عزم در لغت، به معناى جدیت و تصمیم محکم قلبى بر انجام کار که از جهت کمیت، امتداد و دوام به گونه‌ای باشد که موجب تحقق اراده برای انجام کاری شود. عزم در واجبات و وظایف از مهم‌ترین امور است که از ایمان قوی سرچشمه می‌گیرد و ایمان تا زمانی که به حد ثبوت و یقین نرسد، عزم تحقق پیدا نمی کند: « لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ؛ قطعا در مالها و جانهايتان آزموده خواهيد شد و از كسانى كه پيش از شما به آنان كتاب داده شده و [نيز] از كسانى كه به شرك گراييده اند [سخنان دل]آزار بسيارى خواهيد شنيد[ولى] اگر صبركنيد و پرهيزگارى نماييد اين [ايستادگى] حاكى از عزم استوار در كارهاست.»(آل عمران، آیه۱۸۶)
در فرهنگ قرآن، عزم به معناى تصمیم قطعی و کار محکم و قابل اطمینان است: « فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ پس به رحمت الهى با آنان نرمخو شدى و اگر تندخو و سخت دل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى شدند پس از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و در كار با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن، زيرا خداوند توكل كنندگان را دوست مى دارد.»(آل عمران، آیه۱۵۹)
یکی از صفات برجسته انسان های کامل، عزم درکارها می باشد که خیلی مهم و سخت است. در سختی آن همین بس که از صد و بیست هزار پیامبر ـ بنابر روایتی ـ فقط پنج نفر از آنها اولوالعزم(صاحب عزم) نامیده شده اند.
عزم به معنای قاطعیت و جدیت در عمل، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و عناصر در زندگی است که انسان بدون آن نمی‌تواند کاری را از پیش برد؛ به این معنا که اگر شخصی با هزاران نفر مشورت کند و با بهره‌گیری از عقول مردم به بهترین و کامل‌ترین اندیشه دست یابد، ولی ناتوان از عمل باشد، شکست می خورد. بنابر این، كار هنگامى به ثمر مى رسد كه انسان با اراده قوى و خلل ناپذير و عزمى راسخ وارد آن شود. بنابر آموزه های قرآنی، علت فریب خوردن حضرت آدم(ع) از شیطان و خوردن از میوه شجره ممنوعه ـ برخلاف نهی خداوند ـ نداشتن عزم بوده است: «وَ لَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا؛ و به يقين پيش از اين با آدم پيمان بستيم پس فراموش كرد و براى او عزمى نيافتيم.»(طه، آیه۱۱۵)
