پمپ هیدرولیک دنده ای یک نوع پمپ جابجایی مثبت می باشد. در پمپ های دنده ای هیدرولیک، با استفاده از چرخش چرخ دنده ها فرآیند انتقال روغن انجام می شود. در پمپ دنده ای با چرخش چرخ دنده ها که با پوسته پمپ در آب بندی کامل قرار دارند، در ورودی پمپ خلا ایجاد می شود. در ادامه روغن هیدرولیک به داخل پمپ کشیده می شود و با قرار گرفتن در شیارهای چرخ دنده ها به سمت خروجی پمپ منتقل می شود. یک پمپ دنده ای جریان روغنی آرام و بدون نوسان را متناسب با سرعت دورانی دنده ها به سیستم تحویل می دهد.
انواع پمپ هیدرولیک دنده ای در دو مدل طراحی می شوند: 1- پمپ دنده داخلی 2- پمپ دنده خارجی
پمپ دنده داخلی که با عنوان پمپ ماه و ستاره هم از آن نام برده می شود دارای دو چرخ دنده با سایزهای مختلف است که با یکدیگر در ارتباط هستند که یکی از چرخ دنده ها درون دیگری در حال گردش است. پمپ دنده خارجی دارای دو چرخ دنده هم اندازه و متصل به هم است که هر کدام به شفتی جداگانه متصل است. در پمپ هیدرولیک دنده خارجی یک چرخ دنده به الکتروموتور متصل است و با دوران این چرخ دنده، چرخ دنده دیگر که هرزگرد است را می چرخاند. در هر دو سمت شفت ها در پوسته پمپ یاتاقان هایی وجود دارد که شفت ها را ساپورت می کنند. در ادامه به توضیحات بیشتری درباره پمپ هیدرولیک دنده خارجی می پردازیم.
طرز کار پمپ هیدرولیک دنده خارجی
سیکل کاری در پمپ های دنده خارجی در 3 مرحله انجام می گیرد: 1- پر کردن 2- انتقال 3- تحویل
1- با چرخش چرخ دنده ها، در سمت ورودی پمپ حجم افزایش پیدا می کند. در ادامه روغن از پورت ورودی وارد پمپ شده و توسط دندانه های چرخ دنده به دام می افتد.
2- در مرحله بعد روغن به دام افتاده به صورت شعاعی از فضای بین دندانه ها و پوسته عبور کرده و به سمت خروجی منتقل می شود.
3- در آخرین مرحله دندانه های چرخ دنده به سمت خروجی پمپ حرکت کرده. در این حالت حجم کاهش پیدا کرده و روغن تحت فشار به خروجی و در نهایت به سیستم می رسد.
در این پمپ هیچ روغنی از فضای مرکزی بین چرخ دنده ها عبور نمی کند زیرا چرخ دنده ها به یکدیگر متصل می باشند. در پمپ های هیدرولیک دنده خارجی تلرانس بین چرخ دنده ها و پوسته پمپ بسیار کم است و به همین علت با مکش پمپ و انتقال روغن به سمت خروجی از برگشت روغن از خروجی به سمت ورودی جلوگیری می کند.
دنده های چرخ دنده های پمپ هیدرولیک دنده خارجی در 3 نوع 1- دنده مستقیم 2- هلیکال یا مورب 3- جناقی طراحی می شوند.
در چرخ دنده های دنده هلیکال سر و صدا و ارتعاش پمپ کاهش می یابد و این مزیت به دلیل درگیری و آزاد شدن دنده ها به صورت تدریجی در حین چرخش می باشد. در طراحی هلیکال چرخ دنده ها برقرار کردن نیروهای محوری در چرخ دنده ها مهم است به طوری که نیروی محوری تولید شده در چرخ دنده های هلیکال توسط نیمی از دند ها خارج می شود. همچنین چرخ دنده های جناغی را می توان در سرعت های بالاتر هم استفاده کرد و از مزایای این نوع چرخ دنده ها ساخت آسان آنها می باشد.
ویژگی ها و مزایای پمپ دنده خارجی
پمپ های دنده خارجی دارای طراحی بدنه کامپکت و جمع و جوری هستند و از تعداد قطعات کم و محدودی تشکیل شده اند. این نوع پمپ ها دبی کمتری نسبت به پمپ ها سانتریفیوژی می توانند تولید کنند اما فشار قابل تحمل و راندمان بالاتری نسبت به پمپ های هیدرولیک پره ای و لوب پمپ ها دارند. پمپ های دنده خارجی که از آلیاژ مخصوص ساخته شده و به اصطلاح به آن ها پمپ های دنده ای خاص می گویند برای پمپاژ آب، پلیمرها، انواع سوعت و مواد شیمیایی مختلف مناسب هستند. قطعات پمپ های دنده خارجی دارای تلرانس بسیار کمی در ارتباط با یکدیگر هستند و همچنین در دو سر شفت ها یاتاقان هایی قرار گرفته اند که شفت ها را ساپورت می کنند. در این پمپ ها میزان دبی خروجی متناسب با دور محرک پمپ می باشد.
پمپ های دنده خارجی در حوزه هیدرولیک کاربردهای مختلفی دارند که می توان به ماشین های حمل و نقل، بالابرهای صنعتی و ماشین آلات راهسازی اشاره کرد.
تعمیر پمپ دنده ای
یکی از معایب پمپ های دنده ای موجود نبودن قطعات یدکی آنها در بازار می باشد. در انواع پمپ های هیدرولیک می توان قطعات یدکی پمپ های کارتریجی و پیستونی را به راحتی پیدا کرد اما در حال هیچ یک از کمپانی های سازنده پمپ دنده ای ایرانی و خارجی قطعات پمپ های تولیدی خود را به صورت جداگانه تولید و به بازار عرضه نمی کنند. با این شرایط در صورت خرابی پمپ دنده ای در اکثر مواقع باید یک پمپ نو را جایگزین پمپ مستعمل کرد.
