من در خرداد ماه امسال به کووید-۱۹ مبتلا شدم. جزئیاتش بماند، اما در طول این دوران سخت، فقط به یک چیز فکر می‌کردم. این که بعد از اتمام دوره‌ی قرنطینه‌ام، دیگر راحت می‌شوم. فکر می‌کردم بعد از پشت سر گذاشتن بیماری می‌توانم راحت و بدون هیچ نگرانی خاصی در شهر تردد کنم. اما در پایان دوران بیماری، پزشک به من توصیه کرد که همه جا ماسک بزنم و تا مدتی، بیش از پیش مسائل بهداشتی را رعایت کنم. دلیلش چه بود؟ نخست این که این بیماری، سیستم ایمنی بدنی شما را ضعیف می‌کند و تا مدتی بعد از نقاهت، بیش از دیگران در معرض خطر ورود میکروب‌ها و ویروس‌های دیگر به بدنتان هستید. دلیل دوم این بود که هنوز دقیق نمی‌دانیم آیا فردی که مبتلا شده، پس از بهبودی ایمنی کامل پیدا می‌کند یا نه.
در این مدت مدام در بین منابع مختلف خارجی جست‌وجو می‌کردم و سعی می‌کردم در جریان آخرین اخبار منتشرشده در این راستا قرار بگیرم. تصمیم گرفتم تا یافته‌هایم را در این نوشته به اشتراک بگذارم و در آینده نیز اگر یافته‌های جدیدی به دست آمد، سعی می‌کنم آن را به این نوشته اضافه کنم.
اول از همه، آنتی‌بادی چیست؟
زمانی که ویروسی برای اولین بار وارد بدن می‌شود، سیستم ایمنی بدن فعال شده و سعی می‌کند تا با آن مقابله کند. در واقع سیستم ایمنی بدن با تولید آنتی‌بادی تلاش می‌کند تا ویروس را از بین ببرد. به گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت، افرادی که از کووید-۱۹ بهبودی می‌یابند، در خون‌شان آنتی‌بادی مخصوص این ویروس را دارند. آزمایش آنتی‌بادی کووید-۱۹ نیز آزمایشی است که از طریق خون مشخص می‌کند شما قبلاً به این ویروس مبتلا شده‌اید یا نه. این نکته را هم باید در نظر بگیرید که در بار اول ابتلا، بین دو تا سه هفته طول می‌کشد تا بدن آنتی‌بادی مخصوص را تولید کند. به همین خاطر است که روند بهبودی از ویروس کرونا حداقل بین دو تا سه هفته طول می‌کشد.
حالا که می‌دانیم بدن آنتی‌بادی مخصوص ویروس را تولید می‌کند، آیا این به معنای ایمنی در برابر آن است؟
جواب این سوال هم بله است و هم خیر. می‌دانیم که آنتی‌بادی در بدن وجود دارد، اما نمی‌دانیم تا چه مدت در بدن باقی می‌ماند. بعضی تحقیقات نشان داده که آنتی‌بادی تا حدود ۳ ماه بعد از بهبودی در بدن باقی می‌ماند و بعد از این مدت دیگر اثری از آن در خون دیده نمی‌شود. اما دانشمندان می‌گویند که از بین رفتن آنتی‌بادی باز هم نمی‌تواند به معنای عدم ایمنی قطعی باشد. در آزمایشی که در چین بر روی چند میمون انجام شد، مشخص شد که در بار دوم که ویروس به بدن وارد می‌شود، بدن به سرعت به آن پاسخ می‌دهد و آنتی‌بادی را تولید می‌کند. در حالی که در بار اول ابتلا، بین دو تا سه هفته طول می‌کشید. این یعنی احتمال دارد که بدن مقابله با ویروس را یاد بگیرد. به همین دلیل بود که دانشمندان با وجود از بین رفتن آنتی‌بادی، ایمنی یافتن بدن را به صورت کامل رد نکردند.
