سپتیک تانک مخزنی است دفنی که با استفاده از فرآیند ته نشینی و فعالیت باکتری های بی هوازی توانایی تصفیه مقدماتی فاضلاب تا 30 درصد را دارد. ظرفیت سپیک آماده از 3 مترمکعب آغاز و تا 120 مترمکعب قابل ساخت می باشد.
فاضلابی که از واحدهای مسکونی، اداره‌جات و... خارج می‌شود حاوی ذرات جامد و مواد مختلفی است که گاهی باعث کور شدن و گرفتگی چاه‌ها می‌شود. به همین دلیل تصفیه شدن این فاضلاب تا حدی که مانع این مشکل شود، الزامی است. سپتیک تانک دستگاهی است که به این منظور استفاده می‌شود و فاضلاب خانگی را تا جایی تصفیه می‌کند که این ذرات در آن باقی نمانند. در این مطلب به معرفی این دستگاه، کارایی و مزایای استفاده از آن می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر با این دستگاه کاربردی همراه ما باشید.
تانک سپتیک یا گند انبار نوعی محفظه یا مخزن زیرزمینی است که از جنس بتن، فایبرگلاس یا پلی اتیلن ساخته شده و زیر ساختمان‌ها نصب می‌شود. به وسیله این دستگاه فاضلاب خانگی تصفیه شده و تا حدی گندزدایی می‌شود که ورود آن به چاه‌های فاضلاب شهری با حداقل مواد جامد انجام شود. این مخزن پیش از ورودی فاضلاب و در مسیر چاه جذبی و پیش از مسیر فاضلاب شهری نصب می‌شود و مانع ورود مستقیم فاضلاب خانگی به شبکه فاضلاب شهری می‌شود.
این دستگاه در واقع نوعی منبع و مخزن تصفیه‌خانه است که زیر خانه‌های ویلایی، آپارتمانی، اداره‌جات، کارگاه‌های عمرانی و... نصب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. گند انبار یا تانک‌های سنتیک را مخزن اولیه فاضلاب نیز می‌نامند. در صورتی که فاضلاب خانگی یا صنعتی از طریق این مخازن تصفیه نشود، با حجم زیادی از آلاینده‌های جامد وارد فاضلاب شهری شده و این موضوع در گذشت زمان باعث گرفتگی چاه‌ها و ورودی‌ها می‌شود.
استفاده از تانک سپتیک یا گند انبار بیشتر در ساختمان‌های مسکونی انجام می‌شود. ساختمان‌های ویلایی و آپارتمانی اصلی‌ترین مصرف کننده این دستگاه‌ها هستند اما در ساختمان‌هایی با کاربری دیگر نظیر مجتمع‌های مسکونی، اداری، تجاری، کارگاه‌های صنعتی و تولیدی، مکان‌های تفریحی مانند سینما، سالن‌های ورزشی، هتل و رستوران‌ها نیز از این وسیله استفاده می‌شود.
سپتیک تانک‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آن‌ها برای کاربری مشخصی استفاده می‌شوند. دسته‌بندی این دستگاه‌ها معمولا براساس متریالی که با آن‌ها ساخته می‌شوند، انجام می‌گردد. در ادامه به معرفی انواع گند انبار و ویژگی‌ها و مشخصه‌های هر کدام می‌پردازیم.
اولین نوع از تانک‌های سپتیک، تانک‌های آجری هستند. البته انواع آجری صرفا از آجر ساخته نمی‌شوند و در تولید آن‌ها از انواع بلوک سیمانی، سنگی و حتی ملات سیمان هم استفاده می‌کنند. محصولات آجری را معمولا در محل پروژه می‌سازند، در واقع دستگاه‌های سپتیک آجری نوع پیش ساخته ندارند و در زما احداث ساختمان، محلی برای آن‌ها در نظر گرفته شده و همان‌جا ساخته می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که تانک‌های سپتیک قابلیت جابجایی هم نداشته باشند.
