مفاد اصلی و تکرار شونده قراردادها
عموما قراردادها در اکثر عناوین مواد قراردادی مشترک هستند و همه قرارداد نویسان از این عناوین می توانند استفاده کنند. این عناوین عمومی عبارتند از:
1. موضوع قرارداد
قلب قرارداد موضوع آن است و نگارش آن بر سایر بخش های قرارداد تاثیر گذار خواهد بود؛ به گونه ای که اگر این قسمت از قرارداد به درستی نوشته نشود، منجر به درج اختیارات یا تعهدات خارج از استاندارد و انصاف بر طرفین قرارداد می گردد. به عبارت دیگر، پایه گذاری هر تعهد و اختیاری در قرارداد وابسته به موضوع آن است.
2. مدت قرارداد
امری مسلم است که هر قراردادی نیازمند تعیین دوره اعتبار است. در تعیین مدت قرارداد باید شروع و پایان آن مشخص باشد.
3. مبلغ قرارداد
نگارش مبلغ قرارداد از جمله مفاد بسیار مهم و اساسی هر قراردادی است. زمانی اهمیت نگارش این ماده مضاعف میشود که لاجرم باید در این ماده به یک سری موضوعاتی پرداخته شود که بر مبلغ قرارداد و میزان و نحوه پرداخت آن موثر است؛ مانند مالیات، بیمه یا مالیات بر ارزش افزوده.
4. تضامین قراردادی
یکی از مباحث مهم در قرارداد نویسی نحوه نگارش تضامین است. در حالت کلی، تضامین مختلفی از جهت عنوان وجود دارد که به موجب وقایع مختلف از سوی متعهد به متعهدله ارائه می گردد. برخی از این تضامین عبارتند از: تضمین انجام تعهدات، تضمین حسن انجام کار، تضمین پیش پرداخت، تضمین تعهد پرداخت، تضمین اجرا، تضمین انتقال و امثالهم.
5. خسارات و جرایم
یکی از موارد بسیار چالش برانگیز در هر قراردادی، پیش بینی جرایم و خسارت و میزان آن می باشد. علاوه بر درج تضامین قراردادی جهت تضمین عملکرد متعهد قرارداد، نگارش خسارات و جرایم قراردادی نیز به الزام متعهد به انجام درست و به موقع تعهدات قراردادی کمک نموده و حقوق متعهدله را نیز تا حدودی حفظ می نماید.
6. فسخ قرارداد
یکی از موارد بسیار شایع و مهم در متون قراردادها، ماده فسخ قرارداد است. هر قراردادی می تواند دستخوش تغییرات و اوضاع و احوالی در حین مدت قرارداد شود یا اساسا بعد از انعقاد قرارداد مشخص شود که شرایط توافق همانی نیست مدنظر طرفین بوده یا آن که بنابر دلایل منتسب به یکی از طرفین قرارداد، حق برهم زدن توافق به او داده شود. همه این موارد می تواند وجود ماده فسخ در قرارداد را توجیه نماید.
7. فورس ماژور
فورس ماژور در حقوق ایران به حوادث قهری یا حوادث غیر مترقبه ای که خارج از اراده و کنترل طرفین باشد، شناخته می شود. فورس ماژور یکی از اسباب معافیت قراردادی است که موجب می شود طرفین قرارداد مقصر شناخته نشده و ادعایی نیز علیه آنان مطرح نباشد.
8. حل اختلاف و داوری
هر اندازه که یک قراردادنویس در متن قرارداد دقت به خرج دهد و تمامی حقوق و منافع طرفین را با در نظر گرفتن قاعده انصاف مراعات نماید، بروز اختلاف فی مابین طرفین قرارداد احتمالی است. روش های حل اختلاف مندرج در قراردادهای تنظیمی در کشورهای مختلف متعدد است ولی مواردی که در ایران رواج دارد بر دو قسم است. یکی مراجعه به دادگاه و یکی داوری.
9. تعلیق قرارداد
تعلیق در قراردادها به این معناست که یکی از طرفین قرارداد بتواند اجرای کار یا ایفای تعهدات موضوع قرارداد از سوی طرف مقابل را کلا یا جزئا بنابر شرایطی به صورت یک طرفه معلق نماید. این تعلیق بنابر مصلحت یکی از طرفین قرارداد و با اختیار وی ایجاد و برداشته می شود.
10. دوره تضمین
دوره تضمین در قراردادها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این دوره بدین جهت پیش بینی می گردد که متعهدله مطمئن باشد خدمت تحویلی یا کالای تحویل شده مطابق با همان استانداردها و ویژگی هایی است که متعهدله درخواست نموده است؛ زیرا برخی عیوب و نواقص کار یا کالا زمانی پدیدار می گردد که مدتی از تحویل گذشته باشد. از طرفی انجام اموری مانند تست عملکردی یا بازرسی در همه موارد کفایت موضوع را نمی نماید.
