پدیده کودک کار یکی از معضلات اجتماعی است که به دلایل مختلفی در یک جامعه رخ می دهد. در خصوص مسائل انسانی نمی توان به یک دلیل خاص اشاره کرد. در واقع معضلات اجتماعی تک عاملی نبوده و به مجموعه ای از عوامل وابسته هستند. جوامعی که از سیاست های نادرست و ناعادلانه ی اقتصادی و اجتماعی پیروی می کنند قاعدتا باعث می شوند تا آمار کودک کار روندی صعودی به خود بگیرد. در این مطلب قصد داریم ابتدا با کمی با پدیده کودک کار و عوامل به وجود آورنده آن آشنا شده و در ادامه از پیامدهای منفی آن در اجتماع صحبت کنیم.
امروزه به دلیل برنامه ریزی های ناکارآمد و بی کفایتی مسئولین جامعه، آمار کودکان کار افزایش چشمگیری پیدا کرده است. کودکانی که می بایست آینده سازان یک جامعه باشند، به دلیل سیاست های اشتباه از همان دوران کودکی وارد دنیای بزرگ و پیچیده کار می شوند و مسئولیت های بسیار سنگینی را برعهده می گیرند. این ورود زودهنگام کودکان به دنیای کار و مسئولیت باعث می شود تا آن ها در معرض انواعی از مشکلات و آسیب های اجتماعی قرار گیرند.
کودک کار در واقع شخصی است که در سنین بسیار کم به ناچار به فعالیت هایی سخت اشتغال پیدا می کند که قطعا از هر نظر مناسب سن و توان او نیست. امروزه مسئله کودک کار نه تنها در کشورهای در حال توسعه که حتی در کشورهای توسعه یافته نیز مشاهده می شود. فقر خانواده ها که ریشه در ناعدالتی های اقتصادی یک جامعه دارد مهم ترین دلیلی است که باعث ظهور پدیده مهمی به نام کودک کار می شود. متاسفانه آمارها در سال 2018 حاکی از آن است که در دنیا چیزی نزدیک به 218 میلیون کودک کار وجود دارد.
همانطور که در بخش های قبل اشاره کردیم، عوامل متعددی وجود دارند که می توانند دلیل به وجود آمدن معضل بزرگ کودکان کار باشند. فقر ریشه اصلی بسیاری از مشکلات اجتماعی از جمله مسئله کودکان کار است. خانواده ها به دلیل مشکلات مالی و شدت فقر به انواع و اقسام بیماری ها، اعتیاد و فساد اجتماعی دچار می شوند. بزهکاری، به زندان افتادن، هنجار شکنی، معلولیت یا بیماری والدین و... از دلایلی هستند که می توانند کودکان را در سنین کودکی ناچار به حضور در اجتماع و انجام کارهای سخت و طاقت فرسا کنند.
از دیگر دلایلی که می توانند باعث افزایش آمار کودکان کار شوند، فوت والدین و یا طلاق آن هاست. علاوه بر مشکلات خانوادگی، اشتباه بودن فرهنگ یک قوم، بی کفایتی مسئولین و سیاست گذاران، فشارهای سیستماتیک، تورم و مشکلات اقتصادی در جامعه نیز قطعا از عوامل به وجود آورنده کودک کار هستند.
کودکان کار جزء آسیب پذیرترین اقشار جامعه به شمار می آیند. ناپختگی، بی تجربگی، کودکی نکردن و روبرو شدن با چالش های سخت زندگی می تواند آسیب های روانی و جسمی جبران ناپذیری را به آن ها وارد کند. این کودکان از داشتن یک زندگی ایده آل و طبیعی محروم هستند. ساده ترین حقوق این افراد به دلیل فقر خانواده و مشکلاتی نظیر این پایمال می شود.
