خاک یک عامل حیاتی برای رشد گیاه است. چه درختچه‌ها، گل‌ها، درختان یا محصولات میوه و سبزیجات بکارید، برای رشد مؤثر گیاهان و محصولات، به خاک مناسب نیاز دارید. خاک ها دارای خواص مختلفی هستند که می توانند رشد گیاهان شما را تقویت کنند یا بر رشد آنها تأثیر بگذارند. با بهبود خواص خاک مانند سطح pH، حفظ آب و زهکشی خاک، می توان خواص خاک را تقویت کرد. یکی دیگر از روش های تقویت انواع خاک ها، اکسیژن رسانی به آن از طریق مواد ارگانیک است. در این مقاله، به معرفی انواع خاک ها و کاربردهای آن ها می پردازیم. در ادامه، محصول پراکسیدین کشاورزی را بعنوان کود و تقویت کننده و اکسیژن رسان به بافت خاک، معرفی خواهیم کرد.
خاک ها مخلوطی از مواد گوناگون هستند. یک خاک مناسب و ایده آل شامل ۴۵٪ مواد معدنی (خاک رس، سیلت و ذرات شن و ماسه ، ۵% ماده آلی و ۲۵٪ آب و هوا است) است. بافت خاک ها گونه های مختلفی دارند و با هم بسیار تفاوت دارند. بنابراین، بافت و خواص خاک موجود در یک منطقه با بافت خاک منطقه دیگر، بسیار متفاوت است. فعالیت های ساختمانی غالباً خاک را بسیار دگرگون می کنند که با خاک اصلی بسیار متفاوت است. معمولاً موجب کاهش مواد آلی و حاصلخیزی خاک می شود.
انواع مختلفی از خاک وجود دارد که تحت فشارهای مختلف محیطی قرار دارند. طبقه بندی خاک عمدتا از نظر بافت، نسبت و اشکال مختلف ترکیبات آلی و معدنی صورت می گیرد که در نتیجه روند هوازدگی تشکیل می شوند. خاک، مخلوطی از هوموس و ذرات سنگ است و یکی از منابع طبیعی است که تمام مواد مغذی مورد نیاز گیاهان در طول فتوسنتز را برای گیاهان تأمین می کند. زیستگاه بسیاری از موجودات زنده و در کشاورزی ضروری است. خاک، از لایه های مختلفی مانند هوموس، آب، رس، شن و سنگ ریزه تشکیل شده است. شکل گیری بافت خاک تحت تأثیر عوامل خارجی مانند دما، باد، بارندگی، رطوبت و نور خورشید است. این عوامل در ایجاد تغییرات در بافت و کیفیت خاک بسیار مهم هستند. نوع محصول با استفاده از نوع خاصی از خاك و تاثير اقليمی يك منطقه تعيين می شود.
انواع خاک ها از نظر بافتی به چهار دسته طبقه بندی می شود:
اولین نوع از انواع خاک ها، شن و ماسه است. از ذرات کوچک سنگ هواساز تشکیل شده است. خاک های شنی یکی از فقیرترین انواع خاک ها برای رشد گیاهان است، زیرا دارای مواد مغذی بسیار کم و ظرفیت نگهداری آب در آن ضعیف است، که باعث می شود ریشه گیاه آب را به سختی جذب کند. این نوع خاک برای سیستم زهکشی بسیار مناسب است. خاک شنی معمولاً در اثر تجزیه یا تکه تکه شدن سنگ ها مانند گرانیت، سنگ آهک و کوارتز تشکیل می شود. خواص خاک شنی برای کشاورزی ناچیز است.