11. عدم واگذاری به غیر
این تعهد به ترک فعل که می تواند در قرارداد به صورت طرفینی نیز نوشته شود، بدین معناست که هیچ یک از طرفین قرارداد نمیتواند تعهدات و اختیارات مندرج در متن قرارداد را به اشخاص ثالث واگذار نماید. این واگذاری معمولا به صورت مطلق نیست و طرفین برای آن شرایطی تعیین می کنند.
12. حفظ حقوق معنوی
برخی قراردادها دربردارنده حقوق معنوی هستند و طرفین قرارداد می توانند یکدیگر را به حفظ آن ملزم کنند. لازم به ذکر است که هر مالی حائز یک سری تعهدات راجع به نحوه رعایت حقوق معنوی است؛ مثلا اگر آن مال اثر ادبی یا هنری باشد یا اگر حق اختراع یا دانش فنی باشد متفاوت خواهد بود.
13. حفظ محرمانگی
اجرای تعهدات برخی قراردادها مستلزم ارائه دانش و اطلاعاتی از سوی یکی از طرفین به طرف دیگر می باشد یا متعهد در جریان اجرای قرارداد، داده هایی کسب می نماید که محرمانه تلقی می شوند و باید ملزم به رعایت حفظ محرمانگی و عدم افشای اطلاعات و داده ها باشد. موضوع محرمانگی در قوانین ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و حسب مورد مجازات هایی برای عدم رعایت آن در نظر گرفته شده است.
14. تفکیک پذیری
یکی از مفاد قراردادی که در برخی قراردادها درج می گردد، ماده تفکیک پذیری است که اشاره به ماهیت مستقل هر یک از مواد از یکدیگر دارد بدین معنا که هر یک از مواد قراردادی باید به عنوان یک تعهد مستقل در نظر گرفته شود و هرگونه نامعتبر شدن، ناممکن شدن یا غیر قانونی شدن اجرای هر یک از تعهدات قراردادی به هیچ وجه نباید در ایفای سایر تعهدات قراردادی موثر باشد.
15. الزامات قانونی
برخی مفاد قراردادی متضمن یک سری الزامات قانونی است که شاید درج این الزامات در متن قرارداد موجب الزام آوری آن بند یا ماده نگردد، بلکه به عنوان تاکیدی تلقی می شود که چه بسا درج این تاکید در قرارداد در برخی موارد الزام قانونی را نیز در بردارد.
16. قانون حاکم
درج این ماده در قرارداد قاعدتا در جایی مهم خواهد بود که احتمال حاکمیت قانون دیگری بر قرارداد وجود داشته باشد و آن در جایی است که یکی از طرفین قرارداد تبعه ایران نباشد یا محل اجرای قرارداد داخل ایران نیست. البته قانون حاکم صرفا به معنای قانون حاکم بر قرارداد نیست و می تواند قانون حاکم بر داوری نیز باشد که در ماده حل اختلاف ذکر می شود.
17. اسناد قراردادی
این ماده دربردارنده دو موضوع است. یکی لیست اسناد قراردادی قابل استناد و ارجاع برای طرفین قرارداد و دیگری تعیین اولویت این اسناد در صورت تعارض یا ابهام و اجمال.
18. تمامیت قراردادی
ممکن است قبل از امضای قرارداد اصلی، اسناد مختلف یا پیشنهادات متفاوتی میان طرفین رد و بدل شده باشد. در این ماده مشخص می گردد که کدام اسناد و مذاکرات قبل از امضای قرارداد نیز در کنار قرارداد اصلی دارای اعتبار و الزام می باشد.
19. اخطار و نشانی
درج نشانی کامل طرفین زمانی حائز اهمیت میشود که لازم است یکی از طرفین قرارداد اراده خود را بطور کتبی به طرف دیگر اعلام نماید. این اعلام یا اخطار باید قاعدتا به نشانی طرف دیگر قرارداد ارسال شود و اخطار شونده آن را دریافت کرده و متعاقبا مدعی عدم دریافت اخطار نگردد.
20. نسخ قرارداد
نسخ جمع کلمه "نسخه" بوده و اشاره به تعداد نسخه های امضا شده قرارداد می نماید که بین طرفین قرارداد رد و بدل شده است.
برگرفته از کتاب آموزش جامع قرارداد نویسی، احمد متولی، سمانه کافتری
معتمد | پلتفرم هوشمند بررسی و اصلاح قراردادها
