سالیان درازی است که تاور کرین‌ها یا جرثقیل‌های برجی در ساخت و ساز‌های بزرگ مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این تجهیزات به تناسب صنعت ساختمان‌سازی پیشرفت‌های روزافزونی داشته و جدیدترین تاورکرین‌ها در این صنعت نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کنند. از طرفی بازرسی و بررسی این تجهیزات اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله قصد داریم به برخی جزئیات در مورد استفاده از تاورکرین، بازرسی و بیمه آن توسط کارفرمایان و پیمانکاران و تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس بپردازیم.
در حال حاضر به دلیل ساخت و ساز‌های مکرر و انجام پروژه‌های بلند مرتبه‌سازی در سطح شهر، جرثقیل‌های شهری بسیاری در حال کار مشاهده می‌شود. از نکات بسیار مهم در مورد استفاده از تاورکرین‌ها مربوط به خطراتی است که ممکن است استفاده از این تجهیزات به همراه داشته باشند. این تجهیزات غول پیکر می‌توانند در برخی موارد خطرآفرین بوده و حادثه‌های بزرگ و یا کوچکی را رقم بزنند.
تاورکرین‌ها یا همان جرثقیل‌های برجی در انواع مختلف می‌توانند کاربرد‌ها و ویژگی‌های خاصی در صنعت ساختمان‌سازی داشته باشند. این تجهیزات بسیار حساس بوده و باید در طول زمان استفاده از آن‌ها، بازرسی‌های ویژه‌ای روی آن‌ها انجام شود. از بخش‌های مهم نگهداری این جرثقیل، بازرسی این تجهیزات است که اهمیت زیادی داشته و زمینه ایمنی آن‌ها را فراهم می‌کند.
بازرسی این تجهیزات معمولاً توسط متخصصان آن انجام می‌شود. این تکنسین‌ها موظف هستند سوابق مربوط به تاورکرین‌ها از قبیل مدل جرثقیل، تاریخ بازرسی، آدرس محل کار، مرجع محل کار، ساعت کار، سرعت باد و منبع تغذیه آن را بررسی و ثبت کنند. همچنین در پرونده مربوط به روند بازرسی این جرثقیل‌ها، جزئیات مربوط به بازرسی، تعمیر و نگهداری از این دستگاه به صورت وضعیت قطعات در پرونده ثبت خواهد شد. در صورتی که این تجهیزات به تعمیر نیاز داشته باشند و یا تعمیراتی روی آن‌ها انجام شده باشد نیز باید جزئیات آن در پرونده ثبت شود. معمولاً برای بررسی وضعیت عملکرد تاورکرین‌ها و تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس از یک چک لیست استفاده می‌کنند.
این نوع جرثقیل توانایی حمل بار‌های سنگین را داشته و معمولاً برای باربرداری در ارتفاع بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. از طرفی کارکرد آن‌ها در محل پروژه به گونه‌ای است که افراد زیادی در محل نصب آن تجمع می‌کنند. به همین دلیل ایمنی این تجهیزات در زمان نصب و کارکرد آنان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
جرثقیل‌های برجی در واقع دستگاه‌های بسیار غول پیکری هستند که در پروژه‌های ساختمانی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. وظیفه اصلی این دستگاه‌ها حمل و جابجایی مصالح، میلگرد و دیگر اقلام کاربردی بسیار سنگین به بالای ساختمان است. در صورتی که این دستگاه نتواند به درستی کار کند، ممکن است سقوط احتمالی آن همراه با خسارات جانی و مالی بسیار زیاد باشد. با توجه به اهمیت نصب و کارکرد درست این دستگاه می‌توان از طریق روش‌های مختلف از سقوط آن جلوگیری کرد. در ادامه به برخی از دلایل اصلی سقوط تاورکرین پرداخته شده است.
