Volume I
- کنکور در دیگر کشورها به چه شکل است؟
1. آمریکا، الگوی دنیا
آمریکا به عنوان کشوری که الهام‌بخش و سنجه ی مقایسه در زمینه‌های مختلف برای مردم جهان است، با حدود 334 میلیون نفر جمعیت، براساس روند پذیرش موسسات، به «آزاد» و «گزینشی» تقسیم می‌شوند. در مؤسساتِ با پذیرش آزاد، با توجه به ملاک بودن دیپلم دبیرستان یا معادل آن و نمرات این دوره، سنجش را مدرسه انجام می‌دهد و مؤسسات آموزش عالی دخالتی در آن ندارند. به‌طور کلی، بخش سنجش، ملاک‌محور است. در بخش گزینش نیز این مؤسسات، بنا به سیاست خود، در اکثر مواقع هیچ محدودیتی برای پذیرش متقاضیان ندارند.
در مؤسساتی که گزینشی عمل می‌کنند، علاوه بر دیپلم دبیرستان یا معادل آن، مجموعه ملاک‌هایی همچون آزمون استاندارد نیز اهمیت دارند. این را مؤسساتی غیر از مؤسسات آموزش عالی برگزار می‌کنند و به هر داوطلب نمره‌ای تعلق می‌گیرد. هر مؤسسه حدنصاب مورد نظر خود برای بررسی تقاضانامه داوطلبان را تعیین میکند. در نتیجه بخش سنجش و گزینش این دسته از هم مجزا هستند.
2. اسپانیا، ایالت‌ها تعیین می‌کنند
در کشور اسپانیا (با جمعیتی حدود 48 میلیون نفر) آزمون سراسری برگزار نمی‌شود، بلکه هر ایالت موظف است آزمون‌های مرحله عمومی و اختصاصی را در محدوده خود برگزار کند. این آزمون‌ها هر سال در دو نوبت برگزار می‌شوند که هر نوبت یک آزمون اصلی (مرحله عمومی) دارد و آزمون دیگری نیز (مرحله تخصصی) پیش‌بینی شده است تا داوطلبان بتوانند با شرکت در آن، نمرات خود را بهتر کنند.
با توجه به اینکه آزمون‌های مرحله‌های عمومی و اختصاصی، هر دو براساس درس‌های دوره دوم متوسطه طراحی می‌شوند، دومنظوره‌اند؛ یعنی هم دانش و مهارت‌هایی را که داوطلب در دوره دوم متوسطه کسب کرده و هم توانایی و صلاحیت‌های علمی وی برای تحصیل در رشته مورد نظر در دانشگاه را می‌سنجند.
3. ترکیه، کشور دوست و همسایه
ترکیه با جمعیتی نزدیک به ایران، (حدود 85 میلیون نفر) نظام آموزش‌وپرورشی به‌شدت متمرکز دارد و تقریباً همه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی آن مطابق قوانین و مقررات وزارت آموزش عالی این کشور فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر، تنها شیوه پذیرش در مراکز آموزش عالی اصلی، [به جز مراکز آموزش فنی‌وحرفه‌ای که فارغ‌التحصیلان دبیرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای بدون آزمون می‌توانند ادامه تحصیل بدهند] آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌هاست.
دانشگاه‌ها تقریباً در برگزاری این آزمون و نیز تعیین محل قبولی داوطلب هیچ دخالتی ندارند. با این اوصاف، نظام گزینش دانشجوی ترکیه در حال حاضر کاملاً متمرکز است. آزمون سراسری هر سال یک بار برگزار می‌شود و به‌طور کلی دو بخش در پذیرش دانشجو قابل تشخیص هستند:
بخش اول سنجش است. در این مرحله نیاز پیش‌نیازهای لازم برای ورود به دانشگاه سنجیده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها «میزان موفقیت داوطلب در درس‌های دوره دبیرستان» است. یعنی معطوف به گذشته است.
بخش دوم گزینش است که در این مرحله مجموعه صلاحیت‌های لازم برای تحصیل در یک رشته خاص به‌طور کلی ارزیابی می‌شود.
4. ژاپن، الگوی توسعه و پیشرفت
ژاپن (با جمعیتی حدود 124.5 میلیون نفر) آزمون سراسری برگزار میکند، اما دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در پذیرش این آزمون به‌عنوان یک ملاک آزادند. بیشتر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی از نظر مالی تقریباً مستقل از دولت عمل می‌کنند و در نتیجه در پذیرش دانشجو وابستگی به دولت ندارند.
