بدون تردید فقر و نابرابریهایی اقتصادی از زمره مهم ترین معضلات جامعه بشری است که از جایگاه ویژه ای در بین سایر مسائل اجتماعی برخوردار است.
فقر از بنیادی ترین مشکلات و ناهنجارترین دردهای زندگی انسان است که طبق آمارهای موجود در حال افزایش و منبع بروز مشکلاتی است که دامنگیر تمام اقشار جامعه بشری خواهد شد و این مشکلات به عنوان معضلات اجتماعی زمانی شدت پیدا میکند که بسترساز انحرافات میگردد.
زیرا فقر و نابرابری در کنار یکدیگر جلوه گر شده و برآورده نشدن نیازهای اساسی انسان به حد کفایت منجر به اقداماتی در زمینه های خودتخریبی و جامعه تخریبی خواهدشد و انحرافات اجتماعی را مشهود می نماید.
فقر و نیاز مالی به پدیده های شنیع و رقت انگیزی منجر خواهد شد که ارکان فکری و کالبدی جامعه را به لرزه در می آورد و از تعداد نامحدود آن می توان به عادی شدن و رواج خرید و فروش اعضای بدن-سوء تغذیه-حاشیه نشینی-جستجوی دیوانه وار گنج-افزایش اجاره نشینی-دستفروشی-کودکان کار و ازدواج کودکان اشاره کرد.
از این پدیده ها مستقیما (ازدواج و کار کودکان) و غیر مستقیم (دستفروشی و سوء تغدیه) با کودکان ارتباط دارند.
خرید و فروش اعضای بدن به پدیده ای قابل مشاهده در کوچه و بازارایران تبدیل شده و اطلاعیه های آن را هر روز در معابر میتوان مشاهده کرد. غیر از فروش کلیه که دهها سال است آشکارا جریان دارد فروش تکه هایی از کبد،مغز و استخوان و قرنیه چشم و اجاره دادن رحم به روشهایی برای کسب پول تبدیل شده است.
از حدود 18 میلیون کودک و نوجوان درس تحصیل تنها حدود 12 میلیون نفر به مدرسه میروند و 6 میلیون باقی مانده اکثرأ در سالهای ششم به بعد، مدرسه را رها میکنند تا کمک خرج خانواده باشند.تعداد کودکان کار در ایران بین 5/1 تا 7 میلیون نفر تخمین زده شده است.
بنابر گزارش دبیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی 11/88 درصد مردم ایران کمتر از حد مورد نیاز سبزی و میوه مصرف میکنند و از نظر مصرف لبنیات نیز هر فرد باید روزانه 250 گرم لبنیات مصرف کند،اما سرانه مصرف لبنیات بین ایرانیان کمتر از این میزان و حدود 190 گرم در روز است. و در مورد شیر وضعیت بدتر نیز هست یعنی باید هرفرد سالانه 165 کیلوگرم شیر مصرف کند فقط 70 کیلوگرم شیر مصرف میکند که کمتر از نصف میزان لازم است.
از راههای تعدیل کننده معضلات فقر میتوان به فعالیتهای موسسات خیریه اشاره نمود و موسسه نیکوکاری مستعان یکی از این مصادر تعدیل به شمار می آید که در آبان ماه سال 1400 با مجوز رسمی کمیته امداد بطور فراگیر شروع به فعالیت نمود.
به عنوان فعالیتهای تکمیلی مستعان میتوان به پویشهای دیگر اشاره نمود از جمله:
و از آنجا که مسکن سرپناه مامن امن زندگی انسان است مستعان بر آن شده دین خود را ادا نموده آسودگی خاطر به هم نوعان خود اهدا نماید.
قرآن مجید در آیه 2 سوره مائده به نیکوکاری در رسیدگی به کار مردم و نیازمندان اشاره دارد و می فرماید:(( بر امور نیک و تقوی،تعاون و همکاری نمایید)) بر اساس احادیث و روایات احسان،نیکوکاری و رسیدگی به کار مردم و رفع نیاز آنها از برترین حسنات بیان شده و کسانیکه بی توجه باشند مورد نکوهشند.
توجه به بهداشت عمومی مجموعه هنر و دانش پیشگیری از بیماری و تامین و حفظ و ارتقای تندرستی و توانمندی بشر با استفاده از تلاش دسته جمعی که منجر به توسعه جامعه میشود را شامل میگردد.
از دیدگاه جهانی و مطابق تعریف استانداردی که سازمان جهانی بهداشت (who) (world health organization) از سلامتی ارائه کرده است،میدان رسالت ها-سیاست ها و وظایف و فعالیتهای بهداشت عمومی،جهان مشمول گردیده است و از فرد به سمت جامعه جهانی پیشروی میکند.از این دیدگاه تامین رفاه کامل جسمی-روانی و اجتماعی که معنای آن تنها در نبودن بیماری و نقص عضو محدود نشده بلکه شامل سه محور جسم-روان و جامعه میشود.
لذا هرگونه نقص و آسیبی که به هریک از این محورهایی سه گانه وارد بشود تعادل فرد را برهم زده منجر به نبود سلامت میشود.
