تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که کشور عزیز ما ایران چه انسان های هنرمندی را در خود پرورش داده، به طوری که این افراد سبب شده اند صنایع دستی ایرانی در بین تمامی کشورهای جهان مطرح شود. اگر همین حالا در خانه به دور و بر خود نگاهی بیندازید، خواهید دید که برخی از صنایع دستی ایرانی در خانه شما هم وجود دارد. ما ایرانی ها علاقه بسیاری به انواع صنایع دستی کشورمان داریم به طوری که با خرید و استفاده از آن ها توانسته ایم تا حد زیادی حمایت خوبی از این صنایع به عمل آوریم. اما در میان آن ها برخی از صنایع دستی هم وجود دارند که مهجور مانده اند و نیاز به حمایت بیشتری دارند تا بازارهای جهانی هم با آن ها آشنا شوند. ما در این مطلب سعی داریم به این موضوع پرداخته و چند نمونه از بهترین و پرطرفدارترین صنایع دستی ایران را از شهرهای مختلف ایران به شما معرفی کنیم.
اگر بخواهیم برای صنایع دستی ایرانی دسته بندی خاصی را در نظر بگیریم، باید گفت این صنایع را می توان به سه دسته، صنایع دستی هنری، صنایع دستی هنری – مصرفی و همچنین صنایع دستی مصرفی تقسیم کرد. ویژگی قابل توجه صنایع دستی در این است که نسبت به محصولات کارخانه ای از ظرافت در طراحی و زیبایی بیشتری برخوردار است. نکته مهم در خصوص تولید صنایع دستی در ایران این است که مواد اولیه آن داخل کشور تولید می شود. همچنین میزان آسیب این صنایع نسبت به آسیبی که محصولات و تولیدات صنعتی و ماشینی می توانند به محیط زیست وارد نمایند، بسیار ناچیز است. در ادامه بد نیست به این نکته اشاره کنیم که چنانچه جذب توریست و گردشگر خارجی در کشور ما افزایش یابد، این صنعت در هر یک از شهرهای ایران می تواند از رونق بیشتری بهره مند شود. صنایع دستی ایرانی بسیار گسترده است به طوری که شما کمتر شهر و روستایی را در ایران می بینید که مردم آن صنایع دستی خاصی را تولید نکنند. بنابراین با توجه به نگاه سازمان ثبت جهانی به این نوع از صنایع، می توان گفت صنایع دستی ایران که از تنوع بالایی برخوردار است شامل موارد زیر می شود.
در ادامه این مطلب سعی داریم چند نمونه از انواع صنایع دستی ایرانی را که در شهرهای مختلف تولید می شوند به شما معرفی کنیم. بی شک این موارد جزو بهترین صنایع دستی ایران به شمار می آیند که توانسته اند علاوه بر ایرانیان، توجه توریست ها و خریداران خارجی را نیز جلب نمایند. ما در بخش بعدی سعی داریم از بین تمامی مواردی که در بالا نام بردیم به معرفی پرطرفدارترین صنایع دستی ایران بپردازیم.
قالی یا فرش ایرانی یکی از مشهورترین و بهترین صنایع دستی ایران به شمار می آید که دارای قدمت چند هزار ساله است به طوری که تاریخچه بافت فرش به دوره هخامنشی می رسد. فرش دست باف ایرانی به اندازه ای مورد توجه در کل جهان قرار گرفته که تجار از تمامی کشورهای جهان، مایل به خرید این محصول از ایران بوده و آن را در کشور خود به فروش می رسانند. در حال حاضر برخی از فرش های ایرانی تبدیل به یک اثر هنری خاص شده‌اند به طوری که در موزه‌ها به نمایش در می‌آیند.
لازم به ذکر است قالی های ایرانی بیشتر با استفاده از نخ های پشمی بافته می شوند. اما چنانچه از ابریشم برای بافت فرش و تابلو فرش استفاده شود، ارزش و قیمت آن افزایش پیدا خواهد کرد.
از مشهورترین طرح هایی که در بافت قالی استفاده می شود، می توان به طرح شاه عباسی، اسلیمی، بته جقه، طرح درختی و همچنین طرح عشایری و هندسی اشاره کرد.
در بیشتر شهرهای ایران مانند تبریز، اصفهان، کاشان، خراسان، مرکزی، بندر ترکمن و … مردم به بافت فرش دستی اشتغال دارند که توانسته اند در هر یک جلوه ای از بافت فرش ایرانی را به نمایش بگذارند.
سفال‌گری اشاره کرد. ساخت سفال از گذشته های دور در ایران انجام می شده و در حال حاضر نیز به عنوان یکی از بهترین صنایع دستی ایران به شمار می آید که نه تنها در بین مردم کشور خودمان بلکه در بین گردشگران خارجی نیز طرفداران بسیاری پیدا کرده است.
بی شک می دانید که ساخت ظروف سرامیکی با استفاده از خاکی که تبدیل به گل شده انجام می پذیرد و قدمت آن نیز به ۱۰ هزار سال پیش می رسد. شهر شوش را می توان جزو اولین شهرهایی به شمار آورد که مردمانش به تولید پرطرفدارترین صنایع دستی ایران یعنی سفال و سرامیک اشتغال داشته اند، زیرا باستان شناسان در این شهر توانسته اند قدیمی‌ترین چرخ سفال‌گری و کوره پخت سفال را بیابند.