سیلت در مقایسه با خاک شنی ذرات بسیار کوچک تری دارد و از سنگ و سایر ذرات معدنی ساخته شده است که کوچک تر از شن و بزرگتر از خاک رس هستند. این کیفیت صاف و ریز خاک است که آب را بهتر از شن نگه می دارد. سیلت به راحتی توسط جریان های متحرک منتقل می شود و عمدتا در نزدیکی رودخانه، دریاچه و سایر اجسام آب یافت می شود. خاک سیلت در مقایسه با سایر انواع خاک ها، حاصل خیزتر است. بنابراین، از خواص خاک سیلیت در کارهای کشاورزی برای بهبود حاصل خیزی خاک نیز استفاده می شود.
خاک رس، کوچکترین ذره در میان دو نوع خاک دیگر است. ذرات موجود در این خاک بسیار محکم در کنار یکدیگر قرار می گیرند و تخلخل آنها بسیار کم است یا فاقد آن است. این خاک از کیفیت ذخیره آب بسیار خوبی برخوردار است و نفوذ رطوبت و هوا را در آن سخت می کند. خاک رس خیس، بسیار چسبناک است، اما هنگام خشک بودن، نرم است. رس متراکم ترین و سنگین ترین نوع خاک است که به خوبی زهکشی نمی کند و فضای شکوفائی ریشه گیاه را فراهم نمی کند.
خاک لومی، ترکیبی از ماسه، سیلت و خاک رس است به طوری که خواص مفید هر یک از آنها را شامل می شود. به عنوان مثال، از مهمترین خواص خاک لومی، توانایی حفظ رطوبت و مواد مغذی می باشد. از این رو برای کشاورزی مناسب تر است. این خاک همچنین به عنوان خاک کشاورزی به حساب می آید. زیرا شامل تعادل هر سه نوع مواد خاک شنی، رس و لجن است و همچنین دارای هوموس است. جدا از این، به دلیل منشا غیرآلی بودن، کلسیم و pH بیشتری نیز دارد.
خاک پیت غنی از قهوه ای تیره یا سیاه است و از سطوح بالایی از مواد آلی در حال تجزیه یا بقایای گیاهی ساخته شده است. مواد آلی می توانند به سطوح اسیدی بالا و کاهش سرعت ترکیب کمک کنند، اما می توانند شرایط قلیایی خاک را برای گیاهانی که به سطوح اسیدی بالاتری مانند زغال اخته نیاز دارند، بهبود بخشند. خاک پیت دارای رطوبت طبیعی بالایی است و می تواند آب زیادی را در خود نگه دارد و بافت اسفنجی به آن می دهد. ممکن است مجبور شوید برای تخلیه آب اضافی از خاک ذغال سنگ نارس، سیستم های زهکشی نصب کنید، به خصوص در بهار که دمای خاک گرم است و باعث احتباس بیشتر آب می شود.
خاک های گچی قهوه ای تیره و حاوی سنگ های سفید یا خاکستری متعدد و سنگ ها یا ذرات سنگ آهک هستند. ساختار محکمی دارد و در مناطق مرتفع رایج است. خاک های سیلتی با پوشش سنگ آهک دارای زهکشی آزاد هستند و در تابستان می توانند مستعد خشکسالی باشند. نوع خاک سنگی ممکن است به کودهای مخصوص، هوموس، مالچ پاشی و کود سبز مانند شبدر زرشکی برای بهبود تعادل pH و حفظ آب نیاز داشته باشد. این یک خاک قلیایی است که منجر به کاهش سطح مواد مغذی می شود.
بجز طبقه بندی خاک ها از نظر بافت و طریقه شکل گیری، دسته بندی مهم دیگر خام ها برا اساس رنگ و سایر خصوصیات ظاهری است که عبارتند از:
مقیاس PHخاک اسیدیته یا قلیایی بودن انواع خاک ها را نشان می دهد. خاکی با عدد pH کمتر از 7 اسیدی است، در حالی که خاک با pH بالاتر از 7 قلیایی است. گیاهان باغ معمولاً در خاک خنثی یا کمی اسیدی رشد می کنند، بیشتر آنها در خاک بسیار اسیدی یا خاک بسیار قلیایی رشد نخواهند کرد، اگرچه تعداد کمی از آنها برای چنین شرایطی نیز سازگار شده اند. به طور کلی، اگر مقدار pH خاک خیلی زیاد باشد، برخی از عناصر غذایی نمی توانند به طور موثری توسط ریشه گیاه جذب شوند. از سوی دیگر، اگر این مقدار، خیلی کم باشد، مواد مغذی ممکن است بسیارموثرتر جذب شوند: میزان اضافی، نمی تواند به اندازه کافی سریع پردازش شود و سیستم گیاه را دچار بیش¬باری کرده و نهایتا باعث کند شدن رشد گیاه و از بین رفتن آن می شود.
