در بازار بورس تهران معاملات در سه مقیاس خرد، بلوکی و عمده انجام می‌شوند. معاملات خرد حجم چندان بالایی از سهام شرکت را دربرنگرفته، اما در معاملات بلوکی و عمده حجم قابل توجهی از سهام شرکت با قیمت بالاتری معامله می‌شود که فرایند انجام معامله و تسویه نیز تفاوت‌هایی با معاملات خرد دارد. در این مطلب نمادبان به تشریح معاملات بلوکی میپردازیم.
منظور از معامله بلوکی در واقع، سفارش خرید یا فروش قسمت بزرگی از سهام یک شرکت است. معامله بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین‌شده بین خریدار و فروشنده، خارج از بازار بورس یا فرابورس، برای کاهش تاثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم در بازار، انجام می‌شود.معامله بلوکی شرکت‌های بورسی زمانی انجام می‌شود که حجم معاملات سهام و یا حق تقدم سهام ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار باشد. و یا اینکه ارزش معامله آن بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد.
به‌طور معمول، سرمایه‌گذاران حقوقی وارد این معاملات می‌شوند. با توجه به نقد شوندگی سهام، معاملات بلوکی قیمت آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای جلوگیری از این تاثیرات شدید، خریدار و فروشنده در خارج از سیستم معاملاتی روی قیمت معامله، توافق می‌کنند. معاملات بلوکی با عنوان «سفارش‌های بلوکی» هم شناخته می‌شوند. در ایران، بازار جداگانه‌ای برای انجام این معاملات ایجاد شده که به آن «بازار بلوک» گفته می‌شود.
سرمایه گذاران می‌توانند سهام و حق تقدم قابل معامله بورسی را در شرایطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی – یا ارزش معامله آن معادل ۲۰ میلیارد ریال – باشد را در بازار معاملات بلوک معامله کنند، البته به شرطی که این پیشنهاد مشمول نصاب‌های معامله عمده نباشد. حداقل و حداکثر تعداد سهام قابل معامله در معاملات بلوک برای شرکت‌های فرابورسی نیز به شرح زیر است:
«شرکت‌هایی که تعداد سهام پایه آنها بـیش از سه میلیـارد سهم باشد، بزرگ‌تر یا مساوی نیم و کمتر از یک درصد تعداد سهام پایه و برای شرکت‌هایی کـه تعداد سهام پایه آنها کمتر یا مساوی سه میلیارد سهم باشد، بزرگ‌تر یا مساوی یک و کمتر از پـنج درصـد تعداد سهام پایه و این مقدار باید کوچک‌تر از سازوکار معاملات عمده باشد.» ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی مانند بازار عادی است. دامنه نوسان مجاز قیمت نیز مانند بازار معاملات خرد است. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، معادل قیمت مرجع همان روز بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک، مشابه معامله در نماد اصلی است. وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف خواهد بود. معاملات در بازار بلوک در نمادی مجزا از معاملات بازار عادی صورت می‌گیرد و در محاسبه قیمت پایانی و شاخص‌های فرابورس لحاظ نمی‌شود. در بازار بلوک، فقط سفارش محدود قابل‌اجرا بوده و استفاده از کد معاملاتی گروهی در این بازار مجاز نیست.
بازار بلوک بازاری مجزا است که به هدف انجام معاملات بلوکی تشکیل می‌شود. حداقل‌های معاملات بلوکی می‌تواند با تصویب هیئت‌مدیره بورس تغییر و پس از اطلاع‌رسانی اعمال شود.
برای مشاهده معاملات بلوکی باید به سایت مدیریت فناوری بورس و قسمت دیده بان مراجعه کرد. در این قسمت کنار نام نمادهایی که معاملات آنها به صورت بلوکی انجام شده است عدد ۲ درج می‌شود.
ساعات معامله در معاملات بلوکی و دامنه نوسان مجاز قیمت معاملات بلوکی مانند بازار معاملات خرد است و قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، نیز مانند قیمت مرجع همان روز بازار عادی می باشد.معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار می‌شود. لازم به ذکر است که سایر شرایط معاملات بلوک همانند معامله در نماد اصلی می باشد. برای انجام معاملات بلوکی در گام اول پیشنهاد خرید یا فروش سهام با قیمت مشخص به واسطه کارگزار مربوطه در سامانه معاملات بلوک ثبت می‌گردد سپس کارگزار پذیرنده پیشنهاد، قیمت پیشنهادی را در سامانه معاملات میپذیرد.
اگر پیشنهاد فروش با امکان تسویه خارج از پایاپای باشد، کارگزاری که پیشنهاد فروش را میپذیرد، می‌تواند پیشنهاد ارائه شده را با یکـی از شرط های نقدی و خارج از پایاپای یا صرفاً خارج از پایاپای بپذیرد که بر این اساس دو حالت پیش می آید:
شما می‌توانید برای یافتن پاسخ سواالات بورسی خود، سایر مقالات نمادبان را بخوانید. همچنین پیشنهاد میکنیم برای اطلاع از گزیده اخبار بورس ایران، مشاهده آخرین اطلاعات نمادهای بورسی‌تان، و همچنین استفاده از سبد مجازی حرفه‌ای جهت رصد بازدهی سرمایه‌تان و تشکیل سبدهای مختلف اپلیکیشن نمادبان را نصب نمایید.
