نقل قول از: سید مهدی حسینی
"در نظام اسلامی، اقتصاد نقش بسیار مهمی دارد. اینکه بعضی تصور کنند در نظام اسلامی به مقوله تولید ثروت و گسترش رفاه عمومی و تولید #بنگاه‌های_ثروت‌ساز بی‌اعتنایی شده، درست نیست... اسلام معتقد به تولید ثروت ملی و بالارفتن سطح رفاه جامعه است."
مقام معظم رهبری در دیدار با کارآفرینان، 28/08/98
دوست عزیز و برادر بزرگترم آقای علی نخعی یادداشتی پیرامون مهندسی اسلامی در کانال نقل قول نوشته اند. این یادداشت را در پاسخ به متن ایشان به نگارش درآورده ام.
بسیاری از متفکرین مسلمان، به ویژه در دو قرن اخیر، به نحوه ی مواجهه ی مسلمانان با تمدن غرب اندیشیده اند و بسیاری از آنان نقد های درستی بر این تمدن وارد کرده اند از جمله اینکه این تمدن صورت بندی و قالب ریزی خواسته های نفس اماره بشر است. در این راستا پیشرفت تکنولوژی و علوم مهندسی نیز تنها تلاشی برای تمتع بیشتر بشر در بهشت زمینی اش دانسته شده و همانند برادر عزیز نخعی، به این نتیجه رسیده اند که یک مسلمان اگر در زمینه مهندسی فعالیت مثمر ثمر هم بکند عمر خود را بر باد داده است.( نگارنده نیز تا چندی پیش کم و بیش با همین نظر همراه بود!).
1- از ابتدای پیدایش بشر تا پیش از انقلاب صنعتی، مفهومی به نام رشد اقتصادی بی معنا بود. این یعنی چه؟ یعنی مجموع منابع و ثروت های در اختیار بشر مقدار ثابتی بود. یک فرد یا یک ملت تنها در صورتی ثروتمند تر میشد که از حلقوم فرد یا ملت دیگری منابع ثروت را استخراج می¬کرد! شاهدش هم جنگ های طولانی تاریخند. از جنگ های ایران و روم باستان بگیر تا نادر شاه خودمان که می رفت از هند الماس برایمان کش می رفت و می آورد! البته نبود رشد اقتصادی در جوامعی که اکثرا کشاورزی و دامداری و صنایع محدودی (مانند آهنگری) داشتند طبیعی است. چرا باید حجم محصولات بیشتر شود در حالی که زمین های کشاورزی و مراتع و... مقدار ثابتی است؟
2- اگر از ما بپرسند می‌دانی تکنولوژی یعنی چه قطعا با یک پوزخند خواهیم گفت با دانشجوی فنی تهران حرف می زنی ها! تکنولوژی همین کاربردی سازی علوم در جهت ساخت محصولات و خدمات خفن و با حال است تا ملت کیف کنند و راحت زندگی کنند.
تعریف بدی هم نیست، منتهی از زاویه نگاه یک مهندس است. می دانستید تکنولوژی در علوم اقتصادی تعریف دیگری دارد که تقریبا تومنی ده زار توفیر دارد؟
تکنولوژی در علم اقتصاد به معنای توانایی و بهره وری در تولید محصول است. با یک مثال توضیح می دهم. اینکه می گوییم تکنولوژی ژاپن در تولید خودرو بهتر از ایران است یعنی چه؟
اگر این سوال را از یک اقتصاد دان بپرسید خواهد گفت:فرض کن هر دو دانش فنی ساخت تویوتا را دارند.(با یک کیفیت). تکنولوژی بهترِ ژاپن یعنی کارخانه ژاپنی نسبت به کارخانه‌ی ایرانی -با نیروی کار و سرمایه یکسان- تعداد اتومبیل بیشتری تولید می کند.
3- فکر می کنم همین الآن ارتباط بند یک و دو را تا حدی متوجه شده باشید. انقلاب صنعتی و تولد تکنولوژی و پیشرفت روزافزون آن، باعث شد تا دیگر حجم ثروت موجود در دنیا ثابت نباشد و شروع به رشد و افزایش کند. ملت ها با نیروی کار و منابع طبیعی قبلی شان توانستد ثروت بیشتری تولید کنند. حجم اقتصاد جهانی و ثروت موجود در دنیا در مدت کوتاهی به صورت باورنکردنی به صورت نمایی رشد کرد.
