علی رحمیزاد − ۹۹
مدت زمان خواندن متن به دقیقه: ۴ دقیقه
تقلای نهفته، زیر آرامش حسرتبرانگیز
تا به حال به حرکت اردکها روی سطح آب دقت کردهاید؟ چنان آرام و با طمانینه پیش میروند که گویی تمام تمرکزشان معطوف به لذت بردن از طراوت آب است. اما دقت کنید؛ هر آنچه که میبینیم متعلق به بالای آب است. دنیای پایین آب و هر چه که در آن رخ میدهد از نظر ما پنهان است. در واقع بهپیش رفتن یک اردک مدیون زحمات فراوان پاهای اوست. برای این جابهجایی چشمنواز و ظاهرا آرام، پاهایش مدام در حال تلاش هستند و با سرعت بسیار بالایی حرکت میکنند.
«سندروم اردک» نام یک چالش روانی است که متاسفانه بیشتر در جوانان و مخصوصا دانشجویان دیده میشود. برای درک سندروم اردک به زبان ساده، وضعیتی را تصور کنید که فردی با تمام توان برای رسیدن به هدفی تلاش میکند، اما از بیرون بسیار عادی به نظر میرسد. یعنی به هر دلیلی، میزان جنبوجوش او برای دستیابی به هدف تعریفشده اصلا نمود بیرونی ندارد؛ درست مانند اردکی که پا زدنش از بیرون قابل مشاهده نیست. این شرایط میتواند از نظر روانی بسیار آزاردهنده باشد. چون برخورد دیگران با شما کاملا مشابه زمانی است که واقعا آرام هستید. در واقع تفاوت میان موقعیت حقیقی شما و تصویری که دیگران از آن میبینند، جرقهی شروع بسیاری از چالشهای درونی و بیرونی بسیاری است.
در ادامه با برخی از مهمترین دلایل بهوجود آمدن «سندروم اردک» آشنا میشویم.
رقابتی تصور کردن تحصیل در دانشگاه از مهمترین عوامل بروز سندروم اردک است. درس خواندن خود به تنهایی میتواند بار روانی زیادی برای دانشجویان ایجاد کند. حال تصور کنید درس خواندن را مثل مسابقهای ببینیم که در آن، فقط اول شدن را میخواهیم. در این شرایط همانطور که با حداکثر توانمان در راستای اهداف تحصیلی خود تلاش میکنیم، همزمان ممارست خود را از چشم رقبا پنهان میکنیم تا مبادا موجب تلاش بیشتر از سوی آنها شویم. دقیقا همانند اردکی که پا زدنش زیر سطح آب پنهان میشود.
اما همه چیز مربوط به مسائل تحصیلی نیست. دانشگاه یکی از مهمترین پایگاههای اجتماعیای است که هر کس میتواند در طول زندگی خود به آن وارد شود. به هیچ وجه زیست اجتماعی دانشجو اهمیت کمتری از زیست تحصیلیاش ندارد. معمولا ما انسانها، در تعاملات اجتماعی به دنبال نمایش تصویری بینقص از وضعیت روحی خود هستیم. اینجاست که با پنهان کردن درگیریها و مشکلات خود باز هم امکان وقوع سندروم اردک را فراهم میکنیم. مثلا تلاش برای فعال نشان دادن خود در اجتماع، ناخودآگاه نیاز به تنهایی را به لایههای زیرین شخصیتمان تبعید میکند.
قوی خاکستری را به یاد دارید؟ نمیتوان تاثیر کمالگرایی بر قدرت گرفتن اردک درون را انکار کرد. یک فرد کمالگرا همواره تلاش میکند آرمانیترین وضع ممکن را در همهی زمینهها فراهم کند. این موضوع شامل تصویر بیرونی هم میشود. وقتی بخواهیم در چشم دیگران بینقص جلوه کنیم، مشکلاتی که با آنها درگیر هستیم را سانسور میکنیم.
حال که بیشتر سندروم اردک را شناختیم، سوال اساسی این است که چه باید کرد؟ چگونه میتوانیم از وقوع این اوضاع و احوال پیشگیری کنیم؟ چگونه میتوانیم با این وضعیت نامطلوب مبارزه کنیم؟
یافتن راهحل برای بحرانهای روانی یکی از مهمترین دغدغههای بشر است. مطالعات در این حوزه به نتایج مناسبی رسیدهاند و البته همواره تلاش برای دستیابی به وضعیت بهتر هم در دستور کار قرار دارد. پس در صورت مشاهدهی علائم سندروم اردک منطقیترین واکنش میتواند مراجعه به یک متخصص در حوزهی سلامت روان باشد. درست است که وقوع سندروم اردک اتفاق خوبی نیست، اما متاسفانه بسیار در میان دانشجوها پرتکرار است. وجه تمایز اصلی میان افراد، نحوهی مدیریت اوضاع است. اگر به موقع برای شکست دادن اردک بیرحم اقدام کنیم، میتوانیم از آثار بلندمدت و ماندگار آن در امان بمانیم.
فراهم کردن محیطی امن میتواند بسیار در پیشگیری از سندروم اردک کمک کند. در یک فضای امن نیازی به ایجاد فاصله میان تصویر بیرونی و خود درونیمان نداریم. مشارکت در جوامع امن و دوری از اتمسفر ناامن میتواند اثرگذاری ویژهای روی مدیریت سندروم اردک داشته باشد. این موضوع حتی میتواند برای دوستان و اطرافیانمان هم مفید واقع شود. فراهم کردن بستری مناسب برای دیگران که بتوانند افکار خود را بدون ترس بیان کنند، پرهیز از قضاوت در مورد اعمالشان، و نشان دادن رویکرد حمایتی در مواقعی که به آن نیاز دارند، میتوانند به امنیت روانی پایگاههای اجتماعی کمک کنند.
ممکن است با خواندن این نوشته احساس کرده باشید شما هم در آستانهی تقابل با سندروم اردک هستید. نکتهای که باید به آن توجه کنید تکرر بالای این موضوع در بین ما دانشجوهاست. همانطور که پیشتر هم گفته شد، نکتهی مهم نحوهی مواجهه با چالش است. پس بدون ایجاد نگرانی مضاعف، در اولین زمان ممکن با راهنمایی یک متخصص، مبارزه با آن را شروع کنید و بدانید که پیروزی شما حتمی است!