در بین شهرهای ایران که به تولید این نوع صنایع دستی اشتغال دارند می توان به شهر لالجین همدان، روستای شهوار میناب، روستای مند گناباد، روستای کلپورگان سیستان و بلوچستان، زنوز تبریز، قم و همچنین استان‌های مازندران و گیلان، میبد یزد و شهرضا در استان اصفهان و همچنین شهر سمنان اشاره کرد
سوزن دوزی یکی از هنرها و صنایع دستی ایرانی به شمار می آید که در سیستان و بلوچستان توسط زنان هنرمند این خطه انجام می شود. شاید نتوان تاریخ و پیشینه دقیقی از این هنر زیبا بیان کرد، اما بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که این هنر اولین بار توسط قوم ایلخانی و در اوایل اسلام رواج یافته است.
به قطعیت می توان گفت که سوزندوزی بلوچستان یکی از بهترین صنایع دستی ایران و یک هنر اصیل در بین مردم بلوچستان به شمار می آید که نشانگر هویت این استان است. با استفاده از این هنر زیبا می توان لباس ها را زیباتر کرد. به طورکل از این هنر رودوزی می توان برای تزئین چهار بخش مختلف لباس ها از جمله سر آستین ها، پیش سینه لباس و قسمت پایینی پیش سینه و همچنین جیب‌ها استفاده کرد. چنانچه از این صنایع دستی ایرانی بخواهند برای تزئین شلوار استفاده نمایند، قسمت پایین شلوار سوزن دوزی می شود.
همان طور که می دانید صنایع دستی ایرانی بسیار متنوع و زیباست و همان طور که پیشتر اشاره کردیم، کمتر شهر و یا روستایی را در ایران می توان یافت که از انجام صنایع دستی بی بهره باشد. بنابراین در بین این منظومه زیبا از هنر ایرانی، خاتم کاری مانند ستاره ای است که از روشنی و نور زیادی برخوردار است.
دو شهر اصفهان و شیراز را زادگاه این هنر اعلا می دانند. در مورد این هنر باید به این نکته اشاره کرد که نیاز است هنرمندان برای انجام آن علاوه بر ذوق و نگاه هنری، دقت و صبر و شکیبایی فراوانی از خود نشان دهند تا نتیجه کار بی هیچ عیب و نقصی نشان داده شود.
شیراز مهد اولیه رواج این هنر است اما به لحاظ آن که شاهان سلسله صفوی در اصفهان حضور داشتند، سبب شدند تا این شهر به قطب تولید این هنر اصیل و صنایع دستی ایرانی تبدیل شود.
در ساخت یک محصول خاتم کاری شده از مواد اولیه بومی استفاده می شود. به عنوان مثال در ساخت تولیدات خاتم کاری شده از انواع چوب مانند چوب گردو، آبنوس، عناب، نارنج و کبوده به اضافه انواع استخوان مانند استخوان عاج فیل، استخوان شتر و … به همراه مفتول های فلزی مانند برنج، آلومینیوم و گاهی نقره استفاده می شود. با توجه به مواد اولیه ای که در تولید این نوع صنایع دستی ایرانی مورد استفاده قرار می گیرد و در برابر زحمتی که برای آن کشیده می شود، قیمتی که برای هر کار خاتم کاری شده در نظر گرفته می شود، چندان بالا نخواهد بود.
این هنر زیبا و البته قدیمی یکی از خاص ترین و بهترین صنایع دستی ایران به شمار می آید که در شهر کرمان انجام شده و زنان این شهر به تولید این هنر زیبا مشغولند. علاوه بر کرمان، در زرند، رفسنجان و سیرجان نیز هنر پته دوزی رایج بوده و مردم این شهرها نیز به دوخت این صنایع دستی می پردازند. این هنر توانسته در بین گردشگران بخصوص توریست های خارجی جایگاه خاصی پیدا نماید و به کشورهای دیگر نیز صادر شود.
بانوان کرمانی این رودوزی را بر روی پارچه های پشمی انجام داده و با استفاده از نخهای رنگی که با رنگ های طبیعی رنگ آمیزی شده اند، طرح های زیبا، اصیل و بعضا خلاقانه ای را روی پارچه ها ایجاد می کنند.
در پایان این مطلب لازم است به این موضوع مهم اشاره کنیم که ایران مهد هنر به شمار می آید و زنان و مردان بسیاری در کشور ما به انجام کارهای هنری و تولید صنایع دستی ایرانی با کیفیت بالا اشتغال دارند. برخی از این صنایع به خوبی توانسته اند به کشورهای دیگر معرفی شده و بازار خوبی در آن کشورها بیابند اما متاسفانه برخی از هنرها و صنایع دستی ایرانی هم هستند که همان طور که پیشتر اشاره کردیم، مهجور مانده اند و نیاز است شرایط و تمهیداتی اندیشیده شود که بتوان به معرفی بیشتر آن ها کمک کرده و در بازارهای ایران و سایر کشورها به فروش رساند.