مراکز آموزش عالی که آزمون سراسری سنتاشیکن را به‌عنوان یکی از مراحل و ملاک‌های پذیرش دانشجو در نظر می‌گیرند، تعیین می‌کنند چه موادی از موضوعات آزمون و با چه ضریبی نمره نهایی داوطلبان را تشکیل دهد. به عبارت دیگر، مراکز آموزش عالی در مورد چگونگی و میزان تأثیر نمره آزمون سراسری در فرایند پذیرش تصمیم می‌گیرند.
در آزمون سراسری، به‌طور عمده بر «دانش و اطلاعات» تأکید می‌شود، زیرا هدف از این آزمون، ارزیابی موفقیت داوطلب در یادگیری برنامه درسی دوره‌های گذشته، به‌ویژه دوره دوم آموزش متوسطه است و در نتیجه در سؤالات آزمون سراسری، بخشی برای سنجش هوش و خلاقیت در نظر گرفته نشده است. با این همه، در سال‌های اخیر علاوه بر سؤالات مکتوب، برای ارزیابی مهارت‌های «ارتباطی و شنیداری» داوطلب، آزمون شنیداری زبان انگلیسی نیز برگزار می‌شود و داوطلبان باید به سؤالات شنیداری در برگه مربوط به آن پاسخ دهند.
شدیدترین رقابت به دانشگاه‌های دولتی و معتبر مربوط است که در آن‌ها تقریباً از هر 20 تا 30 متقاضی فقط یک نفر پذیرفته می‌شوند و با توجه به فراوانی و تنوع دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، الگوی یکسانی وجود ندارد.
5. فرانسه، مهد فرهنگ و هنر
فرانسه کشوری با جمعیتی حدود 68 میلیون نفر که به هنر و علوم انسانی شهره است. مهم‌ترین ملاک پذیرش در مراکز آموزش عالی فرانسه، انواع «گواهی‌نامه باشلیه» و یا معادل آن‌هاست. این آزمون در پایان دوره دوم متوسطه به‌صورت سراسری و متناسب با شاخه‌های تحصیلی این دوره برگزار می‌شود، اما در عمده مؤسسات معتبرتر، علاوه بر گواهی‌نامه مذکور، شرایط و الزامات دیگری را نیز می‌طلبد که خودشان تعیین می‌کنند. از سوی دیگر، مکان‌یابی دوره و مؤسسه آموزش عالی، متناسب با تقاضای داوطلبان، به‌صورت متمرکز انجام می‌شود، اما دانشگاه‌ها و سایر مؤسسات در مورد پذیرش، تصمیم‌گیرنده نهایی هستند. لذا در مجموع می‌توان نظام پذیرش دانشجو در فرانسه را نیمه‌متمرکز محسوب کرد.
جمع‌بندی
با بررسی آزمون ورودی دانشگاه‌ها در کشورهای دیگر در می‌یابیم که وجود آزمون ورودی دانشگاه، در کشورها با سیستم‌های آموزشی مختلف امری بدیهی است و وجه تمایز آن‌هاست که بررسی انواع آزمون ورودی را حائز اهمیت میکند. وجوب وجود آزمون ورودی در کشوهای پرجمعیت با تعداد متقاضی بالا، بیشتر هم احساس می‌شود. در کشوری شهره به پیشرفت و توسعه مانند ژاپن هم خلاقیت جایگاهی در این آزمون ندارد. در ترکیه که از نظر جمعیت تقریبا با ایران برابر است و از نظر جغرافیایی و فرهنگ نیز به کشور ما قرابت بسیاری دارد نیز، کنکور را به سبک ایران برگزار میکند.
موارد قابل الگوبرداری و حائز اهمیت در آزمون ورودی کشورهای مذکور عبارتند از:
1- تاثیر بیشتر نمرات دروس تخصصی رشته داوطلب
2- واگذاری گزینش دانشجو به موسسات آموزش عالی و دانشگاه ها بسته بر معیارهای گزینش هر موسسه (با نظارت و چارچوب های سازمان سنجش)
کنکور به سبک کنونی به مثابه شرکت جمعیتی عظیم در یک آزمون ورودی برای موسسه ای با یک پیکره است. اما با برگزاری آزمون های منحصر به هر موسسه این جمعیت انبوه (مانند دبیرستان) برای تحصیل در موسسات مختلف شرکت می کنند و هم از حساسیت و اهمیت بیش از حد کنکور برای داوطلبان و خانواده هایشان میکاهد. [این جمله نظر غیرکارشناسانه نگارنده است و بهتر است کارشناسان حرفه ای در این باره نظر بدهند.]
منابع:
