فرابورس یکی از ارکان بازار سرمایه کشور است که معاملات در آن شبیه به بازار بورس بوده، در همان ساعات و با واسطه‌گری همان کارگزاری ها و با کدمعاملاتی انجام پذیر است. درواقع فرابورس شرکت هایی را که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، با قوانین ساده‌تر وارد بازار سرمایه کرده و سازماندهی می‌کند. این شرکت ها ممکن است به علت نداشتن شفافیت کافی یا سودآوری کمتر راهی به بازار بورس نیافته باشند. درنظر داشته باشید که آسان‌تر بودن شرایط پذیرش در این بازار نباید به منزله ی سطح پایین اعتبار تلقی شود چرا که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکتهای آن به طور کامل نظارت می‌کند.
همانطور که پیش‌تر گفته شد، بورس نسبت به فرابورس قوانین سختگیرانه تری را برای پذیرش نمادها اعمال می کند و همین عامل سبب کاهش ریسک نمادهای پذیرفته شده و بالتبع در نقدشوندگی و آینده‌ی سهام تاثیرگذار خواهد بود. میزان لازمه‌ی فاکتور های تعیین کننده ورود شرکت ها به بازار، ازجمله حداقل سرمایه‌ی ثبت شده‌ی شرکت‌ها، حداقل سهام شناور،حداقل تعداد سهامداران و حداقل سابقه‌ی فعالیت مرتبط شرکت در صنعت مربوطه در فرابورس بسیار کمتر از بورس میباشد.
بازار فرابورس شرکت‌ها را براساس فاکتورهایی نظیر ریسک سرمایه‌گذاری، بدهی، میزان شفافیت مالی و ... در پنج دسته بندی اصلی جای می‌دهد: بازار اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی و پایه. این ترتیب دائمی نبوده و براساس فعالیت های شرکت ها جابه‌جا می شود. برای مثال اگر شرکتی با جایگاهی در بازار دوم مدتی بهتر از پیش ظاهر شود به بازار اول راه خواهد یافت و اگر فاکتور‌های یادشده را در نظر نگیرد، به بازار سوم نزول خواهد کرد.
موارد معامله در بازار اول فرابورس سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق های سرمایه گذاری بانام هم می باشند. در بازار اول، معاملات سهام شرکتهای سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام میشود. پذیرش شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت میباشد. پس از تکمیل مدارک یادشده هیات پذیرش اوراق بهادار ضمن بررسی وضعیت مالی و عملیاتی، در صورت احراز شرایط زیر با پذیرش شرکت موافقت می نماید:
1. حداقل 10 درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل 200 نفر باشد.
2. حداقل دو سال از زمان بهرهبرداری عملیات یا ارائۀ خدمات آن گذشته باشد،
3. آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل ده میلیارد ریال باشد،
4. زیان انباشته نداشته باشد،
5. گزارش حسابرس برای آخرین دوره/ سال مالی منتهی به پذیرش درخصوص صورتهای مالی آن، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود نباشد،
6. مطابق اظهار نظر حسابرس، از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت خود و شرایط پذیرش در فرابورس جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد،
7. در دوره/ سال مالی منتهی به پذیرش سودآور بوده و همچنین چشمانداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت و صنعت مربوطه وجود داشته باشد،
8. براساس آخرین صورتهای مالی سالانۀ حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییهای آن حداقل 15 درصد باشد،
9. دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی، له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد،
10. آخرین صورتهای مالی آن باید مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی و آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان تهیه شده باشد. همچنین در زمان ارائۀ درخواست پذیرش و آخرین دوره/ سال مالی قبل از ارائۀ درخواست، حسابرس شرکت باید از میان حسابرسان معتمد سازمان انتخاب شده باشد،
11. اعضای هیات مدیره و مدیرعامل آن دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی مؤثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفهای نباشند..