از جمله این حقوق می توان به مواردی همچون؛ مسائل بهداشتی، آموزش، تفریح، بازی، آرامش، زندگی نرمال با خانواده، آزادی عقیده و... اشاره کرد. تصور کنید کودکان از داشتن چنین حقوقی محروم باشند، قطعا چنین کمبودهایی در زندگی آینده آن ها تاثیرگذار خواهد بود. در ادامه به بررسی مهم ترین پیامدهای کار کودک در بزرگسالی می پردازیم.
قطعا با ورود زودهنگام کودکان به دنیای بزرگسالان و درگیر شدن با سختی ها و پستی بلندی های زندگی، مشکلات اجتماعی عدیده ای برای آن ها به وجود می آید که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
· عدم بهره مندی از تحصیل: عدم بهره مندی از تحصیل و آموزش صحیح ندیدن جزء بزرگ ترین مشکلات کودکان کار است که می تواند آن ها را از مسیر درست زندگی منحرف کرده و مسائل بزرگی را برای آن ها به وجود آورد. بزهکاری، رفتارهای نادرست اجتماعی، روابط مخرب و... که می توانند در اثر رشد کردن در محیط ناسالم و دور از محیط آموزشی به وجود آیند از پیامدهای کار در دوران کودکی است.
· نگرش منفی نسبت به کودکان کار: متاسفانه جامعه در خصوص کودکان کار نگرش و دیدی منفی دارد و در اکثر مواقع این کودکان از سوی افراد جامعه طرد می شوند. این طرد شدگی قطعا در دوران بزرگسالی تبعات سختی برای کودکان دارد و می تواند آن ها را با مشکلات روحی و روانی جدی روبرو کند.
· خشونت زیاد: یکی از مهم ترین پیامدهای کار کودکان بروز خشونت زیاد در آن هاست. این کودکان به دلیل بزرگ شدن در شرایط بسیار سخت روحیه لطیف خود را از دست داده و خشونت در آن ها نهادینه می شود که قطعا همین خشونت زیاد می تواند مسبب بسیاری از مشکلات دیگر باشد. از جمله اعتیاد، جیب بری، درگیری های خیابانی، قتل، زندان و...
قطعا کودکانی که مانند دیگر اقشار جامعه از یک زندگی سالم و عادی بهره مند نیستند، راحت تر به دام اعتیاد افتاده و سلامت جسم و روح آن ها از بین خواهد رفت. این کودکان برای بهتر کردن شرایط خود در مواقعی به ناچار به سراغ توزیع مواد مخدر، تکدی گری، سرقت و... می روند که می تواند چنین فعالیت هایی آن ها را در بزرگسالی گرفتار کند. به دنبال اعتیاد که می توان آن را بلای خانمان سوز به شمار آورد، مشکلات روحی روانی، اختلالات خلقی، انزوا و افسردگی نیز از مواردی هستند که قطعا در روحیه یک فرد سالم رسوخ کرده و او را به کنج عزلت می کشانند.
کار در دوران کودکی آن هم در بدترین شرایط ممکن می تواند به عزت نفس و اعتماد به نفس افراد آسیب جدی زده و غرور و شخصیت آن ها را پایمال کند. قطعا چنین آسیب های روحی و روانی به راحتی درمان نخواهند شد و می توانند مشکلات بیشتری را برای افراد به وجود آورند.
سه حوزه اصلی کار کودکان، کارهای کارگاهی، زباله گردی و کارهای خیابانی است که هرکدام سختی ها و مشکلات خاص خود را دارند. متاسفانه محیط ناسالم و آلوده کار باعث می شود تا سلامت کودکان در خطر جدی قرار گیرد. بنابراین می توان گفت بیماری های مختلف و مشکلات جسمی از دیگر پیامدهای کار کودک در بزرگسالی است. از مهم ترین مواردی که در این خصوص می توان به آن ها اشاره کرد عبارتند از:
· تصادف و جراحات شدید جسمی
· معلولیت
· اعتیاد سخت
· در معرض سوء استفاده های جنسی قرار گرفتن و درگیر شدن با بیماری های مقاربتی همچون ایدز
· مشکلات بهداشتی و درگیر شدن با بیماری های سخت
· خودزنی
· ناباروری
· سوء تغذیه