تانک‌های سپتیک مقاومت کمی نسبت به فشار محیط اطراف خود دارند و در اثر فشار زیاد، فورا آسیب دیده و تخریب می‌شوند، به همین دلیل آن‌ها را در عمق اندک احداث می‌کنند. این مدل از تانک‌ها همواره در معرض نشت و ترک در ناحیه کف و دیواره‌ها قرار دارند و به دلیل طول عمر پایین نیاز به عایق‌سازی داشته و به طور کل چندان کاربردی نیستند. امروزه دیگر از این مدل تانک‌ها استفاده نمی‌شود و جایگزین آن‌ها تانک‌های پیش ساخته هستند.
تانک‌های بتنی از دیگر انواع گند انبارها هستند که معمولا با استفاده از بتن مسطح ساخته می‌شوند. بتنی که این محصول با استفاده از آن تولید می‌شود چیزی حدود 400 کیلوگرم در متر مکعب عیار دارد و از مقاومت بالاتری نسبت به تانک‌های آجری برخوردار است. بخش‌های اصلی تانک‌های بتنی شامل سه مورد دیواره، کف و سقف هستند که بسته به نوع تانک و حجم آن گاهی یک قطعه و گاهی چند قطعه یا چند تکه هستند.
در سپتیک تانک‌هایی که به دلیل حجم بالا از چندین قطعه بتنی برای ساخت آن‌ها استفاده می‌شود، از ملات برای پوشاندن درز قطعا استفاده می‌گردد. این ملات محلی است که احتمال ایجاد درز در مخزن را به وجود می‌آورد و باعث پایین آمدن پایداری مخزن می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل سطح تانک‌های بتنی را قیرگونی می‌کنند. این موضوع شاید باعث بالا رفتن مقاومت تانک شود اما به همان نسبت وزن آن را نیز افزایش داده و در افزایش هزینه ساخت آن نیز موثر است.
نوع دیگر تانک‌های سپتیک یا گند انبارها، تانک‌های پلی اتیلنی هستند. این مدل از مخازن با استفاده از پلی اتیلن ساخته شده و با توجه به اینکه تولید آن‌ها نیاز به ابزار و قالب‌های به خصوص دارد و تنها در کارخانجات امکان‌پذیر است، از نوع پیش ساخته هستند. در واقع این تانک‌ها را در محلی دیگر ساخته و به محلی که استفاده می‌شوند، حمل می‌کنند.
قابلیت حمل این تانک‌ها باعث کاربردی‌تر شدن آن‌ها می‌شود. از طرفی کیفیت تانک‌های پلی اتیلنی نسبت به دیگر انواع تانک‌های ذخیره‌سازی فاضلاب بیشتر است. این مدل تانک‌ها نسبت به فشاری که از سمت محتویات داخلی یا خاک اطراف به آن‌ها وارد می‌شود، مقاوم هستند و در برابر خوردگی نیز مقاومت بالایی دارند. تولید این تانک‌ها در قطرهای مختلف انجام می‌شود و از نظر ضخامت نیز دارای دو نوع تک و دو جداره هستند.
تانک‌های فایبرگلاس که در اصطلاح به آن‌ها تانک‌های کامپویزتی هم گفته می‌شود از دیگر انواع تانک‌های سپتیک هستند. این مدل با دقت بالاتری ساخته می‌شود و حتی نسبت به تانک پلی اتیلن مقاومت بالاتری نسبت به فشار و ضربه دارد.
از مزایای این نوع تانک می‌توان به تولید آن‌ها به شکل مکعب هم اشاره کرد. این ویژگی در سپتیک تانک فایبرگلاس یا کامپوزیتی کمک می‌کند که استفاده از آن گسترده شود و امکان به کار بردن در هر فضایی وجود داشته باشد.
همان‌طور که مشخص است، این نوع تانک را با فولاد می‌سازند. فولاد طول عمر مشخصی دارد و در برابر شرایط آب و هوایی مختلف، مقاومت متفاوتی از خود بروز می‌دهد. برای مثال اگر این نوع تانک در محلی نصب شود که خاک مرطوبی داشته باشد، احتمال زنگ زدگی آن وجود دارد.
