قرارداد کار، در اصل یعنی توافقی بین کارفرما و کارگر که در آن کارگر متعهد میشود کاری انجام دهد و در ازای آن کارفرما حقوق و مزایای او را پرداخت کند. قرارداد کار برای هر نوع همکاری کاری لازم است تا حق و حقوق هر دو طرف حفظ شود و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.
زمانی که دو طرف (کارفرما و کارگر) میخواهند همکاری کنند، قرارداد کار تعیین میکند که چه کاری قرار است انجام شود، مدت زمان کار چقدر است، حقوق کارگر چقدر در نظر گرفته شده، شرایط کاری و وظایف شرح داده میشود. این قرارداد میتواند شفاهی باشد اما بهتر است، همیشه کتبی و مستند باشد که در آینده اختلاف پیش نیاید.
طبق قانون کار، قرارداد کار یعنی توافقی که بین کارگر و کارفرما صورت میگیرد که کارگر برای مدت مشخص یا نامحدود کاری را انجام دهد و کارفرما در ازای آن حقالسعی به او پرداخت کند. کارگر کسی است که به درخواست کارفرما کار میکند و کارفرما شخص یا سازمانی است که کارگر برای او کار انجام میدهد و حقوق میپردازد.
قرارداد کار انواع مختلفی دارد و هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند. آشنایی با انواع آن کمک میکند که با قرارداد مناسب موقعیت کاری خود آشنا شویم.
در قرارداد دائم فقط زمان شروع کار مشخص میشود و تاریخ پایان ندارد. یعنی کارگر به طور نامحدود برای کارفرما کار میکند. این نوع قرارداد معمولاً پایدارتر است و کارفرما نمیتواند به راحتی کارگر را اخراج کند، مگر با دلایل قانونی و تشریفات خاص.
این قرارداد برای مدت زمان مشخصی بسته میشود. مثلاً برای یک پروژه یا کار خاصی که پایان مشخص دارد. در این نوع قرارداد پس از پایان مدت قرارداد، همکاری تمام میشود و امکان فسخ یکطرفه قبل از موعد معمول نیست.
این قرارداد مخصوص کارهایی است که کارگر فقط به صورت ساعتی کار میکند و حقوقش براساس تعداد ساعتهای کاری تعیین میشود. این نوع قرارداد برای مشاغلی که کار دائمی نیست یا ساعات کاری متغیر دارند، مناسب است.
قرارداد کار معین معمولاً برای انجام کاری مشخص مانند یک پروژه یا فعالیت خاص تنظیم میشود. وقتی پروژه تمام شود، قرارداد هم پایان مییابد.
این قرارداد برای افرادی است که میخواهند مهارتهای کاری خود را افزایش دهند و تحت آموزش و نظارت کارفرما فعالیت کنند. هدف این نوع قرارداد یادگیری و کسب تجربه است.
در این قرارداد، کارگر بدون حضور فیزیکی در محل کار وظایفش را انجام میدهد و معمولاً برای شغلهایی که نیاز به حضور فیزیکی ندارند، کاربرد دارد.
در قرارداد کار دائم فقط تاریخ شروع مشخص است و پایان ندارد. این قراردادها برای مدت نامحدود بسته میشوند. فسخ قرارداد دائم نیاز به شرایط خاص دارد و طرفین نمیتوانند بهتنهایی قرارداد را یکطرفه پایان دهند.
برای اینکه قرارداد کار معتبر و قانونی باشد، باید موارد مهمی در آن رعایت شود:
مشخص بودن وظایف و کار: قرارداد باید دقیقا بیان کند که کارگر چه کاری انجام میدهد.
حقوق و مزایا: مقدار حقوق و دیگر مزایای کارگر باید در قرارداد مشخص شود.
مدت زمان قرارداد: باید تاریخ شروع و اگر قرارداد موقت است، تاریخ پایان هم مشخص باشد.
ساعات کاری و مرخصی: تعداد ساعت کاری، روزهای تعطیل و قوانین مرخصی باید در قرارداد ذکر شود.
محل کار: جای انجام کار باید واضح باشد.
نحوه فسخ قرارداد: شرایطی که هر دو طرف بتوانند قرارداد را پایان دهند باید نوشته شود.
امضا و رضایت طرفین: قرارداد باید با رضایت کامل دو طرف و امضای آنها باشد.
بدون قرارداد کار، حقوق هیچ یک از طرفین تضمین نمیشود و ممکن است سوءتفاهمها و مشکلات قانونی به وجود آید. قرارداد باعث میشود هر دو طرف بدانند چه وظایفی دارند و در صورت تخلف یا مشکلی، بتوانند حق خود را از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند.
قرارداد کار باید مطابق قوانین کار کشور تنظیم شود و موضوع آن قانونی و مشروع باشد.
طرفین قرارداد باید اهلیت قانونی داشته باشند؛ یعنی مثلاً کارگر باید از نظر قانونی اجازه انجام آن کار را داشته باشد.
قرارداد هرگز نباید شامل فعالیتهای غیر قانونی یا خلاف عرف باشد.
اگر قرارداد کتبی باشد، نسخهای باید به اداره کار تحویل داده شود.
تمام کسانی که قصد دارند با یک کارفرما همکاری کنند، باید قرارداد کار داشته باشند. حتی اگر قرارداد شفاهی باشد، بهتر است کتبی نوشته شود که حقوق هر دو طرف حفظ شود. این موضوع فقط مخصوص کارمندان رسمی نیست، بلکه شامل کارگران پروژهای، کارآموزان، دورکاران و هر نوع همکاری کاری میشود.
کارفرما باید قرارداد کار را طوری تنظیم کند که هم منافع سازمان حفظ شود و هم حقوق کارگر رعایت شود. قرارداد باید شفاف باشد و موارد مهم را پوشش دهد که در آینده مشکلی ایجاد نشود.
کارگر باید قبل از امضای قرارداد، همهٔ بندهای آن را با دقت بخواند و مطمئن شود که حقوقش در قرارداد رعایت شده است. اگر بندهای قرارداد برایش مبهم یا ناعادلانه بود، باید قبل از امضا سؤال کند و در صورت نیاز از یک کارشناس حقوقی کمک بگیرد.
قرارداد کار یک سند مهم است که رابطه کاری بین کارگر و کارفرما را مشخص میکند. انواع مختلفی دارد که بسته به نوع کار و مدت همکاری انتخاب میشوند. این قرارداد باید قانونی، شفاف و با رضایت طرفین باشد و براساس اصول حقوقی معتبر نوشته شود.
