تو این مقاله می‌خوایم در مورد نحوه تنظیم دمای بدن در زمان سرما صحبت کنیم؛ ببینیم چرا دست و پاهامون موقع سرما بیشتر از بقیه اعضای بدن یخ می‌کنن، چرا وقتی سردمون میشه می‌لرزیم و اصلا ترموستات بدنمون کجاست و چطوری کار می‌کنه.
بدن انسان یه سیستم تنظیم دمای خیلی هوشمندانه و پیچیده داره. در حالت عادی دمای بدن ما بین ۳۶.۱ تا ۳۷ درجه سلسیوس متغیره. ممکنه آدم‌های مختلف دمای پایه بدنشون کمی با هم متفاوت باشه اما معمولا این تفاوت دمای پایه، تو همین رِنجیه که بهتون گفتم.
در صورتی که به هر دلیلی دمای بدن بالاتر از ۳۸.۵ درجه بشه بهش می‌گیم هایپرترمیا (hyperthermia) و در صورتی که به هر دلیلی این دما به زیر ۳۵ درجه برسه بهش می‌گیم هایپوترمیا (hypothermia). اینجا بیشتر می‌خوایم فقط در مورد واکنش بدن در زمان سرما صحبت کنیم، اگه موضوع تنظیم دما براتون جذاب بود تو کامنتها بگید تا در مورد رفتار بدن در مقابل گرما هم بنویسم.
هیپوتالاموس بخشی از مغزه که یکی از مهمترین فعالیت‌هاش، اینه که بعنوان ترموستات بدن عمل کنه. سیستم تنظیم دمای بدن در مواجهه با تغییرات دمایی داخلی و خارجی واکنش‌هایی نشون میده. تغییرات دمایی داخل بدن از طریق عصب‌هایی که تو قسمت هیپوتالاموس مغز قرار گرفتن، احساس میشه و به این تغییرات واکنش میدن. به این گیرنده‌های عصبی می‌گیم ترمورسپتورها (thermoreceptors) یا گیرنده‌های دمایی که البته فقط تو هیپوتالاموس نیست که این گیرنده‌ها رو داریم.
تغییرات دمایی خارج بدن هم نیاز به ارزیابی و واکنش مناسب دارن، مثل سرد یا گرم شدن محیط.
برای این منظور، ما ترمورسپتورهای دیگه‌ای داریم که تو پوستمون قرار دارن. رسپتورهایی که یه سریاشون برای سنجش گرما و یه سریاشون هم برای سنجش سرما اند.
وقتی هوا سرد میشه، گیرنده‌های سرما که تو پوست قرار گرفتن، پیام سرما رو دریافت می‌کنن و به هیپوتالاموس می‌فرستن. هیپوتالاموس متوجه میشه الان وقتشه که گرمای بیشتری تولید کنه تا بتونه با سرمای محیط مقابله کنه و دمای بدنمون رو تو بازه مطلوب نگه داره.
بعد از اینکه هیپوتالاموس پیام سرما رو دریافت کرد، مکانیسم‌های فیزیولوژیک متعددی اجرا میشن تا دمای بدن به اون نقطه ایده‌آل برسه و تو اون نقطه باقی بمونه.
۱. هیپوتالاموس با دستور به تیرویید، باعث افزایش فرم فعال هورمون تیرویید میشه و فرم فعال هورمون تیرویید باعث افزایش انرژی در دسترس سلولها میشه و گرمای مورد نیاز بدن تامین میشه.
۲. هیپوتالاموس به اعصاب سمپاتیک هم پیام‌هایی می‌فرسته تا با ترشح موادی به اسم کاتکولامین‌ها، به چربی‌های قهوه‌ای این پیام رو برسونن که وقتشه کالری بسوزونی و از متابولیسم این چربی‌ها هم انرژی در دسترس بیشتری برای سلولها تولید میشه و در نتیجه گرمای مورد نیاز بدن تامین میشه.
۳. تحریک اعصاب سمپاتیک و ترشح کاتکولامین‌ها، همچنین باعث تحریک گیدنده‌های عصبی دیگه‌ای به اسم آلفا رسپتورها میشن که تو سیستم عروقی بدن قرار دارن. تمام رگ‌های بدنمون این گیرنده رو دارن که با تحریکش، پدیده‌ای به اسم vasoconstriction یا تنگ شدن رگ‌ها رخ میده. وقتی عروق بدن تنگ‌تر میشن، میزان خون‌رسانی به سطح پوست و مخصوصا انتهاهای بدن (دست‌ها و پاها) کمتر میشه تا گرمای کمتری رو از طریق سطح پوستمون از دست بدیم. حواستون باشه 《خون》مهمترین چیزیه که به ارگانهای بدن گرما رو منتقل می‌کنه. مثل لوله‌کشی آب گرمیه که تو ساختمونها داریم.
حالا چرا دست و پا بیشتر از بقیه بدن سرد میشن؟
الف. دست و پا سطح پوستی نسبتا زیادی دارن که می‌تونه به شدت باعث از دست رفتن گرما بشه.
ب. در مواقع سرما، بدن اولویت اصلیش اینه که از ارگانهای حیاتی‌تر در مقابل سرما محافظت کنه. یعنی ترجیح میده حتی دست و پاهات از سرما خشک شن و نکروز شن، اما قلب و کبد و… گرم و زنده بمونن. خیلی ساده است؛ چون بدون دست و پا نمی‌میری اما بدون قلب چرا!
۴. در نهایت هیپوتالاموس به عضلات بدن پیامی می‌فرسته مبنی بر اینکه باید شروع کنین به انقباضات ریتمیک! یعنی چی؟ پا شن برقصن؟ نه، به این انقباضات ریتمیک می‌گیم لرز یا shivering.
حالا فایده لرز چیه؟ وقتی عضلات بصورت ریتمیک حرکت می‌کنن، باعث تولید انرژی و در نتیجه ایجاد گرما میشه. همون جوری که وقتی ورزش می‌کنیم گرممون میشه. اینجا بدن یه جورایی داره چیزی مثل ورزش مصنوعی برای عضلات می‌سازه تا انرژی و گرما تولید کنن برامون.
اگه کنجکاوی‌هایی در مورد بدن انسان دارید، برام تو کامنتها بنویسید تا در موردشون تو پست‌های بعدی صحبت کنیم و با لایک کردن این پست ازم حمایت کنید تا بتونم بیشتر در مورد بدن انسان بنویسم و در کنار هم به کنجکاوی‌های بیشتری در مورد بدنمون پاسخ بدیم.
