مادربرد چیست و چه ویژگی دارد؟

مادربرد اصلی‌ترین بخش یک رایانه است و سپس بعد از آن CPU اصلی‌ترین بخش یک رایانه است. مادر برد اصلی‌ترین بخش یک رایانه است و کار آن کنترل کردن پردازشگر مرکزی و ارتباط دادن آن با قسمت‌های دیگر است. خود پردازشگر با هیج کدام از ابزار آلات بیرونی ارتباط مستقیم ندارد و همان‌طور که از نامش پیداست تنها یک پردازنده‌است. ارتباط پردازشگر با ابزار خارجی (به جز در موارد معدود) توسط بایوس (BIOS) انجام می‌گیرد و در حقیقت بین پردازشگر و ورودی/خروجی‌ها همواره یک مدار واسط وجود دارد. مادربورد، بورد مادر و اصلی کامپیوتر است که درون کیس قرار دارد و کار آن ارتباط دادن بعضی از اجزاء کامپیوتر به یکدیگر و کنترل عمل کامپیوتری و منطقی اجزاء مختلف کامپیوتر می باشد. در یک دسته بندی جدید مادربوردها را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد: 1) مادربورد عملکرد منطقی داخلی 2) مادربورد عملکرد منطقی خارجی 3) مادربورد عملکرد بورد منطقی داخل کیس.

ویژگی های مادربرد:

فرم فاکتور

فرم فاکتور مادربرد به ابعاد فیزیکی و چیدمان آن اشاره دارد. در واقع فرم فاکتور مواردی چون اندازه و شکل برد، نحوه‌ی قرار گرفتن در کیس کامپیوتر، جایگاه نصب سخت افزارها و غیره را تعیین می‌کند. رایج‌ترین فرم‌های مادربرد عبارت است از: Micro ATX، ATX، Mini ITX. اگر فضای کافی در اختیار دارید، مسلماً استفاده از مادربرد به فرم ATX بهترین گزینه برای شما خواهد بود. چراکه اتصالات کانکتورها و رابط‌های بیشتری جهت ارائه دارد.

2. نوع سوکت
سوکت CPU یکی از مشخصات مهم مادربرد است که نوع پردازنده و امکان نصب آن را تعیین می‌کند. پردازنده‌های اینتل و AMD هرکدام به صورت جداگانه روی سوکت‌های خاص و سازگار خودشان قرار می‌گیرند و نمی‌توان یکی از آن‌ها را روی دیگری نصب کرد.
به عنوان مثال، پردازنده‌های نسل 12 و 13 از سوکت LGA 1700 استفاده می‌کنند؛ در حالی که جدیدترین پردازنده‌های AMD قابلیت نصب روی سوکت AM5 را دارند. پیشنهاد ما به شما این است که قبل از خرید مادربرد، نوع سوکت پردازنده‌ی خود را بررسی کنید تا مشکلی در این خصوص پیش نیاید.

3. چیست
چیپست مادربرد همان بخشی است که به صورت مستقیم دیگر اجزای سخت افزاری را به هم مرتبط می‌سازد. همچنین مواردی چون تعداد پورت‌های USB، میزان سرعت انتقال داده‌ها، تعداد و عملکرد سایر قطعات را تعیین می‌کند. دردرجه‌ی اول چیپست‌ها تعیین کننده نوع CPU، حافظه رم و فضای ذخیره سازی می‌باشند و برای پردازنده‌های اینتل و AMD متفاوت هستند. درحالت استاندارد چیپ‌های مادربرد در هردو مدل Intel و AMD با یک حرف بزرگ انگلیسی و سه عدد نام گذاری می‌شوند که هرکدام معنای خاصی دارند. در ادامه به طور خلاصه اسامی چیپ‌های مادربرد را بررسی می‌کنیم.

در پردازنده‌های AMD:
A: نشانه‌ی اقتصادی و رده پایین بودن چیپ مادربرد است. مانند: A620

B: نشانه‌ی میان رده بودن چیپ است. مانند: B650

X: نشانگر رده بالا بودن چیپ‌های پردازنده به همراه کارایی مناسب برای Workstation است. مانند: X670.