از مهم‌ترین دلایل سقوط جرثقیل برجی می‌توان به عمر بالای قطعات و فرسوده شدن اجزای مکانیکال تاورکرین‌ها در ایران اشاره کرد. همچنین خرابی یا عملکرد نادرست بخش قطع کن ایمنی در این دستگاه نیز می‌تواند یکی از دلایل عمده سقوط آن‌ها باشد. وظیفه اپراتور در هدایت این تجهیزات بسیار مهم بوده و بی‌دقتی یا عدم تعهد اپراتور به رعایت اصول ایمنی نیز می‌تواند باعث سقوط تاورکرین و تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس شود. در صورتی که اصول ایمنی در نصب این تجهیزات رعایت نشود و پی‌ریزی آن‌ها در زمان نصب نامناسب باشد، ممکن است در آینده خطراتی ایجاد شود. همچنین باز کردن و افزایش ارتفاع تاورکرین به صورت غیر اصولی، اپراتوری دستگاه به صورت نادرست، باربرداری جرثقیل بیش از ظرفیت مجاز دستگاه و عدم توجه به ممنوعیت کارکرد این تجهیزات در زمان ورزش باد شدید از دیگر دلائل عمده سقوط جرثقیل‌های برجی محسوب می‌شوند.
با توجه به عوامل گفته شده در مورد سقوط تاور کرین‌ها، می‌توان نتیجه گرفت بخش زیادی از حوادث ایجاد شده در اثر خطا‌های انسانی و عملکرد نامناسب دستگاه ایجاد می‌شود. بنابراین می‌توان با رعایت برخی نکات مهم و ضروری از روی دادن این حوادث جلوگیری کرد. این موارد شامل به کارگیری نکات زیر خواهند بود.
بهتر است از تیم‌های فنی و متخصص و با تجربه برای نصب، جمع‌آوری و عملکرد دستگاه استفاده شود. همچنین تعمیرات و نگهداری این دستگاه نیز باید توسط افراد متخصص انجام گیرد.
اپراتور‌ها و افراد بازرس این دستگاه‌ها باید با تجربه و آموزش دیده بوده و برای به کارگیری آن گواهینامه‌های مربوطه را دریافت کرده باشند.
توجه به جداول باربرداری دستگاه از اهمیت زیادی برخوردار است. عدم باربرداری غیر اصولی نیز می‌تواند از ایجاد حادثه توسط تاورکرین جلوگیری کند.
جلوگیری از دستکاری غیر اصولی محدود‌کننده‌ها یا دیگر قسمت‌های دستگاه توسط افراد غیر متخصص نیز می‌تواند باعث جلوگیری از حوادث دلخراش شود.
انجام بازرسی و سرویس‌های دوره‌ای ماهیانه از عملکرد دستگاه توسط متخصصین از اهمیت بالایی برخوردار است.
عدم استفاده ازدستگاه‌های مستعمل و خارج از رده با عمر کارکرد بسیار بالا نیز می‌تواند از ایجاد حادثه برای این دستگاه‌ها جلوگیری کند.
با توجه به موارد گفته شده حفظ ایمنی در مراحل نصب، کارکرد و جداسازی این سازه عظیم در تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین دلیل بازرسی این تحهیزات به همراه تعمیر و نگهداری آن به صورت سرفصلی جدا در نظر گرفته می‌شود. به طور کلی فرایند بازرسی از تاورکرین توسط نیرو‌های متخصص و آموزش دیده در چند بخش انجام می‌گیرد.
تولید این سازه‌های عظیم توسط سازندگان با رعایت قوانین و استاندارد‌های مشخصی همراه است. سازندگان موظف هستند استاندارد‌های به کار گرفته شده در ساخت را در قالب یک گزارش در اختیار خریداران قرار دهند. کارشناس خبره، تجهیزات تاورکرین را قبل از نصب به صورت جزء به جزء مورد بررسی قرار می‌دهد.
