تدبر در قرآن، نمی از دریا-۵( آیا آیه تطهیر در مورد همسران پیامبر است؟)

احتمالاً همه ما با آیه ۲۳ سوره احزاب که به آیه تطهیر معروف است، آشنا هستیم:

وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(23 احزاب)

و در خانه‌های خود بمانید، و همچون دوران جاهلیّت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید، و نماز را برپا دارید، و زکات را بپردازید، و خدا و رسولش را اطاعت کنید؛ خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.

این آیه از دو بخش مجزا تشکیل شده است. در بخش اول با ضمیر مونث به زنان پیامبر توصیه می شود که در خانه‌های خود بمانند و مانند عصر جاهلی ظاهر نشوند و نماز را برپا دارند و زکات و اطاعت از خدا و رسولش را انجام دهند، اما بخش دوم با ضمیر مذکر، مربوط به اهل بیت است که خداوند می فرماید اهل بیت پیامبر از همه پلیدی ها بر اساس اراده الهی دور هستند.

بخش دوم آیه 23 توسط مفسران شیعه و سنی به دو نحوه متفاوت تفسیر می شود. اهل سنت این بخش را در ادامه خطاب خداوند به زنان پیغمبر می‌دانند و آنها را پاک شده از گناهان می شمارند. آنها در پاسخ این انتقاد که ضمایر بخش دوم آیه ۲۳ مذکر است و نمی تواند خطاب آن به زنان پیامبر باشد، می گویند اهل بیت شامل خود پیامبر نیز است پس به جهت بزرگی جایگاه پیامبر از ضمیر مذکر استفاده شده است. اما مفسران شیعه مخاطب این بخش از آیه ۲۳ را پیامبر و حضرت علی و حضرت فاطمه و حسنین می‌دانند نه همسران پیامبر. حال بیایید بررسی کنیم که کدام نظر بیشتر با آیات قرآن مطابقت دارد. آیا زنان پیامبر از هر گناهی پاک شده بودند و دیگر بعد از نزول آیه مذکور مرتکب گناهی نشده اند. سوره احزاب مصادف با جنگ خندق و در سال پنجم هجری نازل شد. آیاتی از سوره تحریم که بین سال های هفتم و هشتم هجری نازل شده است را ملاحظه بفرمایید:

وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً فَلَمّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْض فَلَمّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ (3) إِنْ تَتُوبا إِلَى اللّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَلائِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ(4)

* (به خاطر بیاورید) هنگامى را که پیامبر یکى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامى که وى آن را افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت، قسمتى از آن را براى او بازگو کرد و از قسمت دیگر خوددارى نمود؛ هنگامى که پیامبر همسرش را از آن خبر داد، گفت: «چه کسى تو را از این راز آگاه ساخت»؟! فرمود:«خداوند عالِم و آگاه مرا با خبر ساخت»!(3) اگر از کار خود توبه کنید (به نفع شماست زیرا) دل هایتان از حق منحرف گشته؛ و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید (کارى از پیش نخواهید برد)؛ زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند. (4)

اینجا به افشای راز پیامبر در اثر انحراف قلب دو نفر از همسران پیامبر از حق و حتی احتمال همدستی همسران پیامبر برعلیه او!! اشاره می شود. آیا این با پاک شدن از همه گناهان همخوانی دارد؟ آیه بعد آب پاکی را روی این اندیشه که همسران پیامبر از هر گناهی پاک بوده اند می ریزد. اینجا به وضوح همسران پیامبر توسط خداوند تهدید به طلاق می شوند:

عَسى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْواجاً خَیْراً مِنْکُنَّ مُسْلِمات مُؤْمِنات قانِتات تائِبات عابِدات سائِحات ثَیِّبات وَ أَبْکاراً(5)

امید است اگر او شما را طلاق دهد، پروردگارش به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد، همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، هجرت کننده، زنانى غیر باکره و باکره.(5)

خداوند دارد همسران پیامبر را با جایگزین شدن توسط بانوان مسلمان، مومن، متواضع، توبه کار، عابد و همراه پیامبر در مسافرت ها تهدید می کند. سوال. آیا خدا تهدید توخالی می کند؟ هرگز. وقتی خداوند به زنان پیامبر میگوید من می توانم زنانی بهتر از شما را به همسری پیامبر در آورم، آیا چنین زنانی در آن زمان بوده اند؟ البته که بودند. خداوند تهدید توخالی نمی کند. نکته جالب اینکه خداوند همسران پیامبر را صرفاً با بخش کوچکی از زنان که مجرد یا بیوه بودند مقایسه می کند نه همه زنان آن عصر. به عبارت دیگر در مقایسه با زنان مجرد یا بیوه که احتمالاَ کمتر از ۱۰ درصد زنان آن زمان بوده اند هم افرادی برتر از همسران پیامبر وجود داشته اند، چه برسد به کل زنان مسلمان.

البته غیر از مورد فوق در تاریخ صدر اسلام موارد نقض دستورات الهی توسط همسران پیامبر وجود دارد. در آیه 23 سوره احزاب خداوند به صراحت به همسران پیامبر دستور می دهد که در خانه هایتان بمانید. عایشه همسر پیامبر را در سال 36 هجری و پس از 26 سال از وفات پیامبر سوار بر شتر سرخ موی در بحبوحه جنگ جمل و صدها کیلومتر دورتر از مدینه و در دروازه های شهر بصره تصور کنید! هر توجیهی برای این کار بیاوریم زیر پا گذاشتن نص صریح قرآن قابل انکار نیست.