همواره از دیرباز، محققان و اندیشمندان بر این باورند که بسیاری از مشکلات روانی انسان‌ها اعم از اضطراب ها و تنش های گوناگون، ریشه در واکنش ها و تغییرات بیوشیمیایی بدن دارند؛ بنابراین با تجویز داروهایی اثربخش، سعی می نمایند تا این تغییرات را کنترل و خنثی نموده و در نتیجه، پیامدهای آن را حذف کنند. اما امروز مطالعات ثابت کرده که این تغییرات تنها دلیل بروز مشکلات روانی در اشخاص نیست بلکه، چگونگی واکنش های درونی افراد و کشمکش های حاصل شده در مواجهه با مولفه های مختلف، عامل اصلی این معضلات هستند.
در همین راستا، “یالوم” با بهره جستن از نوعی روش فلسفی به درمان این کشمکش ها می پردازد. وی چهار عامل اصلی دلواپسی های انسانی از قبیل مرگ، آزادی، تنهایی و پوچی را به مخاطب معرفی کرده و سپس به طور مفصل جزئیات آن ها را تشریح نموده و از طریق ایجاد و گسترش زمینه ی آشنایی و شناخت بیش تر مخاطب با مطالب مذکور، او را در جهت تعیین چگونگی برخورد با هر یک از این مولفه ها یاری می رساند.
بخشی از کتاب روان‌درمانی اگزیستانسیال؛ ترجمه‌ی سپیده حبیب
روان پویه شناسی اگزیستانسیال
دیدگاه اگزیستانسیال بر تعارض اساسی متفاوتی تاکید دارد: نه تعارض با غرایز سرکوب شده و نه تعارض با بالغین مهم درونی شده، بلکه تعارضی حاصل رویارویی فرد با مسلمات هستی. منظورم از «مسلمات» هستی دلواپسی های غایی مسلم است، ویژگی های درونی قطعی و مسلمی که بخش گریزناپذیری از هستی انسان در جهان آفرینش اند.
چگونه می توان ماهیت این مسلمات را دریافت؟ این وظیفه از یک سو دشوار نیست. کافی ست به تفکر عمیق فردی بنشینیم. شروط ساده ای دارد: تنهایی، سکوت، زمان و رهایی از پرت اندیشی های روزانه ای که هریک از ما دنیای تجربی مان را از آن ها آکنده ایم. اگر دنیایمان را بروبیم و روزمرگی هایمان را به کناری بگذاریم، اگر عمیقاً به «موقعیت» مان، هستی مان، مرزهایمان و امکاناتمان در جهان بیندیشیم،
اگر به خاکی قدم بگذاریم که شالوده ی تمامی زمین هاست و همه چیز بر پایه ی آن بنا شده، قطعاً با مسلمات هستی رویاروی می شویم، همان «سازه های عمیقی» که ازین پس «دلواپسی های غایی» می خوانم شان. تجربیات ناگهانی و خاص اغلب به این نوع تفکر منجر می شوند. این موقعیت های «مرزی» یا «سرحدی» تجربیاتی هستند نظیر رویارویی با مرگ خویش، یک تصمیم گیری اساسی برگشت ناپذیر و غیرقابل تغییر و یا فروپاشی آنچه تا کنون معنای بنیادینی برای زندگی فراهم می کرده است.
این کتاب به چهار دلواپسی غایی می پردازد: مرگ، آزادی، تنهایی و پوچی. رویارویی فرد با هریک از این حقایق زندگی، درونمایه ی تعارض پویای اگزیستانسیال را می سازد.
مرگ: مرگ واضح ترین و قابل درک ترین دلواپسی غایی ست. اکنون وجود داریم، ولی روزی می رسد که دیگر نیستیم. مرگ خواهد آمد و گریزی از آن نیست. حقیقت هولناکی ست و ما با وحشت مرگ به آن پاسخ می دهیم. به قول اسپینوزا «همه چیز در تقلای بقا و زنده ماندن است.» و تعارض اگزیستانسیال اصلی تنشی ست که میان آگاهی از اجتناب ناپذیری مرگ و آرزوی ادامه ی زندگی وجود دارد.
آزادی: آزادی دلواپسی غایی دیگری ست که کم تر قابل درک است. معمولاً آزادی را مفهومی کاملاً مثبت و خالی از ابهام تصور می کنیم. آیا انسان در سراسر تاریخ ثبت شده اش در حسرت آزادی و ستیز برای آن نبوده است؟ با وجود این، وقتی آزادی را از منظر انگیزه ی غایی می نگریم، چشم ها با هراس خیره می ماند. «آزادی» در مفهوم اگزیستانسیالش، فقدان ساختار خارجی ست. به این ترتیب فرد بر خلاف تجربیات روزمره، دیگر به جهانی موزون و ساختاریافته که پردازشی سرشتی دارد وارد نمی شود و حتی آن را ترک می کند. در عوض، فرد به طور کامل مسئول ــ یا به عبارتی مولف ــ دنیا، الگوی زندگی، انتخاب ها و اعمال خویش است. «آزادی» از این دید، مفهومی مرعوب کننده دارد: به این معناست که زیرِ پایمان زمینی نیست، هیچ نیست جز حفره ای تهی و گودالی ژرف. پس پویایی کلیدی اگزیستانسیال، همان برخورد میان رویارویی مان با بی پایگی همه چیز و آرزویمان برای جای پایی محکم و ساختاریافته است.
