آشنایی با مسائل مربوط به حوزه قضایی در هر کشوری می‌تواند مسبب افزایش آگاهی و همچنین ارتقاء سطح زندگی مردم شود. بسیاری از افراد چون اطلاع چندانی از مسائل قضایی و گزینه‌های آن ندارند، نمی‌توانند به خوبی و درستی از حق از دست رفته خود دفاع کنند. ولی شناخت و قوانین و تبصره‌های مختلف آن کمک شایانی در باز پس‌گیری حق شخص خواهد داشت. یکی از موضوعات مهم در حوزه قضایی، بحث دادخواست و چگونگی تنظیم آن است.
البته به خاطر پیچیدگی‌های موجود در این چنین مسائلی، بهترین پیشنهاد، اخذ یک وکیل مناسب است. البته ما جهت آشنایی بیشتر با دادخواست، توضیحاتی را ارائه می‌دهیم.
ثبت دادخواست
ثبت و تنظیم دادخواست از طرف مدعی (خواهان)، برای رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه لازم است. مطالبات و خواسته‌های خواهان از طرف مقابل (خوانده)، در دادخواست، به اطلاع و دقت نظر دادگاه رسانده میشود. رسیدن به نتیجه هر چه بهتر و سریعتر و بسیار سادهتر زمانی اتفاق خواهد افتاد که این اطلاعات ارسال شده، کامل و دقیق باشند.
ولی چنانچه در نگارش اطلاعات دادخواست دقت کافی نداشته باشید و سهل انگاری کنید، این احتمال وجود دارد که دادخواست دعوی و درخواست شما رد شود و کل مبالغی که برای دادرسی این دعوی پرداخت شده است، هدر رود. در حقیقت دادخواست نوشته شده باید حاوی درخواست منجز و قطعی خواهان (طرف مقابل) باشد و به عبارت دیگر میتوان چنین گفت که دادخواست نوشته شده، بیان ادعا در نزد مراجع ذی ربط قضایی در اوراق و ورقه‌های مخصوص است.
هنگامی که حق شما توسط هر عاملی زایل گشت، به منظور احقاق حقوق خود، شما بایستی به مراجع ذی صلاح مربوطه مراجعه نمایید. حال برای با خبر شدن مقام قضایی از حقوق از دست رفته یا به طور کلی، مشکل شما و حل و رفع آن، باید یک دادخواست خوب و مناسب ارائه دهی
مشخصات دادخواست
در حقیقت، قانون توضیحی از دادخواست نداده است. ولی به عبارتی میشود گفت که از دو کلمه مجزای داد و خواست به وجود آمده است. همان‌طور که می‌دانیم داد در معنای عدل، قانون و همچنین تظلم خواهی است. دادخواست را میتوان شکواییه در نظر گرفت که فرد به صورت کتبی در یک برگه ویژه آن را به دادگاه مورد نظر ارائه می‌دهد و اشخاص به کمک آن طرح دعوا می‌کنند.
شخص دادخواست دهنده را در قانون به عنوان دادخواه یا خواهان و همچنین شخص مقابل او که دعوا بر علیه او مطرح شده است را خوانده می نامند. از لحاظ فرم و شکل، برگ دادخواست، یک ورقه‌ای است که کاملاً ستون بندی شده و با اصطلاحات حقوقی، توسط خواهان پر میشود.
ویژگی‌های دادخواست
اولین قدم برای تنظیم ثبت دادخواست، در هر یک از دعوای حقوقی، از طریق مراجعه به دفترهای خدمات الکترونیکی انجام می‌پذیرد. به این صورت دادخواست و درخواست مطالبه‌های مدعی از طرف مقابل (خوانده) به اطلاع دادگاه رسانده میشود. طبق مواردی که در قانون ذکر شده، دادگاه و مراجع قضایی وظیفه و تکلیف دارند که حتما در چارچوب مراتبی که در دادخواست درج شده است تصمیم بگیرند و یا به صادر کردن حکم یا قراری اقدام نمایند.
به این خاطر تکمیل کردن دقیق آن به نشانه شناسنامه دعوی است و اکثرا رای و نظر دادگاه وابسته به نکاتی است که در دادخواست ذکر و نوشته شده است. برای همین وقتی اطلاعات کامل و دقیق باشد، دسترسی به نتیجه بهتر و بسیار سادهتر خواهد شد. ولی چنانچه در تحریر و نگارش اطلاعات دادخواست بی دقتی و سهل انگاری شود امکان دارد دعوی رد شود و همه مبالغی که برای دادخواست خود پرداخت کرده است به هدر برود.