در پردازنده‌های Intel:

H: بیانگر مقرون به صرفه بودن چیپ است. مانند: H610

B: نشانه‌ی مادربردهای میان رده برای کاربران حرفه‌ای‌تر است. مانند: B760

Z: نشانگر چیپ‌های رده بالا و مخصوص Workstation است. مانند: Z790

X: بیانگر بالاترین رده از چیپ‌های مادربرد با حداکثر سطح عملکرد پردازنده‌های اینتل برای استفاده انحصاری با سخت افزار Intel Exterme است.

4-اسلاتهای رم

اینکه چه تعداد اسلات رم می‌توانید در کامپیوترتان استفاده کنید، بستگی به مادربرد دارد. هر مادربرد دارای تعداد محدودی اسلات رم است که از فرکانس و ظرفیت معینی پشتیبانی می‌کند. اغلب مادربردها بین دو تا هشت اسلات رم دارند. بسته به میزان ظرفیت قابل پشتیبانی سیستم، می‌توانید از یک اسلات و یا بیشتر استفاده کنید.

5. نوع رم
از تعداد اسلات و میزان فرکانس رم که بگذریم، فرم فاکتور و نوع رم نیز گزینه‌ی مهمی است که توسط مادربرد مشخص می‌شود. در حال حاضر اغلب مادربردهای مدرن از رم DDR4 و DDR5 پشتیبانی می‌کنند. رم‌های DDR4 در سال 2014 معرفی شدند. این نوع از حافظه‌ها نسبت به نسل قبلی خود چگالی بالاتر و ولتاژ کمتری دارند. درنتیجه موجب کاهش مصرف برق و درعین حال افزایش میزان عملکرد رم در سیستم می‌شوند. رم‌های DDR5 که جانشینی برای رم‌های DDR4 هستند، ظرفیت بالاتر، سرعت بیشتر، راندمان انرژی بهتر و تک ماژول‌های بزرگ‌تر ارائه می‌دهند. مسلماً پیشنهاد ما به شما استفاده از رم DDR5 است. اما درمجموع این موضوع به مادربرد شما بستگی دارد که آیا از DDR5 پشتیبانی می‌کند یا خیر.

6. کانکتور یا اتصال دهنده‌های ذخیره سازی
تعداد و نوع فضای ذخیره سازی نیز مورد دیگری است که باید با مادربرد چک کنید. کانکتورهای SATA برای اتصال هارد دیسک‌ها و SSDهای به فرم SATA استفاده می‌شوند. شما می‌توانید از طریق این کانکتور حافظه را به سیستم وصل کنید. اما برای نصب SSD به فرم M.2 باید جایگاه مخصوص SSD روی مادربرد باشد. SSDهای به فرم M.2 سریع‌تر از SSDهای SATA هستند. علاوه بر این تعداد و نوع حافظه‌ی مورد استفاده نیز می‌تواند روی سرعت خواندن/نوشتن دیتا و عملکرد کلی سیستم تأثیر بگذارد. پس پیشنهاد می‌شود در صورت امکان از SSD به فرم M.2 استفاده کنید.

7.پورت‌های مورد نیاز در سیستم
ورودی و خروجی کانکتورهای روی مادربرد تعیین کننده پورت‌هایی هستند که می‌توان در سیستم از آن‌ها استفاده کرد. اینکه چه تعداد و چه نوع درگاهی نیاز دارید یکی از مشخصات مهم مادربرد برای بررسی است. درگاه‌های USB-A، UCB-C، DisplayPort، HDMI، VGA، SATA، ورودی‌های صوتی و غیره از جمله پورت‌های مهم برای بررسی مادربرد هستند که پیشنهاد می‌کنیم حتماً قبل از خرید مادربرد آن‌ها را بررسی کنید.

8. اتصال دهنده‌های برق
مادربردها برق موردنیازشان را از طریق کانکتورهای برقی متصل به پاور به دست می‌آورند. به طور کلی دو کانکتور برق اصلی در مادربرد وجود دارد: کانکتور برق 24 پین ATX و کانکتور 8 یا 4 پین EPS .
کانکتور برق 24 پین ATX کانکتور اصلی برق است که برق مورد نیاز مادربرد را تامین می‌کند. کانکتور 8 یا 4 پینEPS نیز به طور جداگانه انرژی CPU را تامین می‌کند. برخی از مادربردهای رده بالا، به ویژه آن‌هایی که برای اورکلاک طراحی شده‌اند، دارای کانکتور برق 4 یا 8 پین اضافی برای پایداری انرژی بیشتر در CPU هستند.
از CPU و مادربرد که بگذریم، قطعات پرقدرتی چون کارت‌های گرافیکی مستقیماً برق را از پاور تهیه می‌کنند. بسیاری از پردازندهای گرافیکی به یک یا دو کانکتور 6 یا 8 پین و یا ترکیبی از هردو نیاز دارند.