از طرفی این مدل از تانک‌های سپتیک با وجود لایه عایق درونی، همواره در معرض خوردگی ناشی از رطوب داخلی نیز است، به همین دلیل احتمال پایین آمدن عمر آن وجود دارد. با وجود اینکه تانک‌های فولادی هم به دلیل امکان جابجایی جزو تانک‌های کاربردی محسوب شده و مقاومت آن‌ها نسبت به فشار و ضربه حتی از انواع قبلی هم بیشتر است اما موضوع زنگ زدگی و مقاومت پایین نسبت به عوامل جوی موجب می‌شود، کاربرد آن‌ها به اندازه تانک‌های کامپوزیتی یا پلی اتیلن زیاد نباشد.
همان‌طور که گفته شد اصلی‌ترین وظیفه گند انبارها، تصفیه اولیه فاضلاب پیش از ورود به فاضلاب شهری است. استفاده از گند انبار یا تانک‌های سپتیک به جز این مورد، کاربردها و مزایای دیگری هم دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· تصفیه کردن فاضلاب‌های بهداشتی از هر ساختمانی پیش از ورود به شبکه اصلی فاضلاب یا فاضلاب شهری
· حذف ذرات قابل ته‌نشینی، چربی‌ها و همه موادی که باعث گرفتگی لوله‌ها شده و مشکلاتی مانند پر شدن چاه‌ها را ایجاد می‌کنند.
· متعادل کردن پمپاژ فاضلاب در سیستم‌های تصفیه که مانع ورود و خروج ناگهانی آب به سیستم می‌شود.
· کاهش بار آلودگی و عدم انتشار آن از طریق فاضلاب به محیط اطراف تا حد بسیار زیاد.
· صرفه‌جویی در هزینه اقداماتی مانند تخلیه چاه با استفاده از سپتیک تانک‌ها و...
· امکان قابل برگشت کردن آب‌های زیر زمینی در صورت عملکرد صحیح
· عدم مصرف انرژی
· به صرفه بودن از نظر اقتصادی
· و....
استفاده از تانک‌های سپتیک در کنار تمام مزایای گفته شده، معایب مختلفی هم دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· در صورتی که ساخت این تانک‌ها در زیر ساختمان اصولی انجام نشود، احتمال انتشار بوی بد از آن‌ها وجود دارد.
· اگر در مسیر خروجی این تانک‌ها گرفتگی ایجاد شده یا فاضلاب ورودی بیش از ظرفیت آن‌ها باشد، احتمال سرریز شدن گندابه‌ها از فاضلاب وجود دارد.
· احتمال اینکه در اثر وجود این تانک‌ها مواد آلی و پاتوژن‌ها به آب‌های زیر زمینی نفوذ کنند، وجود دارد.
· در انواع آجری و بتنی احتمال نشت فاضلاب از درز تانک‌ها یا شکستن تانک‌ها در زیر زمین و سست کردن فضای زیر ساختمان نیز وجود دارد.
البته تمام معایب گفته شده، مربوط به زمانی است که ساخت این دستگاه به درستی انجام نشود. مانند هر دستگاه دیگری تانک‌های سپتیک هم باید مهندسی‌سازی و با انجام محاسبات دقیق باشند تا احتمال خطا در ساخت و طراحی آن‌ها به حداقل رسیده و کاربردی‌تر شوند.
در نهایت این مطلب را با معرفی اجزای تانک سپتیک به پایان می‌رسانیم. هر تانک سپتیک از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود که به شرح زیر هستند:
· ورودی فاضلاب: لوله‌ای عمدتا پلی اتیلنی تک یا دو جداره است که به صورت سه راهی نصب می‌شود.
· مخزن اولیه: یا تانک اصلی که حدود 60 تا 70 حجم دستگاه را به خود اختصاص می‌دهد.
· دیواره یا بافل: این دیواره ذرات جامد را از چربی، لجن و روغن‌های شناور جدا کرده و مانع ورود آن‌ها به مخزن بعدی می‌شود.
· مخزن ثانویه: این مخزن که حدود 40 درصد ابعاد سپتیک تانک را تشکیل می‌دهد، به عنوان زلال‌ساز کاربر دارد.
· خروجی فاضلاب: این قسمت که قطر کمتری نسبت به ورودی دارد فاضلاب تصبیه شده را خارج می‌کند.
· سیفون: سیفون از برگشت بوی نامطبوع به فضا جلوگیری کرده و در خروج فاضلاب تصفیه شده موثر است.سپتیک تانک چیست و در چه مواردی استفاده می‌شود؟
