کورسوی سینمای نوجوان

مروری بر فیلم «باغ کیانوش»

به‌نظرم یکی از ماجراجویانه‌ترین و هیجان‌انگیزترین تجربه‌هایی که هر انسان داستان‌دوستی می‌تواند داشته باشد، تماشای نمایش، فیلم یا سریال اقتباسی از داستان یا رمانی است که پیش‌تر خوانده‌است. حدود یک ماه پیش در مطلبی که درباره‌ی رمان «باغ کیانوش» نوشتم، به این نکته اشاره کردم که آشنایی‌ام با این رمان به‌واسطه‌ی اکران فیلم سینمایی اقتباس‌شده از آن بود. این اتفاق برای اغلب منابع اقتباس می‌افتد؛ گویا تا زمانی که یک داستان در رسانه‌های تصویری صدا نکند، مراجعه‌ی انبوه و فراگیر به قلمروی مکتوب آن هم کمتر رخ می‌دهد. بااین‌همه، خواندن و دیدن توأمان دنیای نوجوانانه‌ی «باغ کیانوش» و البته نوشتن درباره‌ی آن، تجربه‌ای دلچسب برایم رقم زده‌است.

فیلم «باغ کیانوش» به مراتب از رمان «باغ کیانوش» جذاب‌تر، پرکشش‌تر و حتی عمیق‌تر است. شخصیت‌ها، خطوط داستانی، جغرافیای رخدادها، ژانر و مضامین کلیدی در فیلم به‌طور قابل‌توجهی توسعه یافته‌اند. ازاین‌رو، با اقتباسی آزاد طرفیم که ایده‌ی اصلی داستانی و پیرنگ را از رمان گرفته و آن را متناسب با اقتضائات سینما و مخاطب امروزی، پرورش و گسترش داده‌است. گوشه‌ای از این ارتقا را می‌توان در نگاه هستی‌شناختی حاکم بر اثر دانست. به‌طوری‌که برخلاف واقع‌گرایی سایه‌انداخته بر رمان، شاهد به‌کارگیری به‌جا و به‌اندازه‌ی مؤلفه‌های ژانر فانتزی در صحنه‌های گوناگون فیلم هستیم. افزون‌بر این، بهره‌گیری درست «باغ کیانوش» از تنوع ژانری موجب شده هم خنده بر لب نشیند، هم قلب به تپش افتد و هم دیدگان تر شوند.

«باغ کیانوش» بی‌شک آبرومندانه‌ترین اثر سینمای نوجوان ایران در چند سال اخیر است. درحالی‌که فیلم‌های بزرگسالانه‌ی زرد یا سفارشی سانس‌‌های سینما را قرق کرده‌اند، سینمای کودک و نوجوان هرازچندگاهی در تاریکخانه‌ی هنر هفتم سوسو می‌زند. در این میان، سینمای نوجوان از سینمای کودک هم مهجورتر است. افزایش محسوس کمی و کیفی پویانمایی‌های کودکانه‌ی داخلی، بخشی -هرچند اندک- از نیاز مخاطب کودک را تأمین می‌کنند؛ اما این نوجوانان‌اند که در زیست‌بوم فرهنگی، به بی‌سرپرستی و شاید هم بدسرپرستی دچارند. در چنین آشفته‌بازاری است که فیلمی چون «باغ کیانوش» ارزشمند و احترام‌برانگیز به شمار می‌آید.

«باغ کیانوش»، محصول بی‌آفتی از نظر سینمایی نیست و می‌توان نقدهای جدی متعددی به بخش‌های مختلف آن وارد کرد. بااین‌حال، آنچه اهمیت دارد این است که سازندگان اثر برای وقت و شعور و احساسات مخاطب ارزش قائل بوده‌‌اند. فیلمی که مخاطب هدفش نوجوان ۱۳ سال به بالاست ولی دربردارنده‌ی عناصری است که برای بزرگسالان هم جذاب و درگیرکننده است. تا زمان نگارش این مطلب (۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۳)، «باغ کیانوش» فروش بیش از ۲۱ میلیارد تومانی را در گیشه‌ها تجربه کرده‌است که در مقایسه با آثار شکست‌خورده‌ی اخیری که مخاطب نوجوان را هدف گرفته بودند، امیدوارکننده است. روی‌هم‌رفته، حضور جسورانه‌ی فیلم «باغ کیانوش» در سینمای فعلی می‌تواند نویدبخش آغاز جریانی باشد که نوجوانان دیروز برای نوجوانان امروز خواهند ساخت و کورسوی کنونی را فروزان‌تر خواهند نمود.