مصطفی رضی (کارشناس ارشد مدیریت تکنولوژی / نوآوری)
این روزها احتمالا نام کارخانه نوآوری به گوش شما هم خورده است. کارخانه‌ای که دیگر در آن خبری از ماشین آلات سنگین و کارگران برای تولید محصولات وجود ندارد و تکیه آن بر دانش تخصصی و ایده‌های نوآورانه است. کارخانه نوآوری مفهومی جدید است که تاریخچه آن به ۵ سال قبل و کشور آلمان باز می‌گردد. در سال ۲۰۱۴ یکی از کارخانه‌های قدیمی شهر برلین، با هدف اجتماع‌سازی و گردهم‌آیی فعالان و بنیانگذاران استارتاپ‌ها، تحت عنوان کارخانه برلین، بازسازی و بهره‌برداری شد تا این شهر به یکی از کلیدی‌ترین بازیگران عرصه فناوری و نوآوری در اروپا تبدیل شود. کمی بعدتر نمونه دیگری از این مفهوم در کشور فرانسه شکل گرفت؛ جایی که در سال ۲۰۱۷ میلادی رکسانا ورزا -یک بانوی ایرانی- مسئول بازسازی ایستگاه قطار قدیمی شهر پاریس شد تا فضایی برای استقرار و زندگی کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپی ایجاد شود. ایستگاه قطار قدیمی که به حالت متروکه در آمده و سال‌ها منتظر شنیده شدن صدای بوق قطار بود، حالا به بزرگترین فضای استارتاپی جهان با ۳۴ هزار متر مربع تبدیل شده و میزبانی بیش از ۱۰۰۰ تیم استارتاپی که در حال پیاده‌سازی ایده‌های خود برای راه‌اندازی کسب و کارهای میلیارد دلاری هستند را بر عهده دارد.
خیلی زود در ایران نیز ایده شکل‌گیری فضایی یکپارچه با هدف استقرار نهادهای هم‌سو و مکمل زیست‌بوم نوآوری زیر یک سقف به جریان افتاد. پارک فناوری پردیس نیز به عنوان بزرگترین و برترین پارک علم و فناوری کشور، متولی پیگیری و اجرای این ایده شد و نتیجه این فعالیت‌ها پیدایش کارخانه نوآوری آزادی در غرب تهران شد. فضایی با مساحت ۱۸ هزار متر مربع که پیش از این کارخانه الکترودسازی بود و اخیرا بلااستفاده در فضای شهری رها شده بود. این کارخانه قدیمی حالا بازسازی و تبدیل به فضایی مدرن برای حضور افرادی شده است که سودای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوآوری و فناوری‌محور با ارزش افزوده بالا در سر دارند و برای حل مشکلات، از زاویه‌ای دیگر به آن‌ها نگاه می‌کنند. کارخانه نوآوری آزادی اکنون شامل فضای کار اشتراکی، رستوران، کافی‌شاپ، باشگاه بدنسازی و شتابدهنده‌های کسب‌وکار است که همگی توسط شرکت‌های دانش بنیان خصوصی سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی شده‌اند. این فضا توسط پارک فناوری پردیس به عنوان یکی از شعب اقماری و تحت مدیریت مشترک با یک شرکت خصوصی فعال در این حوزه، اداره می‌شود.
در سطح شهر رشت چرخی می‌زنیم و این بار با نگاهی دقیق‌تر به فضای اطراف خود نگاه می‌کنیم. چه زیاد سوله‌ها و زمین‌های وسیعی که به حال خود رها شده‌اند یا از حداقل ظرفیت آن‌ها بهره‌برداری می‌شود. کارخانه شیر پاستوریزه در خیابان شهدا، کارخانه سابق زمزم در خیابان امام خمینی، زمین کارخانه سابق الکتریک رشت در بلوار آیت‌الله رودباری و مجتمع انبار دخانیات در جوار میدان فرهنگ تنها تعدادی از کارخانه‌های قدیمی و فضاهای بلااستفاده شهر رشت هستند که از قضای روزگار دیگر همچون گذشته و با تفکرات قدیمی تاب و توان تولید، اشتغال‌زایی و رقابت ندارند. هر کدام از این مکان‌ها، پتانسیل تبدیل شدن به کارخانه نوآوری گیلان و فضایی جهت شکل‌گیری، رشد و توسعه کسب‌وکارهای نوپا و دانش‌بنیان را دارند که بررسی‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری حساب شده در آن‌ها، تنها راه برون رفت از بن بست اقتصادی و پیشران توسعه خواهد بود.
پیش‌تر و در خلال سفرهای استانی دولت دهم به گیلان، وعده اعطای مجموعه انبار دخانیات رشت به پارک علم و فناوری گیلان داده شد تا بتواند این فضا را مدیریت کرده و در اختیار شرکت‌های دانش بنیان قرار دهد. وعده‌ای که هرگز رنگ واقعیت به خود نگرفت و شاید در صورت تحقق، سال‌ها قبل گیلان را صاحب اولین کارخانه نوآوری کشور می‌نمود. فرصت اما همچنان باقیست و کارخانه‌های متروکه و فضاهای بلااستفاده در سطح شهر رشت بسیار فراوان است. «ماهی را هر وقت از آب بگیری، تازه است.» و حالا که رئیس جمهور دو هفته پس از افتتاح کارخانه نوآوری آزادی، به صورت رسمی در جلسه هیئت دولت از استانداران و مدیران استانی خواست پیگیری‌های لازم را انجام دهند تا با حمایت دولت، پیش از پایان دولت دوازدهم در هر استان یک کارخانه نوآوری داشته باشیم، بهترین زمان است تا دوباره فکر راه‌اندازی کارخانه نوآوری گیلان را در سر بپرورانیم و در هر سطحی که هستیم برای تحقق این آرزو تلاش کنیم.
پارک علم و فناوری گیلان نیز از سال گذشته با روی کار آمدن دکتر باستی، پیگیر راه‌اندازی کارخانه نوآوری گیلان شده و حتی طرح اولیه این مجموعه با کمک متخصصان این حوزه، تهیه شده است. بیایید در مسیر راه‌اندازی کارخانه نوآوری گیلان که در آینده‌ای نه چندان دور فضایی برای خلق امید و آرزوی کودکان و جوانان این دیار خواهد بود، از تلاش کردن خسته نشویم. پارک علم و فناوری گیلان، استانداری و نمایندگان گیلان در مجلس شورای اسلامی از نهادها و افرادی هستند که مستقیما می‌توانند پیگیری‌های لازم را در مسیر راه‌اندازی کارخانه نوآوری گیلان انجام دهند و به وظیفه خود در قبال اهالی و آیندگان این سرزمین عمل کنند.
