کنترل مدار با یک سیگنال ضعیف مانند راه اندازی موتور الکتریکی یا مدیریت چندین عنصر مختلف در تابلو برق با استفاده از رله امکان پذیر است. رله نوعی کلید برقی پرسرعت است که توسط یک مدار الکتریکی جداگانه برق می گیرد و کنتاکت های آن باز و بسته می شود. سیم پیچ این کلید الکتریکی با روش های مختلفی مانند مکانیکی، حرارتی، مغناطیسی، الکترواستاتیکی و ... تحریک می شود. ما شما را در این مطلب با مواردی مثل انواع رله و طرز کار آن آشنا می‌کنیم. در این مقاله موارد مفیدی دریافت می‌کنید.
رله یا همان راه‌انداز موتور یکی از مهم‌ترین قطعاتی است که بر روی موتور کمپرسور نصب شده تا موتور کمپرسور باد بتواند شروع به کار کردن نماید. در واقع رله در موتور نقش مهمی دارد و در صورت عدم وجود آن بر روی موتور کمپرسور برای هر بار روشن شدن کمپرسور نیاز به یک عامل خارجی است تا به وسیله آن بتوان موتور را روشن نمود. اما وقتی قطعه‌ای به نام رله روی موتور نصب می‌شود این فرآیند به صورت اتومات انجام شده و نیازی به عامل خارجی برای استارت زدن موتور نیست.
در بعضی از مواقع رله نیاز به یک بازو کمکی دارد تا بتواند موتور را روشن کند که این نقش بر عهده خازن است. زمانی که فشار زیادی بر روی موتور وجود دارد، برای استارت زدن نیاز است تا علاوه بر رله، خازن هم به کمکش بیاید. در واقع یک شوک ایجاد شود تا موتور بتواند از زیر بار خارج شده و به کار خود ادامه دهد.
رله ولتاژ در کمپرسورهایی که به گشتاور راه‌اندازی بالایی نیاز دارند استفاده می‌شود. این رله یک بوبین دارد که به دور یک قرقره پیچیده شده که بین سیم پیچ اصلی و فرعی به صورت موازی بسته می‌شود. به دلیل همین موازی بودن است که به آن رله ولتاژ می‌گویند. یک میله که یک تیغه بدان وصل است در داخل قرقره وجود دارد که کنتاکت‌هایی در یک حالت وصل و در حالت دیگر قطع می‌نماید. زمانی که کمپرسور خاموش است کنتاکت‌ها در حالت وصل هستند.
در شروع راه‌اندازی سیم پیچ اصلی در مدار قرار می‌گیرد. در این حالت سیم پیچ استارت که یک خازن به منظور ایجاد گشتاور راه‌اندازی بیشتر با آن سری شده با سیم پیچ اصلی به صورت موازی قرار دارد و به مدار آمده و کمپرسور شروع به کار می‌کند.
پس از راه‌اندازی الزام است که خازن راه‌انداز و سیم پیچ استارت از مدار خارج شوند. در لحظه راه‌اندازی فاز و نول از طریق سر مشترک سیم پیچ‌های اصلی و استارت و خازن به بوبین رله می‌رسند. بوبین مغناطیس شده و میله‌ای که داخل قرقره است کنتاکت‌ها را از هم جدا می‌کند. در نتیجه خازن، بوبین رله و سیم پیچ استارت هر سه از مدار مستقیم جریان برق خارج می‌شوند اما از این لحظه به بعد سیم پیچ بوبین رله و سیم پیچ استارت با هم سری می‌شوند و سیم پیچ استارت مانند سیم پیچ ثانویه یک ترانسفورماتور عمل می‌کند.
میدان مغناطیسی اطراف سیم پیچ اصلی، سیم پیچ استارت را قطع کرده و باعث تولید جریانی در سیم پیچ استارت می‌شود. چون سیم پیچ بوبین رله و سیم پیچ استارت با هم سری هستند در نتیجه جریان تولید شده در سیم پیچ استارت از بوبین رله نیز عبور می‌کند که این جریان باعث تولید یک میدان مغناطیسی در اطراف سیم پیچ رله می‌شود که این میدان مغناطیسی کنتاکت‌ها را از هم جدا کرده و سیم پیچ فرعی را قطع نگه می‌دارد.
در کمپرسورهای برودتی انواع رله و خازن متفاوتی به کار می‌رود که دو نوع رله سیمی و رله پتانسیل (جنرالی) در بین آن‌ها بیشترین استفاده را دارند. البته رله‌های دیگری مانند رله سنگی و رله چتری نیز وجود دارند که استفاده کم‌تری می‌شوند. رله سنگی به دلیل این که به صورت پشت سرهم نمی‌تواند موتور را راه‌اندازی کند زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در ادامه به سه نوع رله پرکاربرد اشاره می‌کنیم:
در صورتی که قیمت تمام شده کمپرسور برودتی کم‌تر شود از این رله استفاده می‌کنند. رله سنگی به نوعی طراحی شده که بعد از هر بار خاموش و روشن کردن حداقل ۲ دقیقه باید فاصله وجود داشته باشد تا بتواند کمپرسور را روشن کند، در غیر این صورت رله گیر خواهد کرد.
در حال حاضر یکی از بهترین انواع رله و خازن و در واقع قوی‌ترین رله موجود نوع جنرالی (پتانسیل) است که از کیفیت و کارایی فوق العاده‌ای برخوردار می‌باشد. این رله راه‌انداز توانایی روشن کردن موتور کمپرسورهای باد از یک اسب تا ۳ اسب را به راحتی دارد. در کنار این رله یک عدد خازن دائم کار و یک خازن استارت هم وجود دارد که قدرت رله را به حداکثر می‌رساند.
به جرات می‌توان گفت هر نوع موتوری توسط این رله قابل راه‌اندازی خواهد بود. البته از لحاظ قیمت تفاوت زیادی با رله‌های سیمی و سنگی دارد، اما از لحاظ قدرت هم بسیار قوی‌تر از انواع دیگر است.
گردآوری شده توسط: صنایع برودتی سید صالحی
