به دلایل مختلفی شناخت بسیار کمی در بازار حرفه ای ایران نسبت به دیزاین و ارزش هایی که می تونه ایجاد کنه وجود داره. بنابراین تصمیم گرفتم همین مقدار دانش و تجربه خودم در حوزه دیزاین و ارزش آفرینی با دیزاین رو با سایرین هم به اشتراک بذارم. به این امید که هم از شنیدن نظرات سایرین به دانش خودم اضافه بشه و هم شاید کمی شناخت نسبت به دیزاین و ارزش هایی که ایجاد می کنه افزایش پیدا کنه. در نهایت هم کسب و کارها و هم جامعه دیزاین و هم سایر ذی نفعان ازش بهره مند بشن.
برای ورود به بحث اول به یک تعریف از خود خدمات و محصولات می پردازیم، بعد با بررسی فرایندهای کسب و کارهای تولیدی و خدماتی می بینیم که دیزاین خدمات و محصولات کجا و چطور برای کسب و کار ارزش ایجاد می کنن.
سازمان جهانی استاندارد «محصول» و «خدمت» رو به این شکل تعریف می کنه:
محصولات و خدمات هر دو خروجی و مفعول هستند. نتیجه یک فرایند، خروجی است و هر خروجی ای یک مفعول است. مفعول ها می توانند مادی، غیرمادی یا تخیلی باشند مثل محصولی که تولید یا خدمتی که عرضه می شود. به طور معمول محصولات ملموس و خدمات ناملموس هستند.
در ادامه سازمان جهانی استاندارد این تعریف رو برای «فرایند» ارائه میده:
مجموعه ای از فعالیت های وابسته یا همبسته که ورودی ها را به خروجی ها تبدیل می کند.
بر این اساس هر خدمت و محصولی خروجی مجموعه ای از فعالیت هاست.
حالا بریم ببینیم چه فعالیت هایی برای تولید و عرضه یک محصول یا خدمت انجام میشه و آیا دیزاین هم یکی از همین فعالیت هاست و اگر بله کجای این فرایند قرار می گیره و چطور برای کسب و کارها ارزش ایجاد می کنه.
شما اگر بخواین کسب و کاری از نوع «تولیدی» راه اندازی کنین طبیعتا محوری ترین زیرساخت و فعالیتی که نیاز دارین خط تولیده. بعدش هم توزیع و مارکتینگ و فروش. حالا ممکنه تولیدتون رو توی ایران انجام بدین یا ببرین چین یا هر جغرافیای دیگه ای. همین طور محل توزیع و مارکتینگ و فروشتون رو هم بسته به جغرافیای بازاری که می خواین توش باشین انتخاب می کنین.
حالا باید به یه سوال مهم پاسخ بدیم: چه محصولی می خواین تولید کنین؟ اون چیز قراره چه ویژگی هایی داشته باشه؟ چه شکلی باشه و چه جنسی و غیره؟
نمیشه به خط تولید گفت همینجوری یه چیزی تولید کن. اون لازمه دقیقا بدونه چی قراره بسازه. به اون بخش که دقیقا مشخص می کنه تولید قراره چی بسازه میگن طراحی یا دیزاین. که در چنین کسب و کاری محصول طراحی می کنن. حالا شما ممکنه برای کاهش هزینه هاتون یا هر هدف دیگه ای به جای اینکه چیزی که قراره تولید بسازه رو طراحی کنین ، میرین یه نمونه ای رو که هست پیدا می کنین و میگین عین این رو برام بساز. اونا هم تلاش می کنن از روی همون محصول نمونه، نقشه و سایر موارد مورد نیاز رو دربیارن و بسازنش. اینجوری شما ممکنه در ظاهر به تیم طراحی نیاز نداشته باشین که بگه چی ساخته بشه ولی باز هم بالاخره در همین فرایند باید یه منابعی رو تخصیص بدین به اینکه یه چیز یا چیزهایی رو پیدا کنین که تولید بسازه.
ممکنه بگین من می خوام سیب یا سایر محصولات دامی و کشاورزی تولید کنم و بفروشم. اون وقت که دیگه کسی نیاز نیست که طراحی ش کنه. درسته خود سیب دیگه نیازی به طراحی نداره. اما همواره بسته به نوع کسب و کارتون دیزاین می تونه در بخش های مختلف زنجیره ارزش کسب و کارتون ارزش خلق کنه. که امیدوارم فرصتی باشه این مورد رو در آینده در مطلب دیگه ای بیشتر توضیح بدم.
حالا اگر بخواین یک کسب و کار «خدماتی» راه اندازی کنین اون وقت دیگه به جای خط تولید نیاز به عملیات دارین. متشکل از یک تیم یا تیم هایی که در کنار هم اون خدمت رو ارائه میدن. طبیعتا مارکتینگ و فروش هم نیاز دارین. اگر خدمتی که ارائه میدین بر بسترهای خاص دیجیتال یا مخابراتی باشه به تیم هایی که اون بسترها رو براتون فراهم کنن هم نیاز دارین. حالا چه به شکل درون سازمانی چه به شکل برون سپاری.
حالا باز همون سوال پیش میاد: چه خدمتی می خواین ارائه بدین؟ جزئیات ارائه اون خدمت به چه صورته؟ یعنی اون تیم های عملیاتی باید چه کارهایی رو به چه صورتی انجام بدن؟ اون تیم های ارائه دهنده بستر ارائه خدمات باید چه بستری بسازن و فراهم کنن؟
طبیعتا اون تیم ها نمی تونن بدون دونستن اینکه قراره چیکار کنن، کاری انجام بدن. یا اگر هم انجام بدن به نوعی کورکورانه س. به اون فرد، تیم یا بخشی که میگه چه خدمتی با چه ویژگی هایی و به چه صورتی ارائه بشه میگن طراحی یا دیزاین. که در این نوع از کسب و کار خدمات طراحی می کنن. حالا شما باز می تونین برای کاهش هزینه یا به هر دلیل دیگه ای، به جای اینکه جواب این سوالات رو از چنین تیمی بگیرین، برین یه نمونه از همون خدمت رو که به نظرتون خوب طراحی شده و داره ارائه میشه انتخاب کنین و به تیم های عملیاتی تون بگین که اون رو براتون ایجاد کنن و ارائه بدن. همین طور تیم های ساخت و توسعه بسترهای دیجیتال یا مخابراتی یا سایر.
البته بعد از اختراع دستگاه های الکترونیکی مثل کامپیوتر و دنیای دیجیتال انواعی از کسب و کارهای خدماتی به وجود اومدن که بهشون SaaS یا Software as a service گفته میشه. در این نوع از کسب و کارهای خدماتی تمام خدمات به وسیله یک یا چند نرم افزار به کاربر یا مشتری ارائه میشه و دیگه نیازی به اون تیم یا تیم های عملیاتی برای ارائه خدمت نیست. در این حالت هم همون سوال قبل پابرجاست. صرفا بازوی ارائه دهنده خدمت به کاربر از حالت انسانی به نرم افزاری تغییر پیدا کرده. یعنی همچنان یک شخص یا تیم نیازه که تعیین کنن چه خدمتی و به چه صورتی به وسیله نرم افزارها به کاربر یا مشتری ارائه بشه.
در این مطلب دیدیم که هم محصول و هم خدمت خروجی مجموعه ای فعالیت ها و فرایندها هستن. در ادامه کمی بیشتر این فعالیت ها رو باز کردیم و دیدیم که دیزاین در بین این فعالیت ها وظیفه پاسخ به این سوال رو داره که: چه چیزی ساخته بشه؟ چه خدمتی ارائه بشه؟ یا به عبارت دیگه اگر بخوایم بر اساس ۹ بخش مدل کسب و کار کانواس جایگاه فعالیت دیزاین رو توضیح بدیم، می تونیم بگیم که وظیفه داره به طور پیوسته در پاسخ به اینکه چه ارزش پیشنهادی ای ساخته یا ارائه بشه مشارکت کنه.
و در نهایت چند سوال می پرسم که اگر کسب و کاری دوست داره ببینه آیا داره با فعالیت های دیزاین برای کسب و کارش ارزش خلق می کنه یا نه می تونه بهشون پاسخ بده:
این مطلب اولین نوشته از این سری نوشته ها در مورد دنیای دیزاینه. برای همین برخی از مباحث رو تلاش کردم ساده تر بیان کنم. به مرور که بیشتر وارد بحث بشیم تلاش می کنم موضوعات رو دقیق تر توضیح بدم.
شک نکنین نظرات شما خیلی می تونه به ادامه بحث کمک کنه، بنابراین ازتون خواهش می کنم نظراتتون رو برای من و سایرین بنویسین.
