سلام من امیرم و به نردکست خوش اومدید
شما به مجموعه‌ی منظومه‌ی شمسی گوش میدید در این مجموعه قصد داریم سفری به منظومه‌ی شمسی داشته باشیم و بفهمیم که در کجای این عالم قرار گرفتیم، همسایه‌های ما کدوم سیارات هستند و دقیقا از چی ساخته شدند و همینطور بسیاری از فکت های دیگه.
در قسمت اول پا به دنیای ستاره ها میزاریم و میخوایم بهفهمیم که اون نقطه های روشن بالای سرمون چی هستن ؟ از کجا اومدن؟ چه فرق هایی باهم دارن و چطور میمرند؟
همینطور میفهمیم نوری که میبینم چطور به وجود اومده؟ پس همراه نردکست باشید.
مطمئنم تا حالا ساعت های زیادی رو به اسمون خیره شدید و از منظره‌ی زیبایی که ستاره ها برای شما به وجود اوردن لذت بردید. اما بهتره بدونید این منظره همیشه اینطور نبوده و سالهای زیادی زمان برده تا ایجاد بشه. برای اینکه همه چیز رو درست بفهمیم باید بریم سراغ یک داستان ، داستان کاسه سوپ داغ.
فرض کنید جهان یک کاسه‌ی سوپ بسیار داغ بود ، هرچی که توی جهان بود توی اون کاسه پیدا میشد، اونقدری اون سوپ داغ بود که هیچ چیز نمیتونست جدا باشه. حالا اون کاسه سوپ داغ به خاطر گرمای بسیار زیادی که داره ناگهان منفجر میشه و هرچی داخل اونه به اطراف پخش میشه. این داستان دقیقا اتفاقی که بر سر جهان اومده اتفاقی به اسم بیگ بنگ . اتفاقات قبل از بیگ بنگ رو نمیدونیم و همینطور اینکه کی اون سوپ رو درست کرده. قوانینی که ما داریم و از اونها در طبیعت استفاده میکنیم همه بعد از این داستان بیگ بنگ بوجود اومده برای همین نمیتونیم با ابزاری که الان داریم سر از همه‌ی داستان در بیاریم.
خب ستاره ها این وسط چی میشن؟ از کجا سر و کله‌ی اون نقطه‌های روشن توی اسمون پیدا شد؟ باید بگم صبر کنید به اونجا هم میرسیم.
برای درست کردن یه چیز زیبا مثل یک ستاره باید ببینیم که چه چیزهایی لازم داریم. ستاره‌ها در اصل گوی های بسیار داغ هستند که در مرکز اونها اتفاقاتی مهم رخ میده ، اتفاقاتی که بقای اونها رو رقم میزنه. بیاید نگاهی نزدیک تر به اون اتفاقات بندازیم. بیگ بنگ باعث شد ابرهای غول اسایی از هیدروژن و گرد و غبار و هلیوم در فضا منشتر بشه . یه بخش هایی این مواد بسیار به هم نزدیک بودند به این بخش ها میگیم نبیولا که در واقع کارخانه‌ی تولید ستاره اند . توی این ابرهای غول آسا جاذبه کار خودش رو انجام میده و باعث میشه که هیدروژن و گرد و غبار هایی که گفتیم مدام رو هم دیگه سقوط کنند و یک هسته متراکم رو تشکیل بدن.
اما هنوز موفق نشدیم که یک ستاره رو درست کنیم. اسم این چیزی که تا الان تونستیم درتسش کنم پرو استار یا یک پیش ستاره است. ستاره وقتی درست میشه که بتونه واکنش‌های همجوشی رو انجام بده و نور و گرمای زیادی تولید کنه. واکنش های همجوشی یه جورایی حکم گذر عمر رو داره و هرچقدر که بیشتر انجام بشه اون ستاره زود تر به پایان عمرش نزدیک میشه . این یکی از دلیل هایی که ما الان داریم زندگی میکنیم اگر خورشید بزرگ تر از چیزی بود که الان هست خیلی زودتر میمرد و زندگی انسان ها هم زودتر تموم میشد.