9-اسلات PCI Express

اسلات‌های PCIe نوعی رابط پرسرعت هستند که به مادربرد اجازه‌ی ارتباط با سخت افزارهایی چون کارت گرافیک، کارت صدا، کارت شبکه و غیره را می‌دهد. این اسلات‌ها در اندازه و تعداد پین‌های مختلف عرضه می‌شوند که با استفاده از حرف x به همراه یک عدد نشان داده می‌شود. عدد همراه x نشان دهنده‌ی تعداد خطوط داده‌ی اسلات است. هرچه این خطوط بیشتر باشند، داده‌های بیشتر و سریع‌تری بین سیستم و مادربرد رد و بدل می‌شود. علاوه بر این اسلات PCIe نسل‌های مختلفی دارد که جدیدترین‌شان PCIe 6.0 می‌باشد. این نسخه در ژانویه 2022 معرفی شد و در حال حاضر تعداد کمی از قطعات امکان پشتیبانی از آن را دارند. به طور کلی هرچه نسخه‌ی PCIe جدیدتر باشد، پهنای باند بیشتری ارائه می‌دهد. برای مثال اسلات PCIe 5.0 نسبت به PCIe 4.0 دو برابر پهنای باند بیشتر فراهم می‌کند.
ویژگی دیگری که در خصوص نسل‌های PCIe صدق می‌کند، پشتیبانی اسلات از کارت گرافیکی با نسل مشخصی از PCIe است. مثلا اگر یک کارت گرافیک با رابط PCIe 3.0 را در یک اسلات PCIe 4.0 قرار دهید، با حداکثر پهنای باند PCIe 3.0 کار می‌کند. همچنین بالعکس اگر یک کارت PCIe 4.0 را در یک اسلات PCIe 3.0 قرار دهید، کارت گرافیک شروع به پردازش می‌کند؛ منتها با محدودیت پهنای باند به اندازه‌ی اسلات PCIe 3.0.

10. موارد اضافی جهت بررسی مادربرد
درنهایت باید برخی موارد اضافی مانند فناوری Wi-Fi، بلوتوث، کارت صدا و غیره را بررسی نمایید. اگر مادربرد شما این ویژگی‌ها را به صورت یکپارچه ندارد، می‌توانید هنگام نیاز از دانگل یا آداپتور استفاده کنید. به عنوان مثال می‌توان از دانگل بلوتوث برای اتصال بلوتوث در سیستم خود بهره مند شد.
با این حال یکی از ویژگی‌های مفیدی که می‌توان در مادربرد پیدا و یا اضافه کرد، کارت‌های دیباگر(شامل LEDهای مخصوص عیب یابی و نشانگر اعداد دیجیتالی به صورت کد) است. این کارت‌ها هنگام بروز مشکل روشن می‌شوند. درنتیجه علاوه بر آگاه شدن از وجود اشکال در سیستم، می‌توانید سریع‌تر از همیشه تشخیص دهید که کارکرد کدام سخت افزار با مشکل روبرو شده است.

جمع بندی
در این مقاله به بررسی 10 ویژگی مهم مادربرد پرداختیم و گفتیم یکی از مهم‌ترین موارد سازگاری دیگر قطعات سیستم با مادربرد است. پشتیبانی مادربرد از سوکت پردازنده، ظرفیت حافظه‌ی رم، تعداد و چگونگی کانکتورهای مورد نیاز و غیره از مواردی است که پیش از خرید نیاز به بررسی دارد. اگر برای اولین بار است که می‌خواهید مادربرد خریداری نمایید، شاید کمی برایتان گیج کننده باشد. اما اطمینان داشته باشید که با خواندن این مقاله، قطعاً مسیر خریدتان آسان‌تر خواهد شد. نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید، این است که هرگز در خرید مادربرد عجله نکنید. تمام موارد لازم را بسنجید و درنهایت مطابق با نیازتان خریداری کنید.

Morteza Dehghani