رمان‌ها و فیلم‌هایی را که از دوره قاجار دیده و خوانده‌اید، به یاد بیاورید. فضای کلی رمان‌ها و فیلم‌ها بخصوص سریال‌های تلویزیونی چگونه است؟ پر از آدم‌هایی با پسوند ملوک و الدوله و السلطنه و .. آدم‌های مبادی آداب، آدم‌های فرانسه رفته، آدم‌های یک سیبل باریک و عینک چخوفی و ...
این تصویرها از کجا به رمان‌ها و فیلم‌ها رسیدند؟ چقدر طبقات پایین اجتماعیِ آن سال‌ها، در قصه‌های این سال‌ها دیده می‌شود؟
به نظر می‌رسد جریان خاطره‌نویسی و روزانه‌نویسی که از اواسط دوره ناصری در ایران شکل گرفت، سرگرمی و تفنن طبقات بالا بوده که اکنون اشراف نامیده می‌شوند. روایت‌ها و خاطره‌هایی که به رمان‌نویس امروزی بسیار بیشتر از مستندات آماری و تاریخی تصویر می‌دهد. این تصویر ساخته شده در ذهن ما عقبه‌ای روایت‌آلود دارد از هزاران صفحه خاطرات روزانه که در سال‌های قاجاری مکتوب شده‌اند. روایت‌هایی که در نوشتنش بسیاری از طبقات پایین جامعه در آن سهمی نداشتند.
نظیر این اتفاق را در دو جریان سیاسی غالب افغانستان (اسلام‌گراها و جریان چپ) در دهه هفتاد میلای شاهد هستیم.
چپ‌های معتقد به تشکیلات، چپ‌های معتقد به کار زیرزمینی، چپ‌های اهل نشریه و مجله... بیشتر از اسلام‌گراهای اهل منبر به نوشتن شوق نشان دادند. اسلام‌گراها چیزی برای پنهان کردن نداشتند. هر آنچه بود، هر جمعه در بلندگوهای تکیه‌خانه‌ها شفاهی اعلام می‌کردند. نهایتا یک تَیپ (ضبط صوت) هم می‌گذاشتند تا سخنرانی را ضبط کنند و به جمعه بعدی نرسیده، روی همان کاست آهنگی از صفدر توکلی ( دوتار نواز و آوازخوان معروف محلی) ضبط می‌شد. برای همین است که مثلا از حدود ده سال سخنرانی هفتگی آیت‌الله واعظ کابلی، (از علمای برجسته که بعد از به قدرت رسیدن کمونیست‌ها دستگیر و شهید شد) 40 فایل سخنرانی در دسترس نیست. سخنرانی‌هایی که حالت رسمی و بیانیه دارند اینگونه است پس خاطرات و جزئیات روزمره که جای خود دارد.
اگر بخواهید تحقیقی در مورد تاریخ معاصر سیاسی اجتماعی افغانستان بکنید و به منابع روایی مکتوب مراجعه کنید، می‌بینید که درصد بزرگی از آنها را چپ‌ها نوشته‌اند و خوب کرده‌اند که نوشته‌اند. اما لنگ دیگر ماجرا دشتی خالی است. البته اینجا و آنجا با زبان‌هایی الکن و چاپ‌های مفتضح ملغمه‌ای از "در خانواده‌ای فقیر و مذهبی دیده به جهان گشود" و به علاوه تفسیرهای رسمی و اخبارگونه و کلی‌گو از وقایع و ماجراها نوشته‌اند؛ اما روشن است که اینها توانایی ساختن تصویر در پنجاه سال دیگر را ندارند.
با این توضیحات ساده، روشن است تصویری که از تاریخ معاصر افغانستان در 50 سال آینده ساخته می‌شود، تصویری چپ خواهد بود.
