نادر جهان مهر
متخصص اقتصاد سلامت
?این روزها در جریان همه گیری کرونا در دنیا شاهد کاهش ارزش و سقوط بازارهای مالی جهان هستیم و کشوری در جهان نیست که از این سقوط در امان مانده باشد. شاید این سقوط از زمان بحران بزرگ اقتصادی جهان در سال 1930 بی سابقه باشد و چه بسا از آن هم شدیدتر و بزرگتر باشد. از تفاوت های بحران اقتصادی فعلی با بحران قبلی می توان موارد ذیل را برشمرد:
- سرعت، شدت ، فراگیری و همزمانی آن در تمام جهان.
- برعکس بحران های قبلی ساخته دست بشر این بحران ناشی ازیک بیماری اپیدمیک احتمالاً طبیعی است.
- برعکس اپیدمی های قبلی، شیوع کرونا از اقتصاد های بزرگ جهان آغاز شده است.
?موارد فوق عمق و شدت بحران اقتصادی جهان را در کنار یک بحران سلامتی نشان می دهد که با بحران های قبلی قابل مقایسه نیست. در این میان شروع بحران ازچین یعنی دومین اقتصاد بزرگ جهان و یا به عبارتی از کارگاه اقتصاد جهان به جهت وابستگی زیاد بسیاری از کشورها به اقتصاد این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در تشریح وضعیت پیش آمده اکتفا به عوامل فوق و شیوع کرونا همه تصویر را نشان نمی دهد و کرونا به تنهایی نمی تواند عامل سقوط اقتصاد جهان باشد. این تفاوت ها به سوال اصلی پاسخ نمی دهد که چرا نظام بین الملل از آمادگی و بازدارنگی کافی برای مقابله با بحران برخوردار نبود و برای رفع سریع بحران بویژه آثار اقتصادی آن شکست خورد؟ عامل یا عوامل زمینه ساز اصلی برای وقوع سریع بحران چیست؟ به طور قطع ابتلا، مرگ و ترس و وحشت ناشی از کرونا فقط یک تلنگر ویک بهانه برای سقوط بازارهای مالی بود. در این نوشته سعی می شود یه یکی از عوامل اصلی زمینه ساز بحران فعلی پرداخته شود.
?اگر نظم اقتصادی و سیاسی جهان قبل از کرونا آمادگی مقابله را داشت و به اندازه کافی بازدارنده بود شاید اثرات آن از نظر اقتصادی و اجتماعی بسیار کمتر می شد.
نمی توان از این واقعیت چشم پوشید که بی نظمی ناشی از تصمیمات و سیاست های نادرست بین المللی در سالهای اخیر زمینه ساز این سقوط بودند.
ناکارآمدی نظام بین الملل به دلیل تصمیمات و سیاستهای غلط سالهای گذشته بود که روی هم تلنبار شده بود و فقط منتظر کرونا بود که بهانه ای برای یک فروپاشی بزرگ را فراهم‌کردند!
?شواهد نشان می دهد که همکاریهای بین المللی در سالهای اخیر به کمترین حد خود رسید. بهتر است بعضی از شواهد و اتفاقات را در سالهای اخیر با هم مرور کنیم:
- رابطه اقتصادی و سیاسی چین و آمریکا وارد تنش شد. آمریکا قدرت گرفتن اقتصادی چین را برنتافت و از روشهای مغایر با اصول اقتصاد جهانی به جنگ اقتصادی با چین رفت. محدودیت هایی مانند وضع تعرفه های اقتصادی بر محصولات چین و برخورد با شرکت های چینی مثل هواوی و ... از این دست است.
- رابطه آمریکا و اروپا در سالهای اخیر به مرحله بحرانی نزدیک شده بود و همکاری های اروپا و آمریکا نسبت به دوره های پیشین کاهش یافت. تا جاییکه در یک نظر سنجی از مدیران شرکت های بزرگ و صاحبنظران بین المللی تنش بین آمریکا و اتحادیه اروپا یکی از چالشهای اصلی سال ۲۰۲۰ عنوان شده بود.
- دیپلماسی در سالهای اخیر در معادلات بین المللی کمرنگ و ضعیف شد و جای خود را به تک روی و اعمال قدرت داد. مصداق بارز کاهش این همکاریها در سطح جهان توافق ایران با دیگر کشورهای جهان بود که پیشرفت بسیار خوبی در موفقیت دیپلماسی در دنیا به شما می رفت. اما این توافق به دلیل عدم‌پایبندی طرفهای خارجی اکنون در حال فروپاشی است.
- شاید انتخاب ترامپ در سال ۲۰۱۶ آغاز و یا تشدید کننده این بی نظمی جهانی باشد. انتخاب این فرد در وضعیت پیش آمده فعلی نقش زیادی دارد. بسیاری از توافقات بین المللی دیگر از سال ۲۰۱۶ به این ور از بین رفت. از توافق هایی که رئیس جمهور آمریکا از آنها خارج شد می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
?خروج از پیمان اقتصادی اقیانوس آرام
?خروج از توافق پاریس و رشته کردن پنبه طرفداران محیط زیست
?خروج از سازمان یونسکو یا سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد
?خروج از توافق نیویورک و نادیده گرفتن شرایط مهاجرین
?خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل
?خروج از توافق برجام
?این رویدادها شواهدی از برگشت به عقب بود. فهرست بلند پیمان شکنی های ترامپ، آنقدر طولانی است که باعث شد تردیدهای بسیاری در مورد سیاست های او، در میان سایر رهبران جهان شکل بگیرد. درسالهای اخیر همکاریهای بین المللی به جای تلاش برای توسعه این همکاریها روز به روز ضعیف تر شد. از دیگر رویداد های زمینه ساز می توان به این موارد اشاره کرد:
- تحریم یکجانبه اقتصاد های دنیا مثل ایران، کره شمالی، ونزوئلا و ...
