چرا دیزاین باید کاربردی باشد؟ (بخش اول: جنبش باوهاوس و تأثیر آن بر طراحی صنعتی)

انواع لیوان‌‌های رنگی، میزهای ظریفی که خودت سرهم می‌کنی، دستمال سفره‌های رنگارنگ و هر چیزی که توسط کمپانی بزرگ آیکیا (IKEA) تولید می‌شود همیشه برای من جذاب بوده. محصولات ساده، کاربردی، ارزان (البته متأسفانه دیگر نه در ایران) و زیبای آیکیا دارای مخاطبان از طیف گسترده‌ای از مردم خصوصاً جوانان است. اگر شما هم به اندازه من به این محصولات علاقه مندید حتماً متوجه طراحی منحصر به فرد این محصولات شده‌اید. درواقع این محصولات همانی هستند که باید باشند نه چیزی اضافه دارند و نه کم! به قول معمار معروف جنبش باوهاوس آنها با شعار “less is more!” یا "کمتر بیشتر" است طراحی شده اند. جالب است بدانید که اگر جنبش باوهاوس وجود نداشت این محصولات ساخته شده با "فلسفه زیبایی شناسی کاربردی" در آیکیا هم به احتمال زیاد وجود نداشتند. به بیانی دیگر، وقتی حرف از طراحی صنعتی می‌شود اهمیت جنبش باوهاس و تأثیر آن بر چیزی که امروزه به عنوان دیزاین می‌شناسیم غیر قابل چشم‌پوشی است.

باوهاوس یک مدرسه معماری و هنر در اوایل قرن بیستم در کشور آلمان بود که به تولیدات صنعتی در مقیاس بزرگ، با توجه به اصل سادگی و بازده حداکثری باور داشت که اگر بخواهیم بدانیم خروجی آن به چه شکل است میتونیم سری به محصولات آیکیا بزنیم. باوهاوس در لغت به معنی "خانه‌ی ساختمان" است که توسط گروهی معمار ایجاد شد. در جنبش باوهاوس اصول فلسفی بر عناصر زیبایی‌شناسی و تزئینات هنری مقدم است. این فلسفه طراحی در باوهاوس چنان طیف گسترده‌ای دارد که از قوس موجود در آشپزخانه تا تایپوگرافی کتاب‌های شما را در بر می‌گیرد. اگرچه پنجره‌های سرتاسری ساخته شده از شیشه و فلز از المان‌های زیبایی‌شناسی معروف جنبش باوهاوس است، اما به طور کلی در باوهاوس چیزی که مهم است کاربرد است و هرچیز غیر کاربردی که صرفاً تزئینی باشد، قابل چشم پوشی است. متفاوت از سایر سبک‌ها که عناصر زیبایی‌شناسی به‌طور متمرکزی شکل اثر را تعیین می‌کند، در آثار باوهاوس زیبایی‌شناسی برپایه کارکرد (یا عملکرد) سبب تغییر عناصر زیبایی باتوجه به هر شیء می‌شود. چرا که وقتی هدف کارایی در عین زیبایی باشد، شما محدود به پتانسیل‌های هر شیء هستید و این باعث تفاوت محصوالات از سایر سبک‌های هنری که دارای تزئینات بارز هستند می‌شود. این نوع از زیبایی‌شناسی غیر منسجم که با حذف بخش‌های صرفاً تزئینی و غیر کاربردی به‌ وجود آمده است خود نوعی از زیبایی‌شناسی را تعریف می‌کند. برای مثال:Helvetica به‌عنوان یک فونت کاملاً هماهنگ با ارزش‌های ‌باوهاوس به طور قابل توجهی غیرقابل توجه است و هیچ عنصری در آن وجود ندارد که شخصیت منحصر به‌ فرد آن توجه شما را از متن دور کند.

در باوهاوس ساعتهای زیادی از مدرسه به بحث درباره سادگی، چگونگی به حداقل رساندن تزئینات و ارتباط بین کاربرد و تزئینات می‌گذشته است. تولیدات باوهاوس از فونت گرفته تا کابینت و یا ساختمان باید ساده، کاربردی، قابل استفاده برای قشر زیادی از مردم و ارزان بوده و قابلیت تولید سریع را داشتند تا در مفهوم کلی باوهاس یا به طور خلاصه میگوییم "دیزاین" می‌گنجیدند. تمرکز بر کاربرد و زیبایی آن صرف نظر از تزئینات، تحول ماندگاری در طراحی ایجاد کرد که از مهمترین قدم‌ها در قرن بیستم می‌باشد. این نوع نگاه منحصر به فرد باعث ایجاد ارتباط مهمی بین هنر و صنعت شد که ما آن را نقطه عطفی در طراحی صنعتی می‌دانیم. در ادامه‌ی بحث بیشتر از این ارتباط مهم خواهم گفت.