به نوعی از توافق که بین دو شرکت به هدف معاوضه جریان نقدی در آینده منعقد میشود، قرارداد معاوضهای یا سوآپ گفته میشود. در این نوع قرارداد تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی که باید پرداخت شود، مشخص میشود. به طور معمول محاسبه جریانات نقدی شامل ارزشهای آتی یک یا چند متغیر بازار است.
دارایی پایه موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. بهطور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:
منظور از فروشنده سواپ، طرف قراردادی است که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت میکند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته میشود.
طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت میکند، خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایهگذار، خوانده میشود.
شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص میتواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
پرداختهایی که بهوسیله خریدار حمایت صورت میگیرد، "پایه صرف" نام دارد و پرداختهای احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به "پایه حمایت" موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق میرسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت میماند.
قرادادهای سوآپ انواع مختلفی دارند که از مهمترین آنها میتوان به قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، اشاره کرد. در ادامه به تشریح برخی از پرکاربردترین این قراردادها میپردازیم.
این نوع سوآپ از مهمترین ابزارهای مدیریت ریسک نرخ بهره بهشمار میآید. وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است، این ابزار میتواند برای کاهش ریسک نرخ بهره بهکار کرفته شود. رایج ترین نوع سوآپ نرخ بهره دارای مشخصات زیر است:
۱. نرخ بهره پرداختهایی که در این معاوضه وجود دارد را مشخص میسازد.
۲. نوع پرداختهای بهره (نرخ ثابت یا متغیر) را شخص میسازد.
۳. مقدار "اصل ذهنی"؛ یعنی همان اصل مقداری که بهره بر روی آن پرداخت میشود را معلوم میکند.
۴. دوره زمانی که معوضه برای آن دوره ساخته میشود را مشخص می سازد.
در سوآپ نرخ بهره، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارز مشابه معاوضه مینمایند. در این نوع از سوآپ مبلغ اسمی قرارداد برای دو طرف قرارداد یکسان بوده و تسویه به صورت خالص انجام میشود. در سوآپ نرخ بهره دو حالت ممکن است: در حالت اول، دو طرف قرارداد مبالغ بهره را برحسب بهره متغیر پرداخت میکنند. اما در حالت دوم، یکی از طرفین قرارداد برحسب بهره ثابت و دیگری برحسب بهره متغیر پرداخت مینماید. برخلاف سوآپ ارزی که پرداخت بهره ثابت برای دو طرفین قرارداد ممکن بود، در مورد سوآپ نرخ بهره چنین حالتی بیمعنی خواهد بود زیرا با یکسان بودن ارز، این حالت منجر به مبادله جریانهای نقدی کاملاً یکسان خواهد شد. ضمناً، در سوآپ نرخ بهره نیازی به مبادله مبلغ اسمی قرارداد در تاریخ انعقاد و اختتام سوآپ نیست، زیرا با ارز یکسان سروکار داریم. فرض کنید یک شرکت از بانکی وام گرفته است و نرخ آن براساس لایبور به علاوه درصد ثابتی است، ازآنجایی که نرخ لایبور متغیر است، شرکت برای پوشش ریسک خود، وارد قرارداد سواپ با بانک دیگری میگردد که در بازار سواپ فعال است و طبق آن قرارداد، مبالغ ثابتی را پرداخت و نرخ لایبور را دریافت میکند، در این مثال شرکت مذکور از یکسو با بانکی که وام گرفته طرف است و از سویی دیگر با بانکی که در بازار سواپ فعال است، ولی برآیند کلی این دو، این خواهد بود که نرخ لایبور را مستقیماً از یکی از بانکها دریافت و به دیگری پرداخت میکند، درواقع ریسک تغییرات نرخ لایبور را پوشش داده و پرداختهایش را در دو طرف به پرداختهای ثابت تبدیل میکند.
در سوآپ نرخ بهره، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارز مشابه معاوضه مینمایند. در این نوع از سوآپ مبلغ اسمی قرارداد برای دو طرف قرارداد یکسان بوده و تسویه به صورت خالص انجام میشود. در سوآپ نرخ بهره دو حالت ممکن است: در حالت اول، دو طرف قرارداد مبالغ بهره را برحسب بهره متغیر پرداخت میکنند. اما در حالت دوم، یکی از طرفین قرارداد برحسب بهره ثابت و دیگری برحسب بهره متغیر پرداخت مینماید. برخلاف سوآپ ارزی که پرداخت بهره ثابت برای دو طرفین قرارداد ممکن بود، در مورد سوآپ نرخ بهره چنین حالتی بیمعنی خواهد بود زیرا با یکسان بودن ارز، این حالت منجر به مبادله جریانهای نقدی کاملاً یکسان خواهد شد. ضمناً، در سوآپ نرخ بهره نیازی به مبادله مبلغ اسمی قرارداد در تاریخ انعقاد و اختتام سوآپ نیست، زیرا با ارز یکسان سروکار داریم. فرض کنید یک شرکت از بانکی وام گرفته است و نرخ آن براساس لایبور به علاوه درصد ثابتی است، ازآنجایی که نرخ لایبور متغیر است، شرکت برای پوشش ریسک خود، وارد قرارداد سواپ با بانک دیگری میگردد که در بازار سواپ فعال است و طبق آن قرارداد، مبالغ ثابتی را پرداخت و نرخ لایبور را دریافت میکند، در این مثال شرکت مذکور از یکسو با بانکی که وام گرفته طرف است و از سویی دیگر با بانکی که در بازار سواپ فعال است، ولی برآیند کلی این دو، این خواهد بود که نرخ لایبور را مستقیماً از یکی از بانکها دریافت و به دیگری پرداخت میکند، درواقع ریسک تغییرات نرخ لایبور را پوشش داده و پرداختهایش را در دو طرف به پرداختهای ثابت تبدیل میکند.
شما میتوانید برای یافتن پاسخ سوالات بورسی خود، سایر مقالات نمادبان را بخوانید. همچنین پیشنهاد میکنیم برای اطلاع از گزیده اخبار بورس ایران، مشاهده آخرین اطلاعات نمادهای بورسیتان و همچنین استفاده از سبد مجازی حرفهای جهت رصد بازدهی سرمایهتان و تشکیل سبدهای مختلف اپلیکیشن نمادبان را نصب نمایید.