حوزه انقلابی مفهومی است مرکب از دو مفهوم حوزه و انقلاب؛ پس هر یک از دو مفهوم دارای پشتوانه‌ای هستند بس عمیق. از طرفی حوزه قرار دارد با قدمتی هزار و چهارصد ساله که از خانه «ارقم ابن ارقم» شروع شده تا به امروز در حوزه‌های نجف و قم و خراسان و اصفهان رسیده. حوزه علمیه از قدیم‌الایام متکلف دین و دینداری مردم بوده و به‌عنوان نهاد دین شناخته شده است.
از طرفی نیز انقلاب وجود دارد، انقلاب نیز تداعی‌کننده انقلاب اسلامی است که در سال پنجاه و هفت رخ داد؛ البته این اصطلاح بیشتر یک مفهوم جامعه‌شناسانه است که در تحلیل رفتارها و کنش‌های جمعیِ مؤثر در جامعه استفاده می شود.
بنابراین حوزه انقلابی پیشینه‌ای تاریخی به درازای مفاهیم حوزه و انقلاب دارد. از منظر امام خامنه‌ای این حوزه، حوزه‌ای است که کنش فعالانه داشته و با احساس مسئولیت در مقابل انقلاب، به مبانی آن پایبند بوده و نیازهای فکری انقلاب را فراهم می‌نماید و در مقابل دشمنان انقلاب از آن دفاع می‌کند. این حوزه برخاسته از میان مردم است و تلاش می‌کند که تمدن نوینی بر پایه اسلام بسازد. در این میان تلقی‌های دیگری نیز وجود دارد که جامع نیستند.
انقلابی شدن حوزه، ضرورتی است غفلت ناپذیر که باید برای رسیدن و تطور به سمت چنین حوزه‌ای، گام‌هایی را در میدان عمل برداشته شود و پیشنهادها و راهکارهایی ناظر به میدان عمل داده شود.
