دودستگی تفألی به دیوان خود حافظ زدند که این بیت آمد:
"قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت"
این شعر تأثیر زیادی در ساکت کردن بدخواهان حافظ داشت.
حافظ چهرهٔ مقدّسی نزد ایرانیان دارد به‌طوری‌که ایرانیان، رفتن به حافظیّه را معادل با زیارت آرامگاه حافظ می‌دانند و رفتن به آرامگاه او را با آداب‌ورسوم مذهبی همچون وضو گرفتن همراه می‌کنند و در کنار آرامگاه حافظ به نشان احترام، کفش خود را از پای بیرون می‌آورند.
آثار ماندگار ایران‌زمین
دیوان حافظ دارای 500 غزل، 42 رباعی و چندین قصیده است. حافظ به طور متوسط در هرسال فقط 10 غزل سروده و او دیوان خود را در طول 50 سال سروده است. دیوان حافظ بیش از چهارصد بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر در دنیا به چاپ رسیده است.
تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب شدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر است. نکتهٔ خاصی که در دیوان حافظ وجود دارد، کثرت نسخه‌هایی با مفردات و واژه‌های گوناگون است که این ویژگی سبب بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در بین مصححان می شود.
چندین رباعی نیز به حافظ نسبت‌داده‌شده که هرچند مانند غزل‌های او از ارزش ادبی والایی برخوردار نیستند، اما در انتساب برخی از آن‌ها تردید زیادی وجود ندارد.
منبع: اسپی کوه