- کاهش نقش سازمان ملل در سالهای اخیر برای حل مشکلات کشورها
- ایده کشیدن دیوار بین آمریکا و مکزیک !
- مهاجرستیزی و جلوگیری از ورود مهاجران به کشورهای توسعه یافته دنیا. مهاجرانی که به دلیل سیاست های غلط همین کشورهای توسعه یافته با دخالت در امور کشورهای ضعیف و راه انداختن خشنونت و جنگ در این کشورها مثل سوریه، یمن، عراق و ... با اهداف سیاسی زمینه ساز هجوم مردم این کشورها به جاهایی برای زندگی بهتر شد. یعنی سیاست های غلط دامنگیر خودشان شد.
- کشور انگلیس در اتحادیه اروپا دم از جدایی زد و با حمایت آمریکا در قالب سیاست برگزیت بالاخره بعد از کش و قوس های فراوان و صرف انرژی زیاد دولتمردان و تعویض چند نخست وزیر در انگلیس علی رغم‌موافقت مردم کشورش بعد از سالها از 26 کشور اتحادیه اروپا جدا شد.
- بی تفاوتی کشورهای اروپایی و آسیایی بویژه قدرت های بزرگ نسبت به تصمیمات و سیاست های ترامپ و همراهی با سیاست های یکجانبه او مزید بر علت است.
?همه اینها شواهدی از انزوای بین المللی، رقابتهای مخرب سیاسی و اقتصادی ، سیاست های یکجانبه و ... به جای اتحاد و همکاریهای سازنده برای تداوم توسعه در جهان بود. در این میان افکار عمومی همه مردم جهان نظاره گر این اتفاقات و رفتار دولت ها بود. و در قالب گروه های معترض مختلف بارها با سیاستهای غلط دولت هایشان در همه جای دنیا مخالفت کرده بودند اما مثل همیشه سرکوب شدند.
?این رویدادهای ادامه دار دست به دست هم داد تا اینکه بی اعتمادی به نظام بین الملل و کارکردهای آن به اوج خود رسید! بنابراین ناکارآمدی نظام های سیاسی در دنیا ویا به عبارتی انتخاب سیاستمداران نالایق توسط مردم دنیا از دلایل اصلی وضعیت پیش آمده و سقوط بازارهای مالی جهان بعد از تلنگر ویروس کرونا می باشد.
?می توان گفت در صورت وجود فضای همکاری و اعتماد بین المللی بسیار بعید بود که کرونا تا این حد بر اقتصاد اثر بگذارد. متاسفانه در روزهای بحران نیز عدم همکاری کشورها شرایط را پیچیده تر کرده است. مقصر جلوه داده همدیگر برای اشاعه ویروس کرونا، قطع یک جانبه و بدون هماهنگی ارتباطات زمینی و هوایی و ... به جای هماهنگی و همکاری وطراحی تدابیر و ابزارهای مختلف برای بازسازی اعتماد و تعامل بر وحشت مردم دنیا می افزایند و به سقوط بیشتر بازارها کمک می کنند.
?متخصصین سلامت می‌گویند کرونا بیشترین تلفات و آسیب را به افراد ضعیف از نظر سیستم‌ایمنی و دارای بیماریهای زمینه ای می زند. این آسیب در سطوح دیگر هم اعتبار دارد. سوال این است: اگر سیستم ایمنی جهان ضعیف باشد و نظام بین الملل از بیماریهای زمینه ای فراوانی که شرح بخشی ازآن مطرح شد، رنج ببرد آسیب تا چه حد خواهد بود؟ یک فرد ممکن است بعد از چند روز با مداخلاتی بهبود یابد و زنده بماند. اما سوال دیگر این است که چقدر طول می کشد اقتصاد دنیا بهبود یابد؟ موسسات مختلفی مانند موسسه مکنزی با تحلیل آثار اقتصادی کرونا پیش بینی کرده در ۳ ماه دوم سال ۲۰۲۰ وضعیت کم کم به سمت بهبود حرکت کند. اما به نظر می رسد این پیش بینی بسیار خوش بینانه بوده و ممکن است این بحران برای مدتهای طولانی تری دامنگیر اقتصاد جهانی باشد.
?در روزهایی از تاریخ که یک ویروس و یا هر تهدید مشابهی می تواند به سرعت بر سرنوشت تمام انسانها اثر بگذارد، احیای روابط بیمار جهان نیاز به حاکمان، مدیران و سیاستگذارانی دارد که به پیامدهای مثبت و منفی سیاستهای خویش بر سرنوشت مردم کشورهایشان آگاه باشند. رهبرانی با مهارتهای جدید که این بار با تفکر سیستمی و نگاهی راهبردی و دوراندیشانه به اداره جامعه خویش بپردازند و منافع تمام ساکنان زمین را در راستای منافع ملت های خویش بدانند و در همکاری و هماهنگی بیشتری با نظام بین الملل حرکت کنند. امیدوارم پایان این بحران آغازی باشد برای یک نظم نوین بین المللی ،آغازی برای سیاست ها و روابط سالم تر و آغازی برای برگشتن اعتماد به دنیایی که در آن زندگی می کنیم، اعتماد به همدیگر، اعتماد به دولت ها و اعتماد به بازارها.
اگر دوست داشتید این مطلب را برای دیگران به اشتراک بگذارید.
شما همچنین می توانید آدرس های ذیل در تلگرام و اینستاگرام را دنبال کنید:
@n.jahanmehr