تفاوت دعوای حقوقی و کیفری
طبقه بندی دعاوی از چندین جهت مختلف انجام می‌پذیرد که مهمترین آنها تقسیم بندی دعوای کیفری و دعوای حقوقی است. دادگاه برای دعوای حقوقی هیچ مجازاتی را در نظر نمی‌گیرد و فقط کسی که مرتکب عمل شده است را به انجام تکالیف قانونی و دادن حقوق قانونی دیگران ملزم می‌سازد. اما دعوای کیفری به عملی مربوط است که برای کسی که مرتکب آن عمل شده است مجازاتی تعیین میشود. هر چند در شکایت کیفری میتوان از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی اقدام کرد. ولی در برخی موارد میتوان دادخواست را در هر کاغذی به مراجع قضایی ارائه داد اما در شکایت حقوقی حتما باید از طریق مراجعه کردن به دفترهای خدمات الکترونیکی قضایی اقدام و ثبت درخواست کرد.
هر دادخواستی که توسط خواهان نوشته میشود، دارای چندین ستون است که در ستون اول آن، باید مشخصات خود فرد از جمله نام خانوادگی، نام، سن، نام پدر، نام شهر و مکانی که در آن ساکن است و در صورت امکان شغل خواهان و همچنین نشانی دقیق و قابل ابلاغ ثبت و درج شود. وگرنه در صورتی که مشخصات کامل نباشد یا به صورت ناقص نوشته شده باشد، درخواست رد خواهد شد. در حالی که هر کدام از اصحاب دعوی، عنوان متولی، قیم، وصی، مدیریت شرکت و غیره و ذلک را داشته باشند، باید حتما تصریح شود.
دادخواست شامل چه مواردی است؟
1. نام و نام خانوادگی شخص خواهان، سن وی، محل اقامت و شغل وی به صورت دقیق ذکر شود.
2. نام و نام خانوادگی شخص خوانده، همچنین محل اقامت و شغل او یادداشت شوند.
3. گام سوم، تعیین خواسته خواهان و میزان بهای آن است.
4. روشن بیان نمودن مقصودات خواهان. یعنی تعهدی که خواهان مطابق آن، خود را بحق قضیه می‌داند.
5. ذکر مواردی که شخص از دادگاه درخواست می‌کند.
6. ذکر دلایل مورد نیاز برای ثابت نمودن حق وی. (از جمله مهمترین بخشهای یک دادخواست)
7. امضا یا اثر انگشت زدن در زیر دادخواست (که نباید اصلا فراموش شود).
8. در گام آخر، مشخصات وکیل نیز باید در دادخواست ثبت شود. البته این در صورتی است که دادخواست توسط وکیل تنظیم شده باشد. (طبق ماده 51 آیین دادرسی مدنی
در صورت مجهول المکان بودن شخص مقابل چه کنیم؟
اگر به هر دلیلی محل اقامت یا نشانی شخص خوانده شده (یعنی کسی که دعوایی بر ضد او مطرح شده است) مشخص نباشد؛ یا در زبان عامیانه، شخص خوانده مجهول المکان باشد، باید یک بار در روزنامه این آگهی منتشر شود و اگر هیچ گونه مراجعه‌ای صورت نگیرد، دادگاه می‌تواند به صورت غیابی حکم لازم را صادر نماید.
تعیین خواسته و بهای آن
یک بخشی دیگر از قسمت‌های مربوط به دادخواست، تعیین خواسته و همچنین بهای آن است. این عامل نقش بسیار مهمی در صدور حکم دارد. خواسته می‌تواند مالی و یا غیر مالی باشد. برای مثال اگر از یک فرد طلبی داریم، باید به صورت کامل میزان و مبلغ آن را در دادخواست خود ذکر کنیم. علاوه بر آن، اگر همسر یک مرد، منزل خود را ترک نموده است، باید در قسمت خواسته، موضوع الزام به تمکین او را ثبت کند.
شرح دادخواست
در قسمت مربوط به شرح دادخواست، باید توضیحاتی کلی در رابطه با دادخواست و همچنین خواسته شخص خواهان نوشته شود. علاوه بر آن، باید دلایل و مستندات مورد نیاز نیز اشاره شوند تا امکان و احتمال تایید دادخواست خواهان افزایش یابد.
دلایل و منضمات دادخواست
یکی دیگر از بخشهای مهم مربوط به دادخواست، قسمت دلایل و منضمات آن است. این عمل با استفاده از دلایل اثبات کننده دعوی در امور مربوط به حقوقی امکان پذیر میشود. برای مثال، کپی برابر اصل سند ازدواج، شهادت مربوط به شهود و... میتوانند از جمله دلایل دادخواست باشند که به وسیله پیوست‌های دادخواست باید ثبت شوند.
ثبت دادخواست
امروزه همه دادخواست‌های ثبت شده مانند مراحل بدوی و همچنین تجدید نظر از طریق دفترهای مربوط به خدمات الکترونیکی و قضایی تنظیم می‌گردد. البته در بعضی مناطق که دفتر خدمات قضایی وجود ندارد، افراد میتوانند به درگاه مربوط به خدمات الکترونیک قضایی یا به دفتر دادگاه بدوی مراجعه کنند.
