سجده

سر بر زمین نهادن:

ماه اگر سجده نیارد پیش روی آن مهم                   رو سیاه هر دو عالم دان تو روی ماه را

مولوی

برای سجده درین آستان، تمام سریم                        پی گذشتن ازین رهگذر، همه پاییم

پروین اعتصامی

در فقه شیعه، نیت، قیام متصل به رکوع، تکبیرة الاحرام، رکوع و دو سجده ارکان نماز می‌باشد؛ که کم یا زیاد شدن آنها حتی به صورت سهوی باعث بطلان نماز می‌شود. بنابر این یكی از ارکان نماز، سجده است. ارزش‌ها و آرمان‌ها، وقتی از راه سجده‌گاه گذشت و مُهر تأیید الهی بر آن حك گردید، ارزش واقعی پیدا می ­کنند. سجده پیشانی بر زمین نهادن، فروتنی نمودن، و قرار گرفتن بنده بی‌نهایت كوچك در مقابل صاحب و رب بی‌نهایت بزرگ است. سجده‌، تنها جایی است كه بر خاك افتادن و كوچكی نمودن در آن جایز می‌باشد. باید در مقابل یكتای بی‌همتا، كوچكی نمود تا به عظمت‌های زیبا دست یافت. بی ­شک سجده برای غیر خدا حرام است.

راز مشترک رکوع و سجود اظهار فروتنی در پیشگاه خداست با این تفاوت که سجود، چون فروتر از رکوع است، نزدیک­تر به خداوند است. امیر المومنین علی(ع) فرمودند: «اقرب ما یکون العبد من الله اذا سجد؛ نزدیکترین وقتی که بنده به خدا نزدیک می­ شود، در هنگام سجده است.»(بحار الانوار، ج82 ، ص233)

همچنین براساس فقه شیعه، سجده باید بر زمین ـ اعم از خاک، سنگ، شن، ماسه ـ یا چیزی روییده از خاک ـ غیرخوردنی و پوشیدنی ـ باشد. بنابر این، پیروان اهل بیت(ع) با استناد به روایاتى که از پیامبر اکرم(ص) و ائمّه اطهار(ع) نقل شده، بر خاک یا تکه سنگ یا چوبی سجده مى ­کنند تا پیشانى ـ که اشرف اعضاى انسان است ـ در پیشگاه خداوند به خاک و سنگ یا چیز روییده از خاک ساییده شود و نهایت تواضع در پیشگاه خدا به عمل آید. گاه این قطعه خاک از تربت شهیدان ـ به خصوص شهیدان کربلا ـ انتخاب مى­ شود که یادآور جانفشانى ­هاى آنها در راه خدا باشد.