کلیه تجهیزات مورد بررسی باید با مندرجات درون دفترچه محصول تطابق داشته باشند. در نهایت فرد متخصص بررسی‌ها و آزمایش‌های قبل از نصب را به صورت یک گزارش به مالک دستگاه ارائه می‌کند.
قبل از شروع به کار دستگاه اپراتور باید نسبت به بازرسی آن در هر شیفت کاری اقدام کند. البته این بازرسی تنها به صورت چشمی و کلی انجام می‌گیرد. در این مورد اپراتور باید مواردی از قبیل وضعیت تجهیزات کنترلی و اضطراری در دستگاه، سلامت ظاهری اجزا، منبع تغذیه انرژی الکتریکی و کارکرد آن، وضعیت وزنه‌های جرثقیل و عدم نشتی در مخازن پمپ شیر آب و خطوط جرثقیل را بررسی کند. همچنین ترمز‌های جرثقیل و سیم بکسل‌های آن نیز باید پیش از شروع به کار دستگاه مورد بررسی قرار بگیرند. کارفرما نیز موظف است در ابتدای هر شیفت کاری اپراتور را مجبور به انجام بازرسی‌های چشمی کند. با این کار از احتمال سقوط این تجهیزات و تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس جلوگیری خواهد شد.
عملکرد دستگاه نیز به صورت مکرر و در فاصله‌های زمانی معین مورد بازرسی قرار می‌گیرد. البته فاصله زمانی بازرسی این دستگاه به میزان و شدت استفاده از آن بستگی دارد. به همین دلیل ممکن است این بازرسی‌ها به صورت هفته‌ای و یا ماهانه انجام شوند. اگرچه این بازرسی‌ها نیز معمولاً به صورت چشمی هستند، اما دقت و حساسیت آن‌ها بیشتر است. در این بازرسی نیز تمامی اجزای جرثقیل که در بازرسی قبل از شروع به کار ذکر شد مجدداً به صورت چشمی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
نوع دیگری از بازرسی تاورکرین وجود دارد که معمولاً در طول مدت بهره‌برداری و به صورت دوره‌ای انجام می‌گیرد. هدف از این بازرسی‌ها جلوگیری از ایجاد خسارت توسط تاورکرین‌ها است. در این بازرسی‌ها نیز اجزای مختلف جرثقیل به صورت اساسی بررسی خواهند شد. زمان آن نیز به میزان استفاده از جرثقیل بستگی دارد. در این بررسی‌ها معمولاً سیستم‌های هیدرولیک، شیر‌های تاورکرین، درام مربوط به بالابر، سیستم ترمز، قرقره‌های طناب، پین‌ها و پیچ‌ها، سیم بکسل و موتور دستگاه ارزیابی خواهند شد.
در صورتی که موارد گفته شده برای بازرسی و ایمنی دستگاه مورد استفاده قرار نگیرد، ممکن است منجر به بروز حوادث خطرناک شود. به دلیل خطای انسانی و مکانیکی حوادث ناگواری در زمان استفاده از این جرثقیل‌ها ایجاد می‌شود. در صورتی که چنین حوادثی رخ دهد تعیین خسارت آن توسط کارشناس انجام خواهد گرفت.
کارفرما موظف است پیش از استفاده از تاورکرین و به دلیل خطرات احتمالی استفاده از این تجهیزات برای خود و اشخاص دیگر وتعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس از بیمه‌های مختلفی برای تاورکرین استفاده کند. از مهم‌ترین موارد بیمه این تجهیزات می‌توان به بیمه حمل و نقل، بیمه مهندسی تمام خطر، بیمه مهندسی ماشین آلات و تجهیزات پیمانکاران مربوط به تاورکرین و بیمه مسئولیت اشخاص ثالث مربوط به تاورکرین اشاره کرد.
