در بسیاری از شهرها و مناطق ایران و روستاها و عشایر یکی از مشاغل اصلی مردم بافتن انواع قالی به ویژه فرش است. آذربایجان، اصفهان، فارس و مناطق عشایری ترکمنستان، خراسان، همدان، کردستان، کرمان، کرمانشاه، تهران، اراک، یزد و سیستان و بلوچستان یکی از معروف ترین مناطق قالی بافی ایران است و هم اکنون در بسیاری از شهرهای دیگر این هنر و صنعت رواج یافته است که می توان به مناطقی مانند گیلان، مازندران و ... اشاره کرد که این مناطق تحت تأثیر نواحی معروف و قدیمی تر هستند و با تقلید از طرح ها و نقوش آن ها مشغول به بافتن گلیم فرش آشپزخانه هستند.
قالی بافی و گچبری یکی از قدیمی ترین مشاغل سنتی مردم این منطقه است که به ویژه در دوره صفویه و شهرهایی مانند تبریز، مرند، مراغه، سراب، خوی، میانه، مشکین شهر، هریس رونق زیادی داشته است. و اهر از برجسته ترین مناطق قالی بافی هستند. نقشه های مختلف هندسی و دوار در مناطق آذربایجان رایج است. قالی های آذربایجان عبارتند از: شاه عباسی، افشان، شیخ صفی، بوته های ترمه، انواع ماهی، گلدان و گل.
طراحان و بافندگان تبریزی به کیفیت بافت و تنوع طرح ها شهرت دارند و نقوش مختلف از جمله مینیاتور و داستان های حماسی و سنتی ایرانی در بین بافندگان محبوبیت زیادی دارد که با تنوع رنگ و تنوع بافت مورد توجه قرار گرفته است.
استان اصفهان یکی از معروف ترین مناطق قالی بافی در ایران است. در این استان شهرهایی فرش تولید می کنند که هر کدام سبک و سیاق خاص خود را دارند و به صورت مستقل قابل ارائه هستند. مانند کاشان، نایین، اردستان و...
در استان اصفهان انواع فرش با طرح های مختلف از جمله: اسلیمی و ختایی، مناظر و آثار باستانی مانند عمارت چهل ستون، مدرسه چهار باغ، مسجد امام و... تا نقوش هندسی و شکسته بافته می شود. در جوشقان قالی کاشان و نیز از مرغوب ترین قالی های نایین بافته شده تا بزرگ ترین آن ها در میمه یافت می شود.
در منطقه کردستان نیز مناطق قالی بافی وجود دارد که هر کدام از شهرت زیادی برخوردارند. بافته‌های سنه و بیجار و عشایر ساکن در این منطقه را می‌توان با ویژگی‌های خاصی تقسیم‌بندی و دسته‌بندی کرد.
فرش های سنه که در سنندج و اطراف آن بافته می شود از نظر ظرافت، طرح و رنگ اصیل است. نقوش قدیمی مانند: میرزاعلی، گل فرنگ، گل و بلبل، گل محمدی و طرح های هراتی نمونه هایی از قالی های این منطقه است.
طرح های هراتی و مینا خوانی از جمله طرح های مورد استفاده در فرش بیجار است که به رنگ لاکی و لاک قرمز و قهوه ای معروف است.
بسیاری از مردم بهترین و با کیفیت ترین فرش ماشینی دنیا را متعلق به کاشان می دانند. علاقه مندان به فرش ماشینی حتی از کشورهای دیگر دنیا برای خریدی مطمئن به کاشان سفر می کنند. البته فرش های نفیس بافته شده در این شهر نیز از شاهکارهای بافت زمان خود بوده است.
شهرستان کاشان با سالها تجربه در تولید فرش با کیفیت و درجه یک، امروزه به یکی از مراکز تولید فرش ماشینی تبدیل شده است. نام فرش ماشینی کاشان نه تنها در کشور، بلکه در سراسر جهان شهرت زیادی دارد.
کارخانجات فرش ماشینی در اکثر شهرهای کشور فعال هستند اما بسته به امکانات در برخی شهرها بیشتر هستند. کاشان یکی از همین شهرهای با بیش از دو هزار واحد فعال در زمینه طراحی، تولید و عرضه فرش ماشینی است و احتمالاً می توان کاشان را پایتخت فرش ماشینی ایران دانست.
تاریخچه قالی دستباف در استان فارس به ویژه شیراز به قرن سوم هجری قمری برمی گردد. از آن پس قالی بافی در این شهر رواج یافت و توسعه آن متناسب با آرامش عمومی منطقه و رفاه آن و یا در شرایط متضاد فراز و نشیب های فراوانی داشته است.
در شهرستان های نی ریز و استهبان بافندگان و کارگاه های بسیاری به بافت فرش با طرح ها و نقش های مختلف مشغول هستند. نقوش فرش ترنج آباده، محراب شیراز، نقوش قالی ایلیاتی افشار، خود گبه، رنگ عشایر لر و حتی نقوش فرش اصفهان بر روی فرش های دستباف این مناطق دیده می شود.
در این مقاله ما به بررسی استان ها و شهرهایی که قالی بافی می کنند و از این حیث شهرت جهانی دارند، پرداخته ایم. امید است مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