اما چطور ستاره به زندگی خودش ادامه میده؟ یک ستاره تا وقتی در هسته‌ی خودش هیدروژن رو تبدیل به هلیوم میکنه زندس چون این اتفاق با به وجود اوردن یک فشار به سمت بیرون باعث میشه که جرم اطراف ستاره روی هسته سقوط نکنه. اگه شبِ و دارید به این قسمت گوش بدید همین الان اسمون رو نگاه کنید. متوجه میشید که ستاره هایی بسیار پرنور هستند و بسیاری دیگه کم نور باید بگم این یکی از مشخصه های ستاره هاست. ستاره ها مشخصه های زیادی دارند که ما انسان ها قادر هستیم اونا رو تشخیص بدیم البته فاصله هم نقش مهمی در شدت نور داره و ستاره های دور تر کم نور تر به نظر میرسند در حالی که ممکن است در اصل اینطور نباشه
همینظور ستارها بعضی هاشون اشکارن که باعث میشه راحت تر اونارو تشخیص بدیم و مشخصات اونا رو بهتر درک کنیم اما بعضی ستاره ها پنهان اند و فقط از اثری که روی همسایه های خود میزارن قابل درک اند.
یه نکته‌ی جالب که تا قبل از این قسمت هم خودم هم در مورد ستاره ها نمیدونستم اینه که هرچی ستاره ابی تر باشه دمای اون بالاتره. من فکر میکردم برعکس این موضوع درست باشه اما در مقیاسی که به اون میگیم رده بندی ستارگان هرچه ستاره ابی تر باشه دمای اون بالاتر و ستاره هایی که دمای کمتر دارند قرمز اند.
خب تا اینجای کار با بیگ بنگ شروع کردیم ، تولد و همینطور بقای ستاره رو اشاره کردیم . اما چه بلایی سر ستاره ها موقع مرگ میاد؟ بزودی میفهمیم پس همراه نردکست باشید.
-موسیقی
باید بگم وقتی سوخت ستاره ها تموم میشه دیگه به اخرای زندگیشون میرسن. سوخت ستاره همون هیدروژنی که که در هسته قرار داره و بعد از اینکه همه‌ی هیدروژنشون رو تبدیل به هلیوم کردند کل ستاره روی خودش سقوط میکنه و میمیره . تا وقتی که ستاره زنده است و اون واکنش های هسته ایی در حال جریاند فشاری که هسته درست میکنه اجازه نمیده که جرم بیرونی توسط جاذبه روی هسته سقوط کنه اما وقتی هیدروژنی نباشه دیگه خبری هم از فشار نیست و عمر ستاره به پایان میرسه.
اما بازهم پایان عمر متفاوتی ستاره ها دارند. ستاره ها بسته به اون جرمی که دارند بعد از مرگشون اتفاق متفاوتی براشون اتفاق می افته . بعضی ها جرمی کمی دارند مثل خورشید البته جرم کمی که من دارم در موردش صحبت میکنم اونقدری زیاده که میشه بیش از 1 میلیون زمین رو در داخل خورشید جا داد
اما در مقیاسی که بررسی میکنیم این جرم کم در نظر گرفته میشه.
خورشید با جرم کمی که داره بعد از مرگش یعنی تقریبا یه 5 میلیارد سال دیگه تبدیل به یک کوتوله سفید یا white dwarf میشه. خب بخوام یه توضیح بیشتری در مورد این موضوع بدم اینه که این کوتوله سفید همون هسته‌ی خورشید . این هسته به شدت دمای بالایی داره یه چیزی حدود 100 هزار کلوین که بسیار زیاده به همین دلیل هم است که به رنگ ابی دیده میشه و اشاره کردم که ستاره ها هرچقدر دمای بیشتری داشته باشند رنگ آبی تری دارند
ستاره های دیگه که جرم بیشتری دارند وقتی میمرند یه نور بسیاری عظیمی تولید میکنند که بش میگیم supernova . این انفجار بسیار زیباست که حتما پیشنهاد میکنم گوگلش کنید و ببینید چطور اتفاق می افته. این انفجار یه سری مرحله داره که در انتهای این مراحل میرسیم به منظومه شمسی و در واقع منظومه‌ی ما از همچنین انفجارهای تشکیل شده که بیشتر در موردش توضیح میدم همراه نردکست باشید.