اگر آنتی‌بادی از بین برود، پس یعنی واکسن هم فایده‌ای ندارد؟
قطعاً ساختن واکسن کووید-۱۹ امکان‌پذیر است. حالا این که کی و کجا به واکسن قطعی آن می‌رسیم مشخص نیست. با مطرح شدن بحث‌های مربوط از بین رفتن آنتی‌بادی در بدن، این نگرانی نیز به وجود آمده که ممکن است واکسن آن نیز تأثیرگذار نباشد. اما این چیزی نیست که قبلاً با آن مواجه نشده باشم. ویروس آنفلوانزا نیز دقیقاً چنین رفتاری دارد، علاوه بر آن، این ویروس هر ساله دچار تغییرات زیادی می‌شود. برای همین است که واکسن آنفلوانزا را باید هر سال بزنیم. ممکن است واکسن کووید-۱۹ نیز چنین باشد. یعنی مجبور باشیم که مثلاً هر ۶ ماه یا هر سال، یک بار واکسن بزنیم. بنابراین از بین رفتن آنتی‌بادی یا ایمنی بر اثر گذشت زمان، به معنی بی‌فایده بودن واکسن نیست.
چرا آزمایش برخی دوباره مثبت درمی‌آید؟
گزارش‌هایی از چند کشور دنیا منتشر شده که در آنها ادعا شده افراد مبتلا به کرونا، چند وقت بعد از منفی شدن تست و ترخیص از بیمارستان، دوباره جواب آزمایششان مثبت شده. اما هیچ کدامشان در مرتبه‌ی دوم، علائمی از خود نشان نمی‌دهند. دانشمندان می‌گویند دلیل این اتفاق، باقی ماندن RNA ویروس در بدن است که باعث می‌شود تست کرونا مثبت شود. در هیچ کدام از این موارد، فرد دارای علامت نبود و ناقل نیز نبوده است.
بقیه‌ی ویروس‌های کرونا مصونیت ایجاد می‌کنند؟
در اینجا اول باید اشاره کنم که ویروس کرونا، در واقع خانواده بزرگی از ویروس‌های مختلف است که شامل سرماخوردگی ساده نیز می‌شود. آن ویروسی که در مدت اخیر ما را درگیر کرده، سارس-کوو-۲ (SARS-CoV-2) نام دارد که باعث ایجاد بیماری کووید-۱۹ (COVID-19). ما به صورت ساده به آن کرونا می‌گوییم، که از نظر علمی صحیح نیست.
در سال ۱۹۹۰ تحقیقات گسترده‌ای بر روی ویروس سرماخوردگی انجام شد و مشخص گردید افراد مبتلا به هر نوع آن، بین دو تا سه سال در برابرش ایمن خواهند شد. اخیراً آزمایشی بر روی ۱۲۸ بهبودیافته‌ی ویروس سارس (نوع دیگری از ویروس کرونا که در سال ۲۰۰۳ دنیا را درگیر کرد) انجام شده که ۹۰٪ آنها آنتی‌بادی داشته‌اند و ۵۰٪ درصد آنها واکنش سلولی مثبت داشته‌اند، به این معنا که به احتمال قوی ایمن شده‌اند.
پس اگر سارس-کوو-۲ شبیه ویروس‌های هم‌خانواده‌اش باشد، به احتمال زیاد ایمنی در بدن ایجاد می‌شود؛ اما بازه‌ی زمانی‌اش همچنان مشخص نیست.
اخیراً اعلام شد یک فرد در هنگ‌کنگ دوباره مبتلا شده، جریانش چیست؟
یک مرد سی و سه ساله اهل هنگ‌کنگ که در ماه مارس (فروردین ۹۹) به کووید-۱۹ مبتلا شده بود، دوباره در اوایل شهریور ۹۹ نیز تستش مثبت شده. البته این فرد نیز در بار دوم هیچ علامتی نداشته، در حالی که بار اول، کارش به بستری در بیمارستان کشیده بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ویروس وارد شده به بدن او نسبت به ویروس اولی که او را مبتلا کرده بود، تغییرات ژنتیکی داشته. با این حال بدنش به سرعت واکنش نشان داده و آنتی‌بادی تولید کرده. همین مسئله باعث شده تا علامتی نداشته باشد و این می‌تواند خبر خوبی باشد. هر چند باید منتظر بررسی‌های بیشتر بمانیم.
برخی از دانشمندان نیز معتقدند که سوال اصلی این نیست که «آیا ممکن است دوباره کرونا بگیرم؟». بلکه سوال این است که «آیا ممکن است بار دوم شدیدتر مریض شوم؟» با بررسی کیس‌های مشکوک به ابتلای بار دوم نیز می‌توان دریافت که جواب این سوال منفی است. چرا که همه‌ی آن‌هایی که به هر دلیلی برای بار دوم آزمایش کرونایشان مثبت درآمده، هیچ گونه علامت خاصی نداشته‌اند.
