Volume II
سهمیه ها چه میزان در راستای احقاق حقوق افراد یا ایجاد تبعیض نقش داشته اند؟
اول از همه به تاریخچه ی پدید آمدن سهمیه ها و جامعه تحت مشمولیت هر سهمیه نگاهی میکنیم.
1. سهمیه مناطق
اولین کنکور سال ۴۸ برگزار شد که همه دانشگاه‌ها در آن شرکت نکردند و خودشان جداگانه آزمون گرفتند و پذیرش کردند. در آغاز کنکور فقط سهمیه بومی وجود داشت. یعنی تنها داوطلبینی که در مناطق محروم زندگی می کردند. دارای سهمیه آن هم فقط در برخی رشته ها داشتند. سهمیه بندی های امروزی کنکور به تناسب زمان و تغییرات شرایط سیاسی و اجتماعی ایجاد شدند.
سهمیه ی مناطق ۱ و ۲ و ۳ با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی و بازنگری جامع بر شرایط پذیرش دانشجو ایجاد شدند. شركت كنندگان متقاضی سهميه مناطق در آزمون سراسری سال جاری با توجه به ملاک های زير جزو يكی از سهميه های مناطق ۱، ۲ و ۳ محسوب گرديده و در كارنامه نتيجه اوليه آنان لحاظ گرديده است.
- برای متقاضيان نظام آموزشی جديد ۳-۳-۶، بخش محل اخذ مدرک تحصيلی سه سال آخر دبيرستان(پايه دهم تا دوازدهم)
- براي متقاضيان نظام ترمي واحدی و سالی واحدی آموزش متوسطه، بخش محل اخذ مدرک تحصيلی دوره پيش دانشگاهی و دو سال آخر دبيرستان.
- براي متقاضيان نظام قديم آموزش متوسطه، بخش محل اخذ مدرك تحصيلي سه سال آخر دبيرستان يا هنرستان.
- در صورتي که بخش محل اخذ مدرک تحصيلي متقاضيان سهميه مناطق متفاوت باشد، سهميه متقاضي بخش محل اخذ مدرک تحصيلي منطقة مرفه تر (حتی يک سال از سه سال) تعيين می شود.
- فارغ التحصيلان دوره هاي كاردانی (فوق ديپلم) پيوسته آموزشكده های فني و حرفه ای، بر اساس بخش محل اخذ مدرك تحصيلی سه سال آخر دوره دبيرستان و يا هنرستان )سال اول، دوم و سوم دبيرستان و يا هنرستان( جزو يكي از سهمیه های مناطق ۱، ۲ و يا ۳ محسوب می شوند).
- متقاضيانی كه حداقل دو سال از سه سال آخر تحصيل در دوره متوسطه و يا سال آخر دوره متوسطه خود را در خارج از كشور گذرانده اند، جزو سهميه منطقه ۳ محسوب می شوند.
- كليه متقاضيان معلول از جمله بينایی، شنوایی، جسمی حرکتی، آسيب گفتار و زبان، تکاملی رشد اتيسم و اعصاب و روان جزو سهميه منطقه ۳ محسوب می شوند.
2. سهمیه ایثارگران
سهمیه ایثارگران، سهمیه هایی هستند که برای جانبازان، خانواده های شهدا و ایثارگران در نظر گرفته شده اند. سهمیه ایثارگران به دو دسته ۵ درصدی و ۲۵ درصدی تقسیم می شود که تفاوت این دو دسته در میزان تاثیر سهمیه برای همسر و فرزندان این خانواده ها می باشد.سهمیه رزمندگان هم شامل افرادی می شود که حداقل ۶ ماه سابقه حضور در جبهه و جنگ را داشته اند. این افراد باید در سایت ثبت نام کنند تا سهمیه خود را دریافت نمایند.سهمیه خانواده شهدا به پدر، مادر، خواهر و برادر شهید تعلق می گیرد و برای استفاده از سهمیه مذکور باید نسبت به تکمیل بند مربوط در تقاضانامه ثبت نامی اقدام کنید و نیازی به مراجعه به درگاه اینترنتی ایثار هم ندارید، در صورت تأیید نهایی توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران، متقاضیان ایم سهمیه در سهمیه خانواده شهدا گزینش می‌شوند.