عمده ترین شاهراه تامین و تضمین توسعه پایدار جوامع بشری برقراری کیفی سلامت افراد جامعه است لذا رسالت و وظیفه اصلی بهداشت عمومی-استقرار و تندرستی جامعه و فراگیر و با کیفیت بر عهده تک تک افراد جامعه است و افراد متمول پرچمداران این امر مهم هستند چرا که بزرگان دینی نیز در این امر دستورات روشنی را بیان نموده اند از جمله
وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا : کسانی که به بینوا-یتیم و اسیر را به پاس دوستی با خدا اطعام میکنند و انتظار پاداش ندارند مهمترین رکن انفاق در رضای پروردگار را رعایت میکنند.
با توجه به قیمت رو به رشد مواد اولیه و نیازهای ضروری مردم و دیدگاه اسلام در این زمینه که فقر را سزاوار نکوهش دانسته و بستر ساز کژ اندیشی و برخی ناهنجاری های اجتماعی می شمارد و همچنین مبرهن است مجموعه ای از ناآرامی های روحی و جسمی در سطوح فردی و اجتماعی از آن زاییده میشود.
بدین سان، فقر تهدیدی جدی برای ارزشهای جامعه است و ثبات آن را از بین میبرد.
مولاعلی(ع) در نامه اش به مالک اشتر در نهج البلاغه می فرماید ((ثٌم الله الله فی الطبقه السفلی من الذین لاحیله لهم،من المساکین و لمحتاجین و ...)) یعنی باید به وضعیت اشخاص طبقه پایین-ضعیف و مساکین و نیازمندان که هیچ چاره و گشایشی در حل مشکلات معیشتی خود ندارند،رسیدگی کرد.
لذا بر افراد توانمند و قادر است که نسبت به معیشت نیازمندان ، بذل توجه نموده و آنچه در توان دارند فروگذار نکنند.و البته تا جایی که موجب رخوت و سستی و بی انگیزگی افراد تحت پوشش خود نشوند .و آنان را از کار و اشتغال و کسب روزی حلال باز ندارند.چرا که خداوند در آیه 39 سوره نجم می فرماید ((و ان لیس الانسان الا ما سعی) یعنی برای انسان جز آنچه تلاش کرده بهره دیگری نیست.
و در آیه 7 سوره انشراح می فرماید((فاذا فرغت فانصب)) پس هنگامی که از کار مهمی فارغ می شود به کار و فعالیت دیگری بپردازید.
اَلَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ َلنَّهٰارِسِرًّاوَعَلاٰنِيَةًفَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاٰ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاٰ هُمْ يَحْزَنُونَ
کسانی که مال خود را در شب و روز انفاق کنند نهان و آشکارا ، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود و هرگز (از حادثه آینده)
بیمناک و (از امور گذشته ) اندوهگین نخواهند کشت.
بر اساس احادیث و روایات احسان و نیکوکاری و رسیدگی به کار مردم و رفع نیاز آنها از برترین حسنات بیان شده و کسانی که به سرنوشت سایرین بی توجه باشند مورد نکوهش قرار گرفته اند و گره گشایی و رفع نیاز نیازمندان امری فرا ملی تلقی میگردد، و در فراسوی مرزها جایگاه والای خود را دارد.لذا مرکز نیکوکاری مستعان نیز در این فراز ادای دین کرده به اندازه وسع خود اقدام می نماید.
ایفای نقش فرهنگی در آموزش از جمله وظایف درخشانی است که تاریخ آن با تاریخ علم و تحولات آن عجین است.اتیکت فرهنگی-آموزشی به عنوان مهم ترین عامل توسعه اجتماعی-اقتصادی-سیاسی-انسانی و اخلاقی و کانون توجه صاحب نظران اندیشمندان و نخبگان در نظر گرفته می شود بی توجهی به فرهنگ و آموزش آسیب زاست و دامنه آن تا نسل های بعدی نیز کشیده می شود.و برعکس توجه به این مهم میتواند موجب پیشرفت عمومی و بهبود امر یادگیری خواهد شد با تبیین رابطه فرهنگ با اموزش میتوان تاثیر آن را بر رفتار جامعه مدنظر قرار داد،و فرهنگ این استعداد را داشته و دارد که با فضیلت و ویژگی های خاص خود به شناخت شناسی و درون کاوی بپردازد و رفتار اجتماعی جامعه را هدایت و ساخت و ساز نماید.
رفتارهای اجتماعی گسلنده ، رسمی،صمیمانه ، فرا دستانه،فرو دستانه شور فاصله و غیره تحت تاثیر آن هستند پس رابطه مستقیمی بین فرهنگ و آموزش وجود دارد و ضروری است به آن توجه خاص صورت گیرد.
بنابراین مستعان درصد قابل توجهی از بودجه خود را به بخش فرهنگی آموزشی اختصاص داده است.
کمک به نیازمندان صرفا دارای پاداش آخروی نیست بلکه باعث رشد و تکامل دنیوی خود فرد نیز میگردد و از تعدیل فقر-برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی موجبات پیشرفت و پویای اجتماعی، امنیت جامعه از نابودی وپیشگیری از توسعه فساد به طور مستقیم و غیر مستقیم خود نیز از آن بهره مند میگردند. ایجاد سقفی برای آسایش و آرامش و تامین مسکن یکی از مهم ترین مولفه های امنیت فردی و اجتماعی به حساب می آید که گروهی از افراد نیازمند با پیشرفت روز افزون تورم قادر به حفظ آن نیستند و در قاموس انسانیت کمک در این زمینه برعهده افرادی است که توان اقدام در این زمینه را دارند و آرمان این افراد تنها کسب حال خوب و انجام وظیفه نمی تواند باشد بلکه ایشان گامی فراخ جهت ایجاد امنیت جمعی و زندگی با خیال راحت خواهند داشت چرا که نیاز صرف فرد را به هرکاری وامیدارد.پس بر هر فرد توانایی واجب عینی است و باید به اندازه وسع خود اقدام کند و این امر را واجب کفایی نشمارد.
لذا مرکز نیکوکاری مستعان آن را سرلوحه امور محوله خود بشمار می آورد.
یکی از دستورات دین اسلام در مقابله با ربا خواری وام قرض الحسنه است از مقراض به معنی قیچی گرفته شده به این مفهوم که مقداری از مال خود را قیچی کرده و با احسان و روی خوش و بدون چشم داشت به دیگران میدهند به طوری که هیچگونه بهره ای به آن تعلق نگیرد.
خداوند در سوره 57 الحدید جزء 27 می فرماید: من ذاالذی یقرض الله قرضا حسنا فیضا عفه له و له اجر کریم.
کیست که به خدا وامی نیکو دهد تا خدا آن را برای او دوچندان کند و اورا پاداشی نیکو و با ارزش باشد.
امروز در سطح کشور بیش از 12هزار زندانی جرایم غیرعمد وجود دارد که تقریبا 5 درصد جمعیت کیفری را در ایران به خود اختصاص داده اند، افرادی که نه برحسب سوء نیت مجرمانه بلکه به واسطه ارتکاب جرایمی ناخواسته و غیر منتظرانه بدهکار مالی یا دیه شده اند در ادامه به دلیل ناتوانی در پرداخت آن در زندان به سر میبرند و خانواده این گروه در معرض آسیب های اجتماعی مختلفی قرار خواهند گرفت که زندگی را برای آنها بسیار دشوار میکند، و رنج های این اتفاق، آسیب های فرهنگی-اخلاقی و اقتصادی-تربیتی زیادی را بر آنها تحمیل خواهد نمود.
زمانیکه خانواده فرد زندانی با انبوهی از مشکلات مواجه میشود که خود در ایجاد آن نقشی ندارند در نبود چتر حمایتی از سوی جامعه آسیب های متعدد اجتماعی-فرهنگی-روانشناختی و اقتصادی برای خود و دیگران رقم می زنند و چه بسا خود منبع جرم خیز دیگری جهت ایجاد عدم تعادل و سلامت و امنیت جامعه گردند لذا این واجب عینی برعهده افراد جامعه خواهد بود تا با پیشگیری از صدمات آتی کاری مشترک المنافع و عام المنفعه را انجام دهند. و مستعان در این زمینه مستثنی نیست.
یکی از ارکان های اساسی در زندگی اجتماعی جهاد و کار و کوشش انسان هاست که منجر به خودکفایی مالی و اعتبار اجتماعی میگردد موجب وسعت مرزهای پیشرفت و ترقی،باعث آبادانی و رشد فردی واجتماعی است و نتایج ارزنده آن در جسم و روح انسان متجلی میگردد.
کار کردن تنها به معنی داشتن شغلی معین در جامعه نیست بلکه فرد باید در هر سن و جایگاهی اهل سعی و کوشش بوده در شکوفایی مادی و معنوی و رشد اجتماع نقش مفیدی را ایفا نماید.ارزش کار تنها از لحاظ مادی و کسب درآمد و ثروت نیست.کار همگانی باعث توسعه و شکوفایی یک جامعه و کشور و حاصل آن بار آمدن انسانهایی فرهیخته و سالم است.کار و کوشش یکی از نمودهای شکرگزاری از نعمت ها و الطاف خداوند میباشد.
در کتاب مستدرک الوسایل جلد2 باب8 حدیث هشتم نبوی آمده که پیامبر:
((کسی که روزی خود را با کار و تلاش تهیه کند،در قیامت در شمار انبیاء قرار میگیرد و ثواب آن را دریافت میکند.
(در کتاب وسایل الشیعه ج12 ص18 آمده که پیامبر اسلام (ص) به یارانش فرمودند:((ملعون من القی کله،علی الناس)) هرکس بار زندگی خود را بر دوش مردم اندازد ملعون است پس جهت تامین تشخص فردی و اجتماعی و آخروی مرکز مستعان درصدد است به جای دادن ماهی،ماهیگیری را به افراد بیاموزد.