آب و هوای محیطی، یک تخمین از pH احتمالی خاک ارائه می دهد. در مناطق پر باران، خاک ها اغلب اسیدی هستند. لذا، در این مناطق می بایست گیاهان اسید دوست مانند آزالیا، رودودندرون (خرزه هندی)، کاملیا و زغال اخته کشت شود. در مقابل، خاک های قلیایی به طور معمول در مناطق کم باران یافت می شوند. بسیاری از گیاهان محبوب باغ های آبخیز گونه هایی که پس از استقرار به آب کمی احتیاج دارند، از نظر قلیایی در خاک خوب عمل می کنند. زیتون، خربزه و انار عملکرد خوبی در خاک های قلیایی دارند.
آهک، که به صورت آسیاب شده یا بصورت پودر در دسترس می باشد، اغلب برای بالا بردن pH پیشنهاد می شود. سنگ آهک زمین کمی از این دو قدرت کمتری دارد و با سرعت بیشتری pH را افزایش می دهد. مقدار مورد نیاز به بافت خاک و سایر عوامل بستگی دارد (به عنوان مثال برای خاک رس بیشتر از خاک شنی مورد نیاز است). خاکستر چوب و پوسته صدف نیز باعث خنثی شدن خاک اسیدی می شود.
برای کاهش pH خاک، سولفور معمولی کم هزینه ترین انتخاب است، اگرچه گاهی اوقات سولفات آهن و سولفات آلومینیوم به جای آن توصیه می شوند. سولفات آهن که آهن را نیز به خاک می افزاید، بیشترین کمک را به گیاهانی می کند که برگهای زرد دارند و همچنین سلامت کلی آنها ضعیف است. همچنین به کارگیری مرتب افزایش دهنده های آلی مانند کمپوست و کود، pH خاک قلیایی را به مرور کاهش می دهد.
جذب آب در خاک، با توجه به تخلخل و تراکم و بافت خاک متفاوت است. اگر تاثیر دمای محیط را در نظر نگیریم، سایر عوامل جذب آب در خاک به شرح زیر است:
این اصطلاح برای توصیف سطح بالایی خاک، یعنی لایه سیاه تیره، استفاده می شود. اگرچه رنگ تیره احتمالاً به دلیل هوموس است، اما هوموس لایه ای در خاک نیست. چیزی به نام “لایه هوموس” وجود ندارد. در کشاورزی و باغبانی گاهی اوقات از اصطلاح هوموس برای توصیف کمپوست مدت دار استفاده می شود. کمپوست ماده گیاهی است که کمی تجزیه می شود، در حالت کهنه و پوسیده شده نیز، هنوز فقط کمی تجزیه می شود. هنگامی که کمپوست به باغ شما اضافه شود، برای چندین سال تجزیه می شود. توجه داشته باشید که کمپوست هوموس نیست.
یکی دیگر از طبقه بندی انواع خاک ها بر اساس تفاوت آن ها در کشت می باشد. تصمیم گیری در مورد کشت های مناسب نیز تا حدود زیادی توسط انواع خاک تعیین می شود.