در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول معاملات سهام شرکتهای سهامی عام انجام میشود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول می¬باشد. به منظور پذیرش در بازار دوم احراز شرایط ذیل لازم است:
1. حداقل یک‌سال از تأسیس آن گذشته باشد،
2. حداقل 5 درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد،
3. آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل یک میلیارد ریال باشد،
4. در صورتی که شرکت مشمول مادۀ 141 لایحۀ قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت باشد، به تشخیص هيئت پذيرش از برنامۀ عملیاتی مناسبی برای خروج از شمول مادۀ یادشده برخوردار باشد.
5. دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی، له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد،
6. آخرین صورتهای مالی آن باید مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی و آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان تهیه شده باشد.
7. در صورتی که حسابرس شرکت از بین مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب نشده باشد، باید در اولین مجمع عمومی بعد از ثبت نزد سازمان، حسابرس خود را از میان مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب نماید.
8. اظهار نظر حسابرس در خصوص آخرین صورتهای مالی حسابرسی شده، «مردود» یا «عدم اظهار نظر» نباشد.
9. اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی مؤثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفهای نباشند.
10. مطابق اظهارنظر حسابرس، از سيستم اطلاعات حسابداري مطلوب و متناسب با فعاليت خود و شرايط پذيرش در فرابورس جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد. در بازار دوم، شرکتهای زیان ده و شرکتهای کوچک نیز امکان پذیرش دارند.
در بازار سوم عرضه‌ی اوراق بهادار مانند سهام شرکت های سهامی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و سایر اوراق بهادار به صورت عمده انجام می گیرد.در این بازار شرکت ها پذیرش نمی شوند و صرفاً مزایده آن ها پس از انجام تشریفات قانونی برگزار و در صورت وجود مشتری و معامله سهام انجام می شود. برای انجام هر مزایده، گزارش کارشناسی برای تعیین قیمت پایه عرضه، مورد نیاز است.
۴ـ بازار ابزارهای مالی نوین
در بازار ابزارهای نوین مالی کلیۀ ابزارهای مالی به استثنای سهام و حق تقدم خرید سهام که به تأیید شورای عالی بورس رسیده و بنا به اعلام آن مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شده، قابل پذیرش است. از جمله این ابزارها می توان به انواع اوراق مشارکت و انواع گواهی سرمایه گذاری اشاره کرد.
براساس ماده ۹۹ قانون برنامه‌ی پنجم توسعه، هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشند و باید پذیرش شوند. اگر این شرکت ها در بورس یا فرابورس پذیرش نشده باشند، حداقل باید ثبت شده و معاملات آن‌ها در یکی از بازارهای بورسی ثبت شود.
بر اساس این الزام قانونی، شرکت‌ها می‌بایست در بورس یا فرابورس پذیرفته شوند و اگر نشدند، باید امکان انجام معاملات برای آن‌ها فراهم شود که بازار پایه برای همین هدف شکل گرفته است و سه دسته از شرکت ها را دربرمی‌گیرند:
در سال ۹۸ با تصویب مقررات جدید شرکت های ثبت شده در بازارپایه برای شفافیت بیشتر اطلاعات در سه دسته‌ی تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شدند.
بازارپایه با تابلوی زرد
آن دسته از شرکت ها که دارای شرایط زیر باشند، در بازارپایه با تابلوی زرد درج می شوند:
بازارپایه با تابلوی نارنجی
شرکتهای دارای دو شرط زیر در دسته‌ی تابلوی نارنجی قرار می‌گیرند:
بازارپایه با تابلوی قرمز
شرکتهای دارای یکی از شرایط زیر در دسته‌ی تابلوی قرمز قرار می‌گیرند.
شما می‌توانید برای یافتن پاسخ سواالات بورسی خود، سایر مقالات نمادبان را بخوانید. همچنین پیشنهاد میکنیم برای اطلاع از گزیده اخبار بورس ایران، مشاهده آخرین اطلاعات نمادهای بورسی‌تان، و همچنین استفاده از سبد مجازی حرفهای جهت رصد بازدهی سرمایه‌تان و تشکیل سبدهای مختلف اپلیکیشن نمادبان را نصب نمایید.
