سال‌ها قبل، سینما با فیلم‌هایی مانند ماتریکس و ترمیناتور به ما درباره مخاطرات تکنولوژی و تاثیرات آن بر زندگی انسان هشدار داده بود. جایی که در آن انسان‌ها همگی به برده‌های یک هوش مصنوعی تبدیل شده بودند که انرژی مورد نیاز او را تامین می‌کردند یا انسان به دست تکنولوژی‌های ساخت خود نابود می‌شد. اما امروز بعد از 20 سال، سرنوشت سینمایی که خطر تکنولوژی را گوشزد می‌کرد، به دست تکنولوژی در حال رقم خوردن است.
با شروع همه گیری ویروس کرونا، خیل فراوانی از مردمی که مجبور بودند روزهای متمادی را در خانه سپری کنند، به استفاده از پلتفرم‌های پخش فیلم و سریال آنلاین روی آوردند. برای مردمی که دسترسی به سینما نداشتند، این پلتفرم‌ها جایگزین سینما شدند. با وجود اینکه می‌توانیم هم در سینما و هم در پلتفرم‌های آنلاین به تماشای فیلم موردعلاقه‌مان بپردازیم، اما میان این دو تفاوتی اساسی وجود دارد. پلتفرم‌های آنلاین برای درآمدزایی بیشتر باید مخاطب را تا حد ممکن پشت دستگاه نگه دارند و او را وادار کنند تا پنجره پخش فیلم را نبندد. این کار را الگوریتم‌هایی انجام می‌دهند که وظیفه تحریک کاربران برای استفاده بیشتر را بر عهده دارند. با شخصی‌سازی کامل محتواهای ارائه شده به هر کاربر با توجه به علایق و شخصیت فردی او، پلتفرم اطمینان حاصل می‌کند که کاربر بر روی محتوای ارائه شده کلیک خواهد کرد و پنجره سایت را نخواهد بست.
یکی از طراحان الگوریتم‌های پلتفرم نتفلیکس در بلاگ فناوری این شرکت نوشته است: «ما در نتفلیکس چند هزار محصول نداریم، بلکه صد‌ها میلیون محصول داریم که به صورت انفرادی و براساس علاقه‌مندی‌های شخصی برای میلیون‌ها کاربر در سرتاسر جهان شخصی‌سازی شده است. ممکن است تمامی یک خانواده از یک حساب کاربری استفاده کنند اما الگوریتم با جداکردن افراد، به هرکدام صفحه اول، پیشنهادات یا پوستری متفاوت از یک سریال یا فیلم را نمایش دهد.» اما این نگرش به سینما آفات فراوانی برای این صنعت در پی خواهد داشت. با شخصی‌سازی شدن همه المان‌ها، از نمایش‌های پیشنهادی تا رنگ پس زمینه و پوستر فیلم، ارزش محتوای تولید شده کاملا وابسته به علاقه‌مندی شخصی هر کسی خواهد بود و ارزش هنری قربانی خواهد شد. تا جایی که دیگر هیچ محتوایی بر محتواهای دیگر ترجیح نخواهد داشت و فیلمی از راه رفتن یک گربه با فبلم‌های تحسین شده تاریخ سینما برابر خواهد شد.
یکی از مسائلی که همواره به سینما گره خورده، میزان فروش و درآمدزایی یک محصول است و در سینما همواره یکی از اهداف اصلی دیده شدن فیلم توسط مخاطب و تاثیر روی مخاطب و جامعه مخاطب بوده است. یعنی استقبال جمعی مردم از فیلم، در کنار یکدیگر، نشان دهنده اراده جمعی‌ای بود که اهمیت اجتماعی اثر را نشان می‌داد. اما امروزه حتی بالاترین میزان دیده شدن نیز نمی‌تواند از امری اجتماعی حکایت کند. به این علت که این میزان از بازدید برآیند علاقه میلیون‌ها نفر است که هر کدام به دلیلی شخصی این نمایش را دیده‌اند. این دلایل شخصی می‌تواند از علاقه‌مند بودن به بازیگر یا کارگردانی خاص تا ژانر آن نمایش یا تبلیغات آن در شبکه‌های اجتماعی یا هر دلیل بی‌ربط و باربط دیگری باشد. این معضل پس از انتشار یافتن 10 محصول پربیننده نتفلیکس نمودی بسیار جدی یافت. بی‌ارتباط بودن این نمایش‌ها و قرار داشتن چند نمایش افتضاح در صدر این جدول، نشان داد چه مقدار توجه فردی به آثار هنری تاثیری جدی دارد، شاید حتی دیگر نتوان فیلم یا سریالی را موفق خواند.
