۹ ـ اُذُنُ خَیْر (عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۲) بهترین شنونده. اُذُنْ به‌معنای گوش (عضو شنوایی) است و به هر فردی که به هر سخنی گوش فرا می‌دهد گفته می‌شود؛ به‌عبارت دیگر، انسان خوش باور و زود باور که هر چه را بشنود تصدیق می کند. البته به شخصی که راستگوست و فقط سخن نیک را می‌شنود نیز أُذُنُ خَيْرٍ گفته می شود. این لقب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آیه: « وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ؛ و از ايشان كسانى هستند كه پيامبر را آزار مى دهند و مى گويند او زودباور است بگو گوش خوبى براى شماست به خدا ايمان دارد و [سخن] مؤمنان را باور مى كند و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمتى است و كسانى كه پيامبر خدا را آزار مى رسانند عذابى پر درد [در پيش] خواهند داشت.»(سوره توبه، آیه۶۱) گرفته شده است.
علیّ بن ابراهیم در شأن نزول این آیه می گوید: « عبدالله ابن نُفَیل [مردی] منافق بود و به سخنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گوش می‌داد و آن را به منافقان منتقل می‌کرد و علیه او سخن‌چینی می‌کرد. جبرئیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد و گفت: «ای محمّد! مردی از منافقین برعلیه تو سخن‌چینی می‌کند و سخن شما را به منافقان منتقل می‌کند.» رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «او کیست؟» گفت: «ای رسول خدا، او همان مرد روسیاه است با مویی پُرپشت؛ او با چشمانی نگاه می‌کند که مانند دو دیگ‌اند و با زبانی سخن می‌گوید که مانند زبان شیطان است.» رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را احضار کرد و موضوع را به او گفت. او قسم خورد که این‌کار را نکرده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «از تو پذیرفتم، دیگر این‌کار را نکن.» او نزد اصحابش برگشت و گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) خوش‌باور است. خدا به او خبر داده است که من بر علیه او سخن چینی می‌کنم و اخبارش را منتقل می‌کنم، از خدا پذیرفت و من نیز به او گفتم که من این‌کار را نکرده‌ام؛ از من نیز پذیرفت.» دراین‌هنگام، خدا بر پیامبرش این آیه را نازل کرد...»(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶ ، ص۲۱۶؛ بحار الأنوار، ج۲۲، ص۹۵)
مفسرین در تفسیر این آیه برای أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ دو معنای نزدیک و مختلف ذکر کرده اند:
الف ـ اگر اضافه أُذُنُ به خَيْرٍ اضافه حقیقی باشد، مفهوم کلام این است که: او شنوای چیزهایی است که در آنها خیر برای مؤمنان است؛ مانند وحی الهی و نصیحت مؤمنان.
ب ـ اگر أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ از قبیل اضافه موصوف به صفت باشد، بدین معناست که: او بهترین شنونده برای شماست؛ یعنی شنوندگی او به خیر و منفعت شما خواهد بود.(ر.ک: فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۶۵)
صفتی که منافقین می خواستند با طرح آن، شخصیت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را زیر سؤال برده، ایشان را ساده لوح و دهان بین معرفی کنند تا بیانات آن حضرت (صلی الله علیه و آله) را بی پایه نشان بدهند. با نزول این آیه نه تنها باعث تحقیر ایشان نشد بلکه یک فضیلت اخلاقی به شمار آمد. ایشان با گوش دادن به سخنان افراد ـ به ویژه مخالفینشان ـ باعث جذب آنها می شدند و با قبول عذرخواهی خطاکاران زمینه را برای توبه و حفظ کرامت انسانی آنان فراهم می کردند.
بدیهی است رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مقام عمل با بررسی جوانب امر تنها به سخنانی عمل می کردند که به صلاح اسلام و مسلمانان بوده است. البته این رفتار هم در عمل به دستور خداوند بود آنجا که فرمود: « فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سخت دل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى شدند پس از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و در كار[ها] با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن زيرا خداوند توكلكنندگان را دوست مى دارد.»(سوره آل عمران، آیه۱۵۹)
