همانطور که گفتیم بدون حاشیه رفتن، بعد از اینکه با میناکاری آشنا شدید به بررسی طرح‌های مختلف این هنر می‌پردازیم. باید بدانید طرح‌هایی که در میناکاری استفاده می‌شوند تنوع بالایی دارند. بسته به اینکه هنرمند می‌خواهد چه محصولی را برای میناکاری انتخاب کند، طرح‌هایی که به‌کار می‌گیرد متفاوت خواهند بود.
با گذشت زمان در طرح‌های میناکاری تغییراتی به وجود آمد، اما هنوز هم از آن طرح‌های قدیمی که تغییر نکرده‌اند نیز در هنر میناکاری استفاده می‌شود. در ادامه مهم‌ترین این طرح‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.
یکی از معروف‌ترین طرح‌هایی که هنرمندان میناکار آن را مورد استفاده قرار می‌دهند، طرح اسلیمی است. از جمله مشخصه‌های مهمی که باعث می‌شود با دیدن آن، این طرح را به خوبی بشناسید وجود خطوط پیچک‌های گیاهی و در کنار آن خط‌های منحنی است.
پژوهشگران هنر بررسی کرده‌اند که زمان به کارگیری این طرح برای میناکاری اشیای مختلف به دوره سلجوقیان و تیموریان بازمی‌گردد، چون ظروف میناکاری قابل توجهی با طرح‌های اسلیمی از آن دوران به یادگار باقی مانده است. البته بین پژوهشگران و باستان‌شناسان اختلاف نظر نیز وجود دارد.
این اختلاف نظر از آنجایی ناشی می‌شود که استادان برجسته هنر میناکاری بر این باور هستند که میناکاری اسلیمی متعلق به دوران ساسانیان است و بعد از گسترش اسلام باعث شده که این طرح در همه جا مورد استفاده قرار بگیرد.
در بررسی انواع طرح‌های میناکاری باید بدانید که طرح‌های اسلیمی خودش نیز انواع گوناگونی دارد که شامل: «طرح توپر، طرح دهان اژدها، طرح چنگی، طرح گلدار، طرح بی‌چنگ و طرح ساده» می‌شوند.
آن چیزی که باعث می‌شود هر کدام از انواع طرح‌های اسلیمی بدون ایراد در میناکاری ظروف استفاده شوند، این است که هنرمند، قرینه‌ها و اصول هندسی را به دقت در این طرح رعایت کند. باید بدانید که بیشتر ظروف میناکاری که در بازار وجود دارند با استفاده از طرح اسلیمی، میناکاری می‌شوند.
میناکاری با استفاده از طرح ختایی یکی دیگر از قدیمی‌ترین انواع طرح‌های میناکاری به شمار می‌رود که مانند طرح اسلیمی با طبیعت و گیاهان گره خورده است. در میناکاری ختایی هنرمند از گل، برگ و باغچه برای میناکاری اشیای مختلف استفاده می‌کند. البته در طرح ختایی، گل‌ها و شاخ و برگ درختان به صورت غیرعادی و در شکل‌های گوناگونی روی ظروف مورد نظر طراحی می‌شوند.
به عبارت دیگر خطوط هنری در این طرح موزون است و وقتی این طرح روی ظرف مورد نظر به صورت یک‌دست قرار می‌گیرد، شکل بسیار زیبایی را به شیء میناکاری شده می‌دهد. اساتید میناکار وقتی می‌خواهند این طرح را مورد استفاده قرار دهند، بسته به ابعاد محصولی که می‌خواهند آن را میناکاری کنند، دو تا شش گل و گیاه را مورد استفاده قرار می‌دهند.
ساقه: ساقه در طرح ختایی به صورت شکسته و عشقه به‌کار می‌رود. البته هنرمند می‌تواند طرح‌های دیگری برای ساقه در نظر بگیرد.
برگ: برای کشیدن برگ، استادکار آن را به صورت دندان‌موشی، طاووسی و عقاب می‌کشد.
غنچه: هنرمند میناکار برای کشیدن طرح غنچه از طرح‌هایی چون: «دایره و کاسبرگ» استفاده می‌کند که تعداد آن‌ها بسته به سلیقه و ابعاد محصولی که می‌خواهد آن را میناکاری کند، متفاوت خواهد بود.
گره: در طرح ختایی، گره‌های مختلفی وجود دارد که هنرمند می‌تواند از نوع دندان‌موشی، عشقه، برگ دلی و دو جوانه برگ استفاده کند.
گل: هنرمند برای طرح ختایی از گل‌های مختلفی چون گل شاه‌عباسی، نیم گل، پروانه و گل نرگس استفاده می‌کند.
در ادامه معرفی انواع طرح میناکاری، می‌توان گفت که طرح مرغ و ختایی، یکی از محبوب‌ترین طرح‌ها به‌شمار می‌رود. در این طرح، تصویر پرندگان به‌صورت منحنی و گردشی میان گل‌های قرمز رنگ و آبی رنگ به‌چشم می‌خورد.
از این طرح برای زینت بخشیدن به انواع ظروف میناکاری نظیر بشقاب میناکاری و گلدان میناکاری استفاده می‌شود. علاوه‌بر رنگ‌های آبی و قرمز، در طرح مرغ و ختایی، از رنگ‌های کرم، لاجوردی و سبز نیز استفاده می‌شود. دلیل نام‌گذاری این طرح نیز، حرکت مارپیچی و گردشی پرندگان در میان انواع گل‌ها، برگ‌ها و غنچه‌ها است.