تماشای بدون وقفه، آن سریال را برای بیننده مانند ماده مخدری می‌کند که دیگر نمی‌تواند از آن دست بکشد
تولید و عرضه یکباره محصول در پلتفرم‌های آنلاین در مدت کوتاهی پس از انتشار محصولات قبلی، که به اثر نتفلیکس معروف شده است، بخشی از نظریه اقتصادی بزرگتری به نام تخریب خلاقانه است. تخریب خلاقانه ایده‌ای بود که توسط ژوزف شومپتر اقتصاددان دهه 40 میلادی ارائه شد. این ایده بیان می‌کند که در فرآیند بی‌وقفه نوآوری و ساخت محصول، چیزهای جدید جایگزین محصولات قبلی می‌شود و آن ها را به کلی کنار می‌زند. این ایده تقریبا قلب تپنده نظام کنونی بازار است که ادامه دار بودن نظام نوآوری را تضمین می‌کند و اکنون توسط پلتفرم‌های پخش به تکامل رسیده است. این ایده نحوه ارائه محتوای این پلتفرم‌ها را به خوبی توصیف می‌کند و البته تاثیری جدی بر محتواهای تولید شده در این پلتفرم‌ها دارد. در زمان گذشته که سریال‌ها در تلویزیون و به صورت هفته‌ای یک قسمت منتشر می‌شد، باید آن سریال آنقدر جذاب می‌بود یا مخاطبش را آنچنان جذب می‌کرد که تا هفته بعد در انتظار قسمت بعدی سریال بماند. اما به خاطر استراتژی‌های مالی این پلتفرم‌ها که مستلزم جذب حداکثری توجه مخاطب است، نمایش‌های تولید شده در آنها به یکباره منتشر می‌شود تا افراد بتوانند بدون هیچگونه توقفی تا آخرین قسمت سریال را تماشا کنند. این استراتژی هرچند موفق بوده است و توانسته میزان تماشای بی‌وقفه را افزایش دهد، اما محتوای تولید شده با این اسلوب، راحت الحلقوم و سریع الهضم و نتیجتا بی‌محتوا خواهد بود تا مخاطب بتواند بدون ذره‌ای وقفه تمام آن را تماشا کند.
تماشای بی‌وقفه، علاوه بر تاثیراتی که بر صنعت سینما دارد، می تواند تاثیراتی جدی بر مخاطب خود بگذارد. با تماشای بدون وقفه یک سریال، آن سریال برای بیننده مانند ماده مخدری می‌شود که دیگر نمی‌تواند از آن دست بکشد، و مانند مصرف کننده‌ای افراطی تا پایان سریال را در کمترین زمان ممکن مصرف می‌کند. بر اساس آمارها کاربران نتفلیکس، فصل اول سریال‌های جدید را به طور میانگین در کمتر از چهار روز و چند ساعت و فصل‌های بعدی را حتی در مدت زمان کمتری تماشا می‌کنند و اینگونه است که نتفلیکس به ماده مخدری با مصرف کننده‌های بسیار زیاد با نسخه‌ای 9 دلاری در ماه تبدیل می‌شود که عوارض ترک آن واقعی و به سرعت قابل مشاهده است.
تماشای اعتیادگونه نمایش‌های خانگی و غوطه ور شدن متمادی در دنیایی که هر نمایش برای بیننده خود می‌سازد، باعث رقیق شدن احساس ما نسبت به واقعیت می‌شود که حضور در زندگی واقعی را مختل می‌کند. فرو رفتن در خیال می‌تواند تا زمان محدودی آرامش دهنده باشد، اما این آرامش باقی نخواهد ماند و مسائل واقعی زندگی که عامل تشویش بودند همواره باز می‌گردند و نمی‌توان آنها را حل نشده باقی گذاشت. اینجاست که پلتفرم‌های پخش آنلاین مانند مواد مخدر می‌توانند تهدیدی جدی برای فرهنگ یک جامعه باشد؛ مانند فست فود که پس از همه گیر شدن آن، عادت خوراکی بسیاری از مردم تغییر کرد. پلتفرم‌های پخش آنلاین عادت تماشای ما را دچار تغییر می‌کنند. تغییری که با نادیده گرفتن‌بخش مهمی از هدف ساخت فیلم، پلتفرم‌های پخش آنلاین را به فست فود سینما تبدیل می‌کند. تماشایی ناسالم که نه مخاطب را به فکر وا می‌دارد نه او را دچار احساسی عمیق و تنشی درونی می‌کند و نتیجتا هنر سینما جز یک سرگرمی سطحی صرف نخواهد بود.
در نهایت هرچند نباید مزیت‌های ایجاد شده توسط پلتفرم‌های پخش فیلم از جمله رقابتی کردن فضای صنعت فیلم‌سازی و شکستن انحصار این صنعت و دسترسی آسان و ارزان به محتوا را نادیده گرفت، اما تمامی این مزیت‌ها هزینه دارند؛ هزینه‌ای که نمایش تولید شده را از معنا تهی می‌کند و محتوایی هرچند خیره‌کننده اما پوچ به ما عرضه می‌کند. حال پرسش این است که آیا حاضریم به خاطر یک دوز بیشتر سرگرمی، تجربیات حقیقیمان را از بین ببریم؟
1. برای نوشتن این مطلب از منابع زیر استفاده شده است:
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-56085924
https://www.oxfordstudent.com/2017/02/03/netflix-destroying-culture
https://netflixtechblog.com/artwork-personalization-c589f074ad76
