کُنیه در اصل نامی برای معرفی اشخاص از طریق فرزندان است؛ مانند ابوالحسن برای آقایان و ام احمد برای خانمها. بعضی از کنیه‌ها در حکم لقب بوده اند، مانند ابوتراب برای حضرت علی ابن ابیطالب(علیه السلام) و ابوالفضل برای عباس بن علی(علیهماالسلام) در این صورت لازم نیست آنها فرزندی به نام تراب یا فضل داشته باشند. برخی از مردم کنیه را برای کوچک شمردن یا بزرگ دانستن و یا بیان ویژگی خاص بکار می‌برند. به بیان ساده در فرهنگ عربی به آن دسته از نام‌هایی که با پیشوند «اب» و «امّ» همراه باشد، کنیه گفته می شود. سنّت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل عرب، گونه‌ای بزرگ‌داشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می‌آید.
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) بیش از ده کنیه داشتند که به اختصار و با توضیح مختصر نقل می شود:
۱ ـ ابوالقاسم(مناقب آل ابیطالب، ج۱، ص۱۵۴) پدر قاسم. قاسم اولین پسر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و حضرت خدیجه(سلام الله علیها) است که پیش از بعثت در مکه به دنیا آمد و در کودکی از دنیا رفت. کنیه ابوالقاسم آن حضرت برگرفته از نام او است. (السیرة النبویة، ج۱، ص۱۹۰) همچنین گفته شده است: اَبُوالقاسم به این جهت است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) تقسیم‌کننده بهشت و جهنم است(مناقب آل ابیطالب، ج۱، ص۱۵۴) و نیز پیامبر پدر همه از جمله امام علی(علیه السلام) می باشد که آن حضرت تقسیم‌کننده بهشت و دوزخ است،
علی بن فضال از امام ابوالحسن(امام هفتم یا هشتم) سؤال می کند: چرا کنیه پیامبر(ص) ابوالقاسم است؟ امام پاسخ می دهند: زیرا حضرتشان فرزندی به نام قاسم داشت و کنیه ایشان ناظر به همان فرزند است. عرض می کند: آیا مرا شایسته می‌دانی که اطلاعات بیشتری به من بدهی؟! امام پاسخ می دهند: امام علی(علیه السلام) تقسیم‌کننده بهشت و دوزخ است و پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) به نوعی حق پدری بر ایشان دارند؛ از این‌رو آن حضرت ابوالقاسم نامیده شده اند. (عیون اخبار الرضا(ع)، ج 2، ص 85 نقل به مضمون)
۲ ـ اَبُو اِبراهیم(المطلع علی الفاظ المقنع،ص۵۱۰) پدر ابراهیم. ابراهیم فرزند رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و ماریه قبطیه بود که پیش از دو سالگی از دنیا رفت.
ابراهیم در ذی الحجه سال ۸ هجری متولد شد. پیامبر به اصحابش فرمود: برای من پسری متولد شده و من نام پدرم ابراهیم را بر او گذاردم. (الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۸) پس از تولد ابراهیم، جبرئیل نازل شد و آن حضرت را با عنوان « ابا ابراهیم» سلام داد. (انساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۰)
