تحلیل لایه ای علت ها یکی از روش های آینده پژوهی است که سهیل عنایت الله آن را ابداع کرده و توسعه داده است. هدف از پیاده سازی تحلیل لایه ای علت ها ساخت شکنی پدیده های اجتماعی و رسیدن به درکی عمیق از لایه های زیرین مسائل و مشکلات است. پس از آشکار شدن لایه های مختلف پدیده ها و قرار گرفتن متن در بافت نوبت به تدوین و ارائه سناریو های بدیل آینده می رسد.
در تحلیل لایه ای علت ها حالت های مختلف دانستن اعم از علمی- تجربی، تفسیری – تاویلی، و فلسفی – انتقادی یکپارچه می شوند. ارزش و سودمندی این روش در پیش بینی بهتر و دقیق تر آینده نیست بلکه با ایجاد فضاهای گذار زمینه لازم را برای خلق آینده های بدیل فراهم می کند. همچنین کاربرد این روش هنگام سیاست گذاری عمومی و درازمدت نهایتا منجر به تهیه بینش های جامع تر، ژرف تر و اثربخش تر می شود.
تحلیل لایه ای علت ها از چهار سطح تشکیل می شود که عبارتند از : لیتانی ، علت های اجتماعی- سیستمی ، جهان بینی و گفتمان مسلط ، و نهایتا اسطوره -استعاره.
۱- سطح اول لیتانی نام دارد که در فرهنگ مسیحی به معنی مراسم دعا و مناجات دسته جمعی است. لیتانی سطحی ترین لایه بوده و معرف دیدگاه رسمی و پذیرفته شده از واقعیت است.
۲- سطح دوم سطح علت های اجتماعی و معرف دیدگاه سیستمیک است. در این سطح داده های سطح لیتانی توضیح داده شده و مورد سوال قرار می گیرند.
۳- سطح سوم نمایانگر جهان بینی و گفتمان است. در این سطح فرض های استدلالی ، که بر بستر جهان بینی ها و ایدئولوژی ها قرار داشته و ناخودآگاه هستند واکاویده می شوند.
۴- سطح چهارم نشانگر اسطوره ها و استعاره هاست. این سطح در واقع معرف ابعاد انگیزشی ناخودآگاه موضوع است.
