در سال 2004 میلادی، یک شرکت مواد غذایی به نام ویما (به انگلیسی: Vemma) تأسیس شد و با پیشنهادهایی وسوسه‌انگیز، به مردم فرصتی برای زیرورو کردن کل زندگی‌شان داد تا بتوانند با یک شغل نیمه‌وقت، درآمدی تمام‌وقت داشته باشند. ویما پیشنهادش را به هیچ شخص خاصی محدود نکرده بود؛ همه افراد با هر نوع سابقه و مدرک تحصیلی می‌توانستند از این فرصت طلایی بهره ببرند. تنها دو قدم ساده برای رسیدن به درآمد وجود داشت: 1. خرید یک بسته 500-600 دلاری مواد غذایی 2. استخدام دو شخص دیگر برای انجام کار مشابه. شرکت مواد غذایی ویما با سرعت زیادی رشد کرد و به یک سازمان جهانی تبدیل شد که در دوران اوجش، هرماه 30 هزار عضو جدید وارد شرکت هرمی خود می‌کرد. اما فقط یک مشکل کوچک وجود داشت. درحالی‌که شرکت در سال 2013، حدود 200 میلیون دلار درآمد خالص کسب کرده بود، اما بیشتر اعضا حتی کمتر از میزان سرمایه‌گذاری‌شان پول درآورده بودند. شرکت ویما درنهایت به جرم فعالیت به‌عنوان شرکت هرمی محکوم شد. طرح هرمی (به انگلیسی: Pyramid Scheme) کلاه‌برداری رایجی است که اعضا با استخدام اعضای جدید به کسب درآمد می‌پردازند. اما شرکت هرمی چیست، چطور کار میکند و چطور می‌توان یک شرکت هرمی را تشخیص داد؟ برای یافتن پاسخ به این سؤالات، تا انتهای مطلب با ما همراه باش.
شخصی که قصد تأسیس یک شرکت هرمی را دارد، یک گروه اولیه از افراد را با پیشنهادهای اغواکننده مجاب میکند تا محصولاتش را خریداری و برای این طرح تبلیغات نمایند. سپس این گروه اولیه تشویق می‌شوند تا اعضای جدیدی را وارد شرکت کنند؛ زیرا مؤسس به آن‌ها قول داده که قسمتی از پول سرمایه‌گذاری شده اعضای جدیدتر را به آن‌ها واریز نماید و قسمتی را نیز برای خودش بردارد. چنین الگویی برای هر عضو جدیدی تکرار خواهد شد و پول اعضای جدید ر به اعضای قدیمی‌تر واریز می‌شود؛ درست مانند یک هرم. البته ذکر این نکته ضروری است که یک شرکت هرمی با طرح پانزی (به انگلیسی: Ponzi Scheme) متفاوت است.
در کلاه‌برداری پانزی، مؤسس اعضای جدیدی را استخدام میکند تا بتواند صورت مخفیانه از اجرت و دستمزدشان، برای پرداخت دستمزد اعضای قدیمی‌تر دزدی کند. متأسفانه اعضای قدیمی‌تر پانزی فکر می‌کنند که دستمزدشان از راه قانونی به‌دست‌آمده و حاصل تلاش و زحمت خودشان است؛ درست همانند اعضای یک شرکت هرمی. وقتی کلاه‌برداری هرمی رشد کند، کسب درآمد برای اعضای جدید بسیار سخت‌تر خواهد شد، به‌این‌علت که تعداد مشارکت‌کنندگان به‌صورت تصاعدی رشد نموده است.
یک ساختاری را در نظر بگیر که یک فرد برای کسب درآمد باید 6 نفر دیگر را عضو کند. مؤسس، خودش 6 نفر را عضو خواهد کرد و هرکدام، 6 نفر دیگر را وارد شرکت هرمی تازه تأسیس خواهند کرد. در مرحله دوم عضوگیری، 36 نفر فعالیت می‌کنند که هرکدام 6 نفر دیگر را جذب خواهند نمود. یعنی 216 نفر در مرحله سوم. در مرحله دوازدهم، 2.1 میلیارد عضو شرکت هرمی باید بیش از 13 میلیارد نفر را برای رسیدن به سود استخدام کنند؛ یعنی بیشتر از جمعیت کل کره زمین! در این سناریو، بیشتر از 80 درصد اعضا، همه پولی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند را از دست می‌دهند. در زندگی حقیقی نیز خیلی از تازه‌واردها همه‌چیزشان را می‌بازند.
