گنج صبر اختیار لقمان است هرکرا صبر نیست حکمت نیست
سعدی
در قرآن مجید 103 بار واژه «صبر» و مشتقات آن به کار رفته است که نشان دهنده اهمیت آن از نظر قرآن می باشد. در کلام معصومین(ع) نیز صبر، جایگاه والایی دارد. امام صادق(ع) فرمودند: «الصبر من الایمان بمنزلة الرأس من الجسد فاذا ذهب الرّأس ذهب الجسد كذلك اذا ذهب الصبر ذهب الایمان؛ صبر نسبت به ایمان مانند سر است نسبت به تن؛ كه چون سر برود، تن هم می‌رود. هم‌چنین اگر صبر برود، ایمان هم می‌رود.»(بحارالأنوار، ج۶۷، ص۱۸۳)
خداوند در آیات زیادی به پاداش صابران اشاره فرموده است؛ از جمله این آیه که در آن از پاداش بدون حساب صحبت شده است:«قُلْ يَا عِبَادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ؛ بگو اى بندگان من كه ايمان آورده ايد از پروردگارتان پروا بداريد براى كسانى كه در اين دنيا خوبى كرده اند نيكى خواهد بود و زمين خدا فراخ است بى ترديد شكيبايان پاداش خود را بى حساب خواهند يافت.»(زمر، آیه۱۰) و هم، این آیه که جزئیات پاداش به تفصیل توضیح داده شده است: «... وَ جَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيرًا* مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الأَرَائِكِ لايَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَ لازَمْهَرِيرًا* وَ دَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُهَا وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلا* وَ يُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا* قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا* وَ يُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلا* عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلا* وَ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا* وَ إِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَ مُلْكًا كَبِيرًا* عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا* إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاءً وَ كَانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُورًا؛ و به[پاس] آنكه صبر كردند بهشت و پرنيان پاداششان داد. در آن بر تختها تكيه زنند؛ در آنجا نه آفتابى بينند و نه سرمايى و سايه ها به آنان نزديك است و ميوه های آن رام و ظروف سيمين و جام هاى بلورين، پيرامون آنان گردانده مى شود؛ جام هايى از سيم كه به اندازه، آنها را درست کرده اند و در آنجا از جامى كه طعم زنجبيل دارد به آنان مى نوشانند. از چشمه اى در آنجا كه سلسبيل ناميده مى شود و برگرد آنان پسرانى جاودانى مى گردند چون آنها را ببينى گويى كه مرواريدهايى پراكنده اند و چون بدانجا نگرى نعمت و كشورى پهناور مى بينى؛ [آنان] جامه هاى ابريشمى سبز و ديباى ستبر دربردارند و پيرايه آنان دستبندهاى سيمين است و پروردگارشان باده اى پاك به آنان مى نوشاند. اين[پاداش] براى شماست و كوشش شما مقبول افتاده است.»(انسان، آیات22ـ1۲)
همه این نعمت ها، پاداش صبر بر گرسنگی و ایثار طعام امام علی(ع) و خانواده اش می باشد. آن چنانکه از آیات قبلی استنباط می شود صبر در صورتي ارزشمند است که براي کسب رضای الهی باشد: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا*إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لانُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَ لاشُكُورًا؛ و به[پاس]دوستى[خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى دادند. ما براى خشنودى خدا به شما مى خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى خواهيم.»(انسان، آیات9ـ8)
بنابر روایات، صبر دارای سه مرتبه است: صبر بر مصيبت(مانند مرگ عزیزان، بیماری و ...) صبر بر طاعت (تحمل سختی های تکالیف دینی مانند روزه و جهاد) صبر در معصیت (دوری از گناه وقتی که زمینه آن فراهم است)