در بررسی انواع طرح‌های میناکاری به طرح گل و مرغ می‌رسیم. این طرح نشان دهنده عرفان است و آن را در میناکاری اشیاء مختلف مورد استفاده قرار می‌دهند.
معمولا این طرح‌ها را می‌توان روی جلد کتاب‌های شعر مانند گلستان و بوستان، کتاب‌های داستانی مانند کلیله و دمنه، کتاب شعر کلیات سعدی، قرآن کریم و دیوان حافظ یافت. هنرمندان میناکار از این طرح زیبا و عرفانی در میناکاری وسیله‌های مختلف استفاده می‌کنند و از هیچ، یک اثر هنری بی‌مانندی را به وجود می‌آورند.
طرح گل و مرغ در دسته سبک‌های نقاشی مینیاتوری قرار می‌گیرد. در حالت معمول در این طرح گل، گیاه و پرنده وجود دارد که هنرمند میناکار آن را با ظرافت و جزئیات دقیق برای میناکاری مورد استفاده قرار می‌دهد. رنگ‌آمیزی طرح گل و مرغ سلیقه‌ای است و همین امر به هنرمند آزادی عمل بیشتری می‌دهد که برای رنگ‌آمیزی آن از رنگ‌های شادی استفاده کند.
یکی از انواع طرح‌های میناکاری به آثار و مکان‌های تاریخی مربوط می‌شود. استفاده از طرح‌های آثار تاریخی و مکان‌های معروف ایرانی در آثار هنری بسیار رایج است و هنرمندان زیادی در صنایع‌دستی مختلف از چنین طرح‌هایی برای آثار هنری خود استفاده می‌کنند.
در هنر میناکاری این مهم زیاد به چشم می‌خورد. به عنوان مثال یک هنرمند میناکار که می‌خواهد بشقابی را میناکاری کند می‌تواند وسط بشقاب را با آثار و مکان‌های تاریخی تزئین کند و دور تا دور بشقاب را نقوش ختایی و اسلیمی به‌کار ببرد.
در بررسی طرح‌های میناکاری باید به طرح ترکیبی میناکاری اسلیمی – ختایی توجه ویژه‌ای داشته باشیم. این طرح ترکیبی در آثار هنری میناکاری به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وقتی هنرمند از این طرح استفاده می‌کند اشکالی که به طرح اسلیمی مربوط است را ثابت نگه می‌دارد و مرغ‌های ختایی را روی برگ‌ها و گل‌ها طراحی می‌کند. این ترکیب یک تلفیق شگفت‌انگیز برای جذاب‌تر کردن محصول میناکاری شده است.
یکی از مهارت‌های مهمی که هنرمند میناکار باید به آن تسلط کامل داشته باشد، خوشنویسی است. هنرمند باید بتوانید زیباترین طرح‌ها را روی مینا بکشد و در کنار آن باید بتواند اشعار، دعاها و آیات قرآن را با زیباترین خط روی سطح ظروف مورد نظر بنویسید.
بسته به اینکه وسیله مورد نظر چه کاربردی دارد و از چه ابعادی برخوردار است، نوشتن اشعار و دعاها می‌تواند در مکان‌های مختلفی صورت بگیرد. به عنوان مثال اگر ظرف مورد نظر هنرمند یک بشقاب است که می‌خواهد آن را میناکاری کند، می‌تواند برای نوشتن شعرها یا دعاهای مورد نظرش، دور ظرف را در نظر بگیرد.
از جمله مهم‌ترین و جذاب‌ترین انواع طرح‌های میناکاری که مورد استفاده قرار می‌گیرند، به اشکال مینیاتوری مربوط می‌شوند. بر اساس گفته‌های پژوهشگران، نقاشی مینیاتوری در ایران به وجود آمده و بعد در سرزمین چین گسترش یافته است.
به طور کلی نقاشی مینیاتوری یک هنر تخصصی محسوب می‌شود. چون هنرمند در این سبک از نقاشی می‌تواند همه طبیعت را به صورت کامل و با جزئیات دقیق در یک قالب کوچک، نقاشی کند. دست هنرمند در کشیدن نقاشی‌های مینیاتوری باز است و همین موضوع باعث شده که آثار بی‌نظیری از نقاشی‌های مینیاتوری به وجود آیند.
هنرمندان میناکار می‌توانند زیباترین نقاشی‌های مینیاتوری را برای جذاب‌تر شدن اثر میناکاری خود به کار بگیرند. در این کار آزادی عمل دارند و می‌توانند از رنگ‌ها و طرح‌های مختلفی استفاده کنند. برای این مهم هنرمند باید با سبک نقاشی مینیاتوری کاملا آشنا باشد. ظروفی که با نقاشی‌های مینیاتوری میناکاری شده است، در بین هنردوستان جایگاه ویژه‌ای دارند.
در این مقاله تلاش کردیم که شما را با طرح‌های مختلفی که در یک اثر میناکاری شده به‌کار می‌رود آشنا کنیم. به عنوان نکته پایانی باید بگوییم که این طرح‌ها وقتی به خوبی می‌توانند در یک اثر میناکاری شده جلوه‌گری کنند که توسط بهترین هنرمندان و استادکاران طراحی شده باشند. می‌توانید بهترین آثار میناکاری شده را در فروشگاه اینترنتی آرامان در سریع‌ترین زمان ممکن خریداری کرده و مورد استفاده قرار دهید. در ادامه مهم‌ترین نکاتی که در مورد انواع طرح‌های میناکاری وجود دارند را ذکر می‌کنیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع طرح‌های میناکاری را در این مقاله از فروشگاه صنایع دستی آرامانبخوانید.