بر طبق قانون اساسی مصوب مجلس شورای اسلامی آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سهمیه های ایثارگری و جانبازی یکبار وارد دانشگاه می شوند، اعم از رشته های تحصیلی با آزمون و بدون آزمون تنها یکبار می توانند از سهمیه خود برای قبولی در دانشگاه استفاده نمایند. (برای قبولی های رزمنده از سال ۱۳۶۸ به بعد و برای پذیرفته شدگان سهمیه شاهد از سال ۱۳۷۶ به بعد)
سهمیه؛ احقاق یا تضییع حق!؟
در سایت کارزار (بستر مستقل جمع آوری امضا) اعتراضی به سهمیه های کنکور (در اصل سهمیه ایثارگران) تنظیم شده است که مشتی از خروارها اعتراض دانش آموزان کنکوری به این سهمیه هاست. در متن این اعتراض، به 4 مورد درباره ی سهمیه ها انتقاد وارد شده:
1. بر اساس آمار سازمان سنجش از کنکور سراسری سال ۹۸، شانس قبولی افراد مشمول سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران تا ۸ برابر نسبت به افراد مشمول سهمیه مناطق افزایش یافته است. این مسأله خصوصاً در مورد رشته‌های پرطرفدار و کم‌ظرفیتی مثل رشته پزشکی یا دانشگاه‌های برتر در سایر رشته‌ها، عادلانه به نظر نمی‌رسد.
2. سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران تنها محدود به آزمون سراسری نیست، بلکه در آزمون‌های کارشناسی ارشد، دکتری و همچنین آزمون پرمتقاضی دستیاری رشته‌های پزشکی وجود دارد. به نظر می‌رسد فرزند ایثارگری که در رشته‌ای با استفاده از سهمیه قبول شده و مدرک کارشناسی یا دکتری عمومی رشته‌های پزشکی گرفته است، می‌تواند به کسب درآمد بپردازد و اختصاص دوباره سهمیه برای مقاطع تحصیلی بالاتر که رقابت هم سنگین‌تر می‌شود عادلانه نیست.
3. سهمیه ۵ درصدی ایثارگران حتی به افرادی اختصاص یافته که پدرشان درصد جانبازی ناچیزی دارند یا فقط ۶ ماه حضور داوطلبانه در جنگ داشته و هیچگونه جانبازی ندارند. این مسأله وقتی پررنگ‌تر می‌شود که بر اساس صحبت دکتر خدایی، رییس سازمان سنجش، از سال ۹۷ بنا بر این شده که باقی‌مانده سهمیه ۲۵ درصد ابتدا به داوطلبان سهمیه ۵ درصد اختصاص یابد و سپس در صورت پر نشدن به سهمیه مناطق برسد. لازم به ذکر است بنا بر آمار، چیزی به مناطق نمی‌رسد. این مورد نیز عادلانه به نظر نمی‌آید.
4. بر اساس مشاهدات، جانبازان عزیزی هستند که علیرغم میزان جانبازی بالای ۲۵ درصد، مشکلی از بابت جانبازی برای کسب درآمدشان پیش نیامده یا استخدام دولتی هستند. اختصاص سهمیه برای خانواده این قبیل عزیزان نیز در آزمون‌های علمی ورودی مقاطع مختلف آموزش عالی عادلانه به نظر نمی‌رسد.
شاید سهمیه مناطق به احقاق حقوق اکثر داوطلبان کمک کرده باشد اما سهمیه ایثارگران بیشتر موجب تضییع حقوق داوطلبان شده است. غیر از 4 مورد فوق سوالی که برای خیلی از افراد مطرح است این است که، چرا برای حمایت و تقدیر از جانبازان، ایثارگران و خانواده شهدا، باید چنین امتیاز ویژه ای در چنین رقابت مهم و سرنوشت سازی که بر آینده شرکت کنندگان و حتی جامعه و آینده ی کشور تاثیر می گذارد، به افراد مشمول داده شود!
منابع:
- خبرگزاری میزان
- مشاوره تحصیلی آکو
- کارزار