در نقاطی که دارای چندین شعبه هستند، دادخواست به دفتر شعبه اول تسلیم خواهد شد. بعد از آن، به وسیله پیامک به طرفین دعوی اطلاع می‌دهند که میتوانند بعد از مراجعه به درگاه الکترونیک قضایی از آن آگاه شوند.
مشخصات خواهان
خواهان به کسی گفته میشود که دارای مشکل است و خواهان رسیدگی و حل مشکل توسط مراجع قضایی ذی صلاح است. خواهان باید مشخصات خود را به صورت کامل و با دقت در قسمت‌های مربوطه وارد نمایید. زیرا در صورت هر گونه نقض، اطلاعات دادخواست شما از طرف مراجع رد خواهد شد.
مشخصات خوانده
خوانده به کسی گفته میشود که شخص خواهان بر علیه او اقامه دعوا می‌نماید و مانند مشخصات خواهان، در دادخواست، مشخصات خوانده نیز باید به صورت دقیق و کامل ثبت شود. وگرنه دادخواست توسط مراجع رد خواهد شد.
مشخصات وکیل
چنانچه دادخواست دعوی به وکالت از طرف خواهان و به واسطه وکیل تنظیم شود، مشخصات وکیل هم باید به صورت خیلی دقیق و واضح ذکر شود.
مشخصات خواسته
در حقیقت خواسته همان چیزی است که خواهان در طلب آن است و بر اساس تمامی دلایل و مدرک‌ها باید آن را ثابت کرد.
نحوه تنظیم دادخواست
چون تنظیم دادخواست اولین دفاع خواهان نزد مراجع قضایی ذیصلاح است. به خاطر همین در تنظیم دادخواست هم باید نهایت دقت را به عمل آورید. خیلی از دادخواست‌های حقوقی بایستی حتماً توسط یک وکیل تنظیم شوند. اما شکایت‌های کیفری لزومی برای تنظیم و تسلیم توسط وکیل نخواهند داشت. از طرفی دیگر مقدار تمبر که برای انواع شکایت‌های مختلف کیفری تهیه می‌شوند، یکسان هستند. برای دادخواست‌های حقوقی متناسب با میزان بهای خواسته، باید تمبر باطل گردد.
به منظور تنظیم و تسلیم یک دادخواست حقوقی، بهترین اقدام و تلاش، استفاده از دانش و تجربه یک وکیل دادگستری زبده و مشاور حقوقی است. چون دادخواست به منزله اولین و مهمترین دفاع شخص خواهان است و به خاطر همین باید کاملا دقیق و همچنین بر اساس مستندات قابل اتکا ثبت شود.
دادخواست یک نوع خاصی از شکایت حقوقی است که حتماً بایستی بر روی اوراق چاپی قضایی مکتوب شوند. ولی برخلاف آن شکایت‌های کیفری میتوانند بر روی یک برگ کپی ساده و حتی به هر شکل مختلفی ثبت گردند. دادخواست مورد نظر پس از تنظیم بایستی مستقیماً به خود دادگاه تسلیم گردد. ولی شکایت‌های کیفری پس از ثبت شدن توسط شخص شاکی به دادسرا تقدیم می‌گردند. تا بعد از آن، مراحل قانونی سپری شود.
شما می‌توانید برگه دادخواست را از محل فروش اوراق قضایی موجود در مجتمع‌های قضایی تهیه کنید.
سخن پایانی
یکی از بحث های پر کاربرد در مسائل قضایی، دادخواست و چگونگی تنظیم آن است. دادخواست اولین دفاع شخص برای بازپس‌گیری حق خود است. بنابراین باید به نحو احسن و به بهترین حالت ممکن تدوین شده و ثبت گردد. دادخواست پس از ثبت توسط خواهان به مراجع ذیصلاح قضایی تحویل داده خواهد شد.
در حقیقت دادخواست یک نوع شکایت حقوقی است که حتماً باید بر روی اوراق قضایی ثبت شود و در بعضی موارد با شکایت‌های کیفری متفاوت است. دادخواست‌های مربوط به اشخاص حقوقی حتماً باید توسط وکیل دادگستری تنظیم گردند. ذکر بعضی مشخصات در دادخواست الزامی است. از جمله مشخصات خواهان، مشخصات خوانده، وکیل و مورد خواسته شده.
بخش مهمی در دادخواست وجود دارد با عنوان دلایل و منضمات دادخواست، که شخص در این بخش، حق از دست رفته خود را اعلام می‌کند.
مجددا تاکید می‌کنیم که بهتر است برای ثبت این دادخواست و برای افزایش احتمال تایید و قبول درخواست، از یک وکیل و مشاور حقوقی ماهر و باتجربه مشورت بگیرید.
منبع: موسسه حقوقی سارا حدیدی