ابتدا کارشناس مستقل و متخصص در زمینه تجهیزات ساختمانی از قبیل تاورکرین برای تعیین خسارت انتخاب می‌شود. این کارشناس با حضور در محل حادثه و بررسی دقیق از تجهیزات و اجزای آن و همچنین محیط اطراف می‌تواند خسارت‌های ناشی از دستگاه و یا اپراتور را تعیین کند.
این کارشناسان معمولاً علاوه بر بررسی دستگاه و عملکرد بحش‌های مختلف آن، محیط اطراف را نیز بررسی کرده و مستندات و اسناد مربوط به این تجهیزات را نیز ارزیابی خواهند کرد. این اسناد شامل قرارداد‌های بیمه، گواهی نامه‌های مربوط به تجهیزات، تعمیر و نگهداری آن و تعمیرات قبلی و همچنین گواهینامه اپراتور در حال کار با دستگاه خواهد بود.
کارشناس پس از جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز خود گزارشی را از این حادثه تهیه کرده و جزئیات مربوط به خسارت‌های ایجاد شده ناشی از آن، هزینه‌های مربوط به تعمیر و بازسازی تاورکرین و هرگونه خسارت دیگر را نیز ارزیابی و ارائه می‌کند. از این گزارش به عنوان مدرکی قابل قبول برای شرکت بیمه و دادگاه استفاده خواهد شد.
مهم‌ترین اسنادی که کارشناس در حین بازرسی خود پس از حادثه مورد بررسی قرار می‌دهد شامل موارد زیر خواهد بود.
قرارداد مربوط به بیمه تاورکرین، شرایط و ضوابط تحت پوشش از مهم‌ترین اسناد مورد بررسی در این حادثه است. همچنین مبالغ پوشش، موارد قابل پوشش و محدودیت‌های موجود در پوشش بیمه بررسی خواهند شد.
مورد دوم در تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس به گواهینامه‌های تجهیزات مربوط است. این گواهی نامه‌ها شامل اطلاعات تخصصی و فنی از تاورکرین از قبیل ظرفیت باربرداری دستگاه، ارتفاع و شعاع کارکرد دستگاه، سرعت عملکرد و… خواهند بود.
بررسی گزارش مربوط به تعمیر قبلی نیز حائز اهمیت است. کارشناس گزارش مربوط به آن را بررسی کرده و در مورد صحت و درستی تعمیر دستگاه در گذشته تحقیق و بررسی می‌کند.
کارشناس گزارش خود را برای توصیف حادثه و خسارت‌های ناشی از آن به همراه هزینه‌های مربوط به تعمیر و بازسازی ارائه می‌کند.
تصاویر و ویدیو‌هایی که ممکن است در حین کار با دستگاه گرفته شده باشند نیز مهم بوده و می‌تواند به کارشناس در تعیین میزان دقیق خسارت حاصل از این حادثه کمک کند.
در این مطلب تلاش شد ضمن معرفی تاورکرین به عنوان یکی از تجهیزات غول پیکر در ساخت سازه، به عملکرد آن و انجام بازرسی برای کارکرد درست آن پرداخته شود. عدم انجام بازرسی‌های دوره‌ای می‌تواند منجر به خسارات مالی و جانی برای پیمانکاران و کارفرمایان شده و خطرات بسیاری را نیز به دنبال داشته باشد. در صورتی که حادثه‌ای توسط این نوع جرثقیل‌ها ایجاد شود، کارشناس مربوطه موظف است تا با حضور در محل، به بررسی دلایل و تعیین میزان خسارت بپردازد.
از این رو تعیین خسارت وظیفه کارشناس بوده و معمولاً با توجه به اسناد و مدارک موجود و همچنین با ارزیابی دستگاه و موارد مربوط به آن انجام می‌شود. بهتر است با انجام بازرسی‌های دوره‌ای و همچنین بررسی بخش‌های مختلف این دستگاه پیش از شروع به کار، از ایجاد حادثه و خسارت‌های ناشی از آن و تعیین خسارت تاورکرین توسط کارشناس جلوگیری شود.