آنچه ممکن است برای یک خاک لومی رسی مناسب باشد، می تواند مشکلات عمده ای را در خاک لومی سیلتی ایجاد کند. دسته های اصلی بافت خاک و مناسب ترین تکنیک های کشت به شرح زیر بیان شده است:
۱) شنی:
شخم زدن و به دنبال آن تلفیق بستر بذر با فشار شیار ترجیح داده می شود. به حداقل رساندن فشردن زمین با استفاده از ماشین آلات برای کاهش تراکم سودمند است. برای شل کردن شیارهای شخم و تراکم عمیق، به طور منظم از چنگک های عمیق یا خیش زدن استفاده کنید.
۲) سیلتی:
سیستم های بستری برای سبزیجات برای جلوگیری از تراکم گسترده مفید است. خاك ورزی كاهش يافته در سيلت های سبك و متوسط مناسب نيست، اما ممكن است در سيلت های سنگين ممكن باشد. استفاده از شخم قالب، به ویژه در مناطق گیاهی که بیش از یک محصول در سال کشت می شود و ضایعات باید به سرعت ادغام شوند، ترجیح داده می شود. خاک بستر بذر نباید خیلی ریز باشد، در غیر این صورت احتمال بسته شدن آن وجود دارد. به همین ترتیب، برای شکستن شیارهای شخم و تراکم عمیق ناشی از فشار ماشین آلات، خیش زنی یا کشت عمیق مورد نیاز است. توصیه می شود از حرارتی که ساختار بافت خاک را از بین می برد، خودداری شود.
۳) رسی:
در این خاک ها، کشت باید به حداقل برسد.کم خاک ورزی اغلب در مواردی که آهک آزاد وجود دارد، با شل شدن عمیق هر ۳-۴ سال و زهکشی مول هر ۴-۷ سال برای اطمینان از زهکشی خوب مناسب است. خاک رس کشت بهاره را دشوار می کند و در صورت امکان باید بسترهای بذر را با یک بار عبور بدست آورد.
۴) لومی:
در جاهایی که آهک آزاد روی لوم های سنگین تر وجود دارد، کم خاکورزی مناسب است. در حالی که، این روش در لوم های شنی و سیلتی چندان مناسب نمی باشد. به خصوص در لوم های سبک تر، شل شدن عمیق مورد نیاز خواهد بود.
۵) پوده ای:
از کشت زیاد در بهار خودداری شود، زیرا باعث خشک شدن لایه های سطحی شده و خاک در برابر فرسایش باد آسیب پذیر می شود. پوده های سطحی شخم عمیق می تواند با سیلت یا رس واقع در زیر پوده ها، آمیخته شود. این می تواند به ثبات پوده ها کمک کند و ممکن است اسیدیته را کاهش دهد.
بررسی انتخاب نوع محصول با توجه به انواع خاک، بافت خاک و خواص خاک
با توجه به تنوع خواص خاک ها، نوع کشت و نوع انتخاب محصول بسیار اهمیت دارد. زیرا در صورت کشت محصول در خاکی نامناسب و نامرغوب، نه تنها خسارت سنگینی بر کشاورز وارد می کند، بلکه خاک نیز به دلیل عدم انتخاب الگوی کشت و یا آبیاری نامناسب، دچار آسیب می شود.
ضدعفونی خاک کشاورزی یکی از مسائلی است که برای داشتن محصولی سالم، بسیار ضروری می باشد. جهت ضدعفونی خاک، می توان از محلول اگروسیب استفاده کنید. این محلول، یک قارچکش ارگانیک به حساب می آید که قادر است اسپور قارچ ها و تخم و لاروهای آلوده عامل افات را در یک مرحله ضدعفونی از بین ببرد. دوز مصرفی پایینی دارد و در رقت مصرفی بسیار کم و مدت زمان تماس کوتاه، بازده فراوانی دارد. محصولی دوست دار محیط زیست است که پس از مصرف به آب و دی اکسید کربن تجزیه می شود. از سوی دیگر، اکسیژن رسانی برای تقویت خواص و بافت خاک بسیار مهم است. از طریق محلول پراکسیدین کشاورزی، می توان خواص خاک را بهبود بخشید.