تأسیس شرکت هرمی در بسیاری از کشورها، ازجمله کشور خودمان غیرقانونی است. اما تشخیص یک شرکت هرمی بسیار دشوار است زیرا آن‌ها خودشان را به شکل و شمایل متفاوتی، مانند گروه‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مواد غذایی و بازاریابی شبکه‌ای (به انگلیسی: Multi Level Marketing) عرضه می‌کنند. تمیز دادن بین یک شرکت هرمی و یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای قانونی می‌تواند دشوار و مبهم باشد. در تئوری، تفاوتشان در این است که درآمد اصلی اعضای شرکت بازاریابی شبکه‌ای، از طریق فروش محصولات و کسب حق‌العمل است. درحالی‌که درآمد اصلی اعضای شرکت هرمی از طریق استخدام اعضای جدید است.
اما در عمل، تقریباً همه شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای صرفاً کسب درآمد از طریق فروش محصولات را غیرممکن کرده‌اند و مشارکت‌کنندگان باید اعضای جدیدی را استخدام کنند. یک شرکت هرمی مانند ویما نیز خود را به‌عنوان یک شرکت قانونی بازاریابی شبکه‌ای معرفی و فعالیت اصلی‌اش را پشت محصولات و خدمات مخفی میکند. خیلی از کلاه‌بردارها از اعتمادی که مردم به انجمن‌های مهم مانند مساجد، مهاجران و یا دیگر انجمن‌های معتبر دارند، سو استفاده می‌کنند. برای مثال مؤسس شرکت هرمی اعتماد چند عضو مسجد یک محل را جلب میکند و با ارائه تجربه‌ای خوب، مسجد را مجاب میکند تا دیگر افراد محل را وارد این هرم کلاه‌برداری نمایند.
معمولاً، قربانیان در سکوت خجالت و شرم غرق می‌شوند. شرکت هرمی مردم را با وعده توانمندسازی، درآمد رؤیایی و زندگی بی‌نظیر فریب می‌دهد. در این وضعیت، وقتی اعضا نمی‌توانند به آن فرصت‌های وعده داده‌شده دست پیدا کنند، تصورشان این است که خودشان بی‌عرضه بودند و به‌جای شرکت هرمی تمام تقصیرها را خودشان گردن بگیرند. آن‌ها فکر می‌کنند به‌اندازه کافی برای این کار سرسخت نبودند و لیاقتش را ندارند. بعضی از قربانی‌ها همین‌طور تلاش می‌کنند، در انواع و اقسام کلاه‌برداری‌های هرمی و پانزی سرمایه‌گذاری می‌نمایند و هر دفعه پول خود را از دست می‌دهند.
باوجود همه این عوامل، بازهم نشانه‌هایی هست که می‌توان با کمک آن‌ها یک شرکت هرمی را تشخیص داد. فشار زمانی یک نشانه واضح است. همیشه به شعارهایی مانند: «همین حالا وارد شو تا دیر نشده» و «یک فرصت طلایی» حساسیت داشته باش. همچنین درآمدهای نجومی و پول‌های هنگفتی که زندگی‌ات را تغییر بدهند نیز مشکوک است. درنهایت، یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای قانونی، از اعضایش برای فروش محصولاتش پولی دریافت نمی‌کند. به‌عنوان نکته آخر، یادت باشد که اگر یکی از دوستان قدیمی دوران دبیرستان و یا دانشگاه بعد از چندین سال به تو زنگ زد و در مورد فرصتی طلایی صحبت کرد، مطمئن باش که چنین تماسی را از طرف یکی از اعضای فریب‌خورده یک شرکت هرمی دریافت کرده‌ای!
کلاه‌برداری هرمی می‌تواند زندگی افراد، انجمن‌ها و حتی یک وضعیت کلی یک کشور را به‌شدت نابود کند. اما تو می‌توانی آتش را با آتش بیشتر شکست دهی. شاید کمی پارادوکس باشد، اما می‌توانی همین حالا عضو یک شرکت هرمی مفید شوی، این مطلب را به شش نفر از نزدیکانت معرفی کنی و به آن‌ها نیز توصیه کنی همین کار را انجام دهند. این‌یک فرصت طلایی است که دیگر هیچ‌وقت به سراغت نخواهد آمد. به‌سرعت و همین حالا این مطلب را با دوستانت به اشتراک بگذار تا این فرصت گران‌بها از دستت نرفته است!
