حوزه انقلابی طی چند سال اخیر به مناسبت‌های مختلف از سوی رهبر انقلاب، طرح شده است. اما شکل‌گیری ادبیات این واژه به بیش از نیم‌قرن قبل بازمی‌گردد؛ زمانی که امام خمینی سنگ بنای حرکت انقلابی خود را گذاشت. بنیان‌گذار جمهوری اسلامی که انقلاب را در اندیشه‌ها و سپس در عرصه عمل جستجو می‌کرد، در حوزه انقلابی طی چند سال اخیر به مناسبت‌های مختلف از سوی رهبر انقلاب، طرح شده است.
بنیان‌گذار جمهوری اسلامی که انقلاب را در اندیشه‌ها و سپس در عرصه عمل جستجو می‌کرد، در گفتگوهای اولیه با برخی علما و روحانیون دریافت، ذهنیت آنها برای تحول آمادگی لازم را ندارد، بلکه در مقابل آن، مواضع جدی دارند. امام خمینی با پایه‌گذاری ادبیات انقلابی در حوزه، اصرار داشت ابتدا مرزبندی خود را با این جریان‌ها مشخص کند؛ از همین رو در جلسه‌ای که اوان مبارزه با آیات بروجردی، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر و آسید محمدتقی خوانساری «برای مذاکره در یک امر سیاسی» برگزار کرده بود، از حاضران می‌خواهد «قبل از هر کاری تکلیف این مقدس نماها را روشن کنند.» ایشان معتقد بود:
«با وجود آنها مثل این است که دشمن به شما حمله کرده و یک نفر هم محکم دست‌های شما را گرفته باشد ... امروز جامعه مسلمین طوری شده که مقدسین ساختگی جلوی نفوذ اسلام و مسلمین را می‌گیرند و به اسم اسلام به اسلام صدمه می‌زنند. ریشه این جماعت در حوزه‌های نجف و قم و مشهد و دیگر حوزه‌ها افرادی هستند که روحیه مقدس‌نمایی دارند و از اینجا، روحیه و افکار سوء خود را به نام اسلام در جامعه سرایت می‌دهند.»[1]
از همان روزها اندیشه حوزه انقلابی با فکر مرتجع غیرانقلابی - اعم از سنت گرایان، متحجران، عافیت طلبان و...- مواجه شد. ادبیات حوزه انقلابی در 2 جبهه تلاش می‌کرد با اندیشه غیرانقلابی تفاوت داشته باشد و خود را از آن جدا نماید. در بخش نخست نظام سلطنتی را هدف گرفته بود و تمایزات نظری و عملی آن را با حکومت اسلامی تبیین و توجیه می‌نمود و در عرصه‌ای دیگر به تمایزات گفتمانی‌اش با بخش غیرانقلابی حوزه اشاره می‌کرد.
ایشان به فراست تمام از انسجام و استحکام نظریه حکومت اسلامی، خیزش عمومی مردم و ضعف نظام سلطنت آگاهی داشتند و دریافته بودند یکی از موانع عمده سرنگونی رژیم منحوس پهلوی و تحقق حکومت اسلامی، صداهای مخالف از درون حوزه و زیر سؤال بردن اندیشه و عمل انقلابیون با ادبیات و توجیهات دینی است؛ لذا امام از ابتدا این جریان‌ها را در مقابل خود دید و چالش این دو نگرش، موجب به‌وجودآمدن مفاهیم جدیدی شد که تفاوت این دو گفتمان از روحانیت و حوزه بیشتر می‌کرد. امام خمینی تقابل این دو دیدگاه را این‌گونه ترسیم می‌نماید که در مطلب بعدی به آن اشاره خواهیم کرد.
1-ولایت فقیه،ص143