- موسیقی
برسیم به مراحل تشکیل منظومه شمسی . برای اینکار باید کمی برگردیم به موقعی که هنوز انفجار بزرگ یا super nova اتفاق نیافتاده . ستاره ما همه‌ی سوختش رو مصرف کرده و هرچی هیدروژن داشته رو تبیدل به هلیوم کرده و دیگه خبری از واکنش همجوشی نیست . همونطور که گفتم واکنش همجوشی هسته است که باعث میشه ستاره روی خودش سقوط نکنه و زنده بمونه الان دیگه خبری از اون فشار نیست و فشار رفته رفته روی هسته بیشتر و بیشتر میشه . این اغاز تشکیل یه سری عناصر که در بدن همه‌ی ما وجود داره و میشه گفت همه ی ما از جنس ستاره هایی هستیم که از بین رفتن و بسیار برای من این موضوع جالبه . به خاطر فشار زیاد هلیوم تبدیل به کربن میشه و بعد از اون کربن به نئون و نئون به اکسیژن و اکسیژن به سیلیکون و در نهایت سلیکون به اهن تبدیل میشه و این فشار همینطور بیشتر و بیشتر میشه تا حدی که الکترون ها و پروتونها قدری به هم نزدیک میشن که یک ستاره نوترونی به وجود میاد و بعد از اون انفجار بزرگی اتفاق می افته که باعث میشه اون عناصری که اشاره کردم در سراسر هستی منتشر شه.
خب اشاره کردم که چطور عناصری که ما از اونها تشکیل شدیم در جهان پخش شده . پس تکلیف بقیه عناصر چی میشه، عناصر سنگین تری مثل طلا و اورانیوم . باید بگم برای اینکه این عناصر تشکیل بشن ستاره ها نه تنها یکبار بلکه چندبار باید بمیرند تا این اتفاق بی افته.
برای این اتفاق بهترین ستاره ها، ستاره‌های نوترونی هستند و اونم یک نوعی خاص از این ستاره ها .
ستاره های نوترونی که باهم دوستن یعنی دوره همدیگه در حال گردشن و بعد از مدتی اونقدری به هم نزدیک میشن که یک انفجار بسیار بزرگتر به اسم kilonova رو شکل میدن
این انفجار ها و عناصری که در جهان پخش میکنند در یه سری توده های ابری گیر میافتن و بعد از میلیون ها سال دوباره توسط جاذبه به هم نزدیک میشن و ستاره ها و سیارات رو تشکیل میدن که منظومه شمسی ما همینطور تشکیل شده. اتم های تشکیل دهنده ی جهان سفری طولانی رو طی کردن تا جهان رو تشکیل بدن پس قدر زندگی رو بدونیم و یادمون نره که از نردکست حمایت کنیم. برای اینکار میتونید برامون کامنت بزارید یا قسمتی که دوست دارید رو لایک کنید و همچنین با حمایت مالی از برنامه کیفیت ساخت پادکست رو بالاتر ببرید برای اینکار میتونید به صفحه حامی باش ما مراجعه کنید. همینطور دوستانی که خارج از ایران هستند میتونند کمک های خودشون رو از صفحه حامی باش ما انجام بدن.
رسیدیم به اخر این قسمت ، این قسمت شروع مجموعه منظومه شمسی بود و در قسمت های بعدی سری به سیاراتی که در همسایگی ما زندگی میکنند میزنیم همینطور میفهمیم زمین چطور جایی و چه ویژکی های خونه ما داره؟