4- دیگر تنها راه ثروتمند شدن لشکر کشی و کشور گشایی نبود. همچنین تنها راه ثروتمند شدن فقرا در یک جامعه روش رابین هودی نبود! مردم می توانستند به عنوان نیروی کار در #بنگاه‌های_ثروت‌ساز در فرآیند تولید مشارکت کنند و چون به لطف وجود تکنولوژی حجم تولید و ثروت کشور افزایش می یافت، بالطبع حقوق و دستمزد نیروی کار نیز سیر صعودی داشت و بسیاری از مردم به تدریج از زیر خط فقر در آمدند. مردمی که قرن ها و نسل ها -به خاطر عدم وجود رشد اقتصادی و ثابت بودن حجم ثروت- زیر خط فقر بودند. این جنبه ای از رشد اقتصادی و تکنولوژی است که کمتر مورد توجه متفکران مسلمان قرار گرفته است.
5- الآن می توان از با معنا بودن فعالیت یک فرد مسلمان در زمینه مهندسی صحبت کرد. مهندس مسئول بهبود تکنولوژی و ارتقای سطح تولید و ثروت در جامعه است . همه¬¬ی فرآیند بالا که توضیح داده شد بر عهده ی مهندسین و محققین علوم مهندسی در قسمت تحقیق و توسعه بنگاه هاست. ( البته در شرایطی که اقتصاد کشور از لحاظ سیاستگذاری در وضعیت مطلوبی باشد). در این حالت، مهندس مسلمان عامل رفع فقر به صورت سیستماتیک و کلان در جامعه است. دلیل تاکید رهبر انقلاب بر رونق و جهش تولید و معرفی آن به عنوان تنها راه حل برای مشکلات جامعه نیز فهم دقیق معظم له از همین موضوع است.
6- رشد و توسعه اقتادی در غرب همراه با اثرات نابود کننده و غیر قابل انکار بر محیط زیست، فرهنگ انسانی ، وضعیت دینداری، خانواده و... بوده است. نگارنده معتقد است عمده ی این اثرات به خاطر رشد و تکامل تکنولوژی توسط #انسان_غربی اتفاق افتاده است. مهندس و دانشمند مسلمان- تحت نظارت علمای اسلام- تکنولوژی و سیستمی طراحی نمی کند که بر خانواده اثر سو بگذارد، طبیعت الهی را نابود کند. همان گونه که معمار مسلمان به گونه ای معماری نمی کرد که مرد و زن نامحرم با یکدیگر برخورد مستقیم داشته باشند. زیر سوال بردن مهندسی در اسلام شبیه به زیر سوال بردن معماری شهری در غرب است به این دلیل که در آن معماری مرد و زن از یکدیگر جدا نیستند.
7- به نظر این حقیر، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفتِ مد نظر رهبر انقلاب نیز در همین فضا قابل فهم است. این الگو( در قسمت پیشرفت تکنولوژیک) ، الگو و روش گسترش و تولید تکنولوژی توسط دانشمندان مسلمان و منطبق با ارزش های جامعه اسلامی است. در صورت عدم فهم این موضوع، گرفتار اخباری¬گری در تولید الگوی پیشرفت می¬شویم. سعی می کنیم با تکیه ی صرف بر روایات و عدم فهم زمان و مکان و مخاطب آن روایات، الگوی پیشرفت بنویسیم که خروجی طبیعی این کج فهمی توصیه به نگهداری برغاله در منزل است![1] در حالی که ولی و رهبر جامعه بر اقتصاد هایتک و دانش بنیان [2]و بنگاه های ثروت ساز و بر لزوم خصوصی سازی تاکید می کند[3]، ما در الگوی پیشرفت اسلامی از ضرر های تولید هایتک می گوییم و بخش خصوصی را همان خان های ظالم قدیم می دانیم! [4]. این مسیر خطرناک به آنجا می رسد که جامعه مطلوب اسلام را جامعه ای کشاورز و دامدار، همانند زمان پیامبر و ائمه اطهار –علیهم اسلام- خواهیم دانست. جامعه ای که در قرن بیست و یکم اساسا امکان تشکیل ندارد و حتی در صورت تشکیل به طرفه العینی توسط آمریکا و اذنابش دریده خواهد شد.
این سیاهه را با سخنان رهبری به پایان می رسانم:
"ببینید دو گرایش متضاد در مورد غرب هست که هر دو غلط است؛ یک گرایش عبارت است از تحجّر و تعصّب بیجا و ندیدن مثبتات غرب؛ غربی‌ها در دانش، حرکت خوبی کردند، همّت کردند، پیشرفت کردند، دنبال‌گیری کردند؛ در #فنّاوری همین جور، در بعضی از خصوصیّات اخلاقی، که من بارها در سخنرانی و غیره اینها را گفته‌ام؛ اینها را نباید رد کرد." 1/1/98
پا نوشت:
1- مباحث الگوی پیشرفت اسلامی، فقه المکاسب، جلسه چهارم، صفحه 13
2- بیانات رهبری در جمع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، نوروز 97
3- ابلاغیه سیاست های کلی اصل 44 توسط معظم له، خرداد 84
4- مباحث الگوی پیشرفت اسلامی، فقه المکاسب، جلسه چهارم، صفحه 7
