نکاتی درباره شیوه انتقاد
اگر انتقاد به صورت صحیح انجام نگیرد، ممکن است سوء تفاهمی به وجود آید که زمینه ساز مشکلات جدی و جدیدی در زندگی شود. پس در مسیر انتقاد به این نکات توجه کنید:
الف) زمان انتقاد
بهترین زمان انتقاد وقتی است که همسر، آمادگی روحی و ذهنی لازم برای شنیدن انتقاد را داشته باشد. برای مثل، انتقاد در زمانی که همسر از کار روزانه خسته است، در اوج عصبانیت، در هنگام ناراحتی از یک مسئله و... کار چندان درستی نیست. بدون این آمادگی ممکن است انتقاد، موجب ایجاد تنش در زندگی شود. گاهی بهتر است گفتن یک انتقاد را تا چند هفته یا چند ماه به تاخیر انداخت تا آمادگی لازم برای شنیدن آن در همسر ایجاد شود. البته ما نباید در این مدت بیکار بنشینیم و فقط منتظر باشیم که خود او این آمادگی را پیدا کند. بلکه بهتر است خودمان هم زمینه سازی کنیم تا زمینه انتقاد زودتر فرا برسد.
ب) مکان انتقاد
اگر با انتقاد به دنبال تغییر در همسرتان هستید، در جمع به او انتقاد نکنید. زیرا بسیاری از افراد، حتی آنهایی که مشتاق شنیدن عیب های خود هستند، از انتقاد در جمع عصبانی شده و واکنش منفی از خود نشان می دهند.
ج) زبان انتقاد
اگر انتقاد را اهدای عیب به همسر بدانیم (۱)، باید در هنگام انتقاد، رویی گشاده، گفتاری دوستانه و لحنی مهربان داشته باشیم. در غیر این صورت، انتقاد تاثیرخود را نخواهد داشت. برخی انتقاد خود را با زبانی سرزنش آمیز مطرح می کنند. این کار بیش از این که شخص را تغییر دهد، ناراحت می کند. پس باید مراقب باشیم که انتقاد ما شکل زخمِ زبان یا سرزنش به خود نگیرد.
د) انتقاد غیر مستقیم
انتقادها را تا حد ممکن به صورت غیر مستقیم بگوییم. وقتی همسرمان دیروز کار خوبی انجام داده و امروز کار اشتباهی مرتکب شده، به جای یادآوری این اشتباه، بهتر است، آن کار خوب را به یادش بیاوریم.
فرض کنید مردی به داشتن رابطه همراه با وقار همسرش با افراد نامحرم، حساس است که حساسیت به جایی هم هست. دیروز دوستان مرد به خانه شان آمده اند و همسرش، بسیار متین و با وقار با آنها برخورد کرده. امروز عده دیگری از دوستان او به خانه شان آمده اند، اما همسرش وقار خود را آنگونه که بایسته بوده، رعایت نکرده است. در اینجا می توان دو برخورد داشت: یکی اینکه مرد بگوید:«چرا امروز با وقار برخورد نکردی؟» دیگر آنکه بگوید:«دیروز خیلی خوشحال شدم، زیرا بهتر از امروز وقارت را حفظ کردی». به طور حتم، شیوه دوم، تاثیر بیشتری دارد. زیرا علاوه بر اینکه انتقاد غیر مستقیم است، تشویقی هم در آن نهفته که تاثیر سخن را بیشتر می کند.
هـــ) میزان انتقاد
انتقادهای پشت سر هم موجب می شود که همسرمان احساس کندما فردی عیب جو بوده، فقط به دنبال نقص های او می گردیم (۲). به وجود آمدن این احساس، موجب می شود که همسرمان، گرایش دوستانه ای را که در انتقاد هست حس نکند.
و) گفتن خوبی ها در کنار عیب ها
خوبی ها و بدی ها را باید در کنار هم دید. اگر کسی صرفا عیب گوی خوبی باشد، اما از گفتن خوبی ها غفلت کند، پس از مدتی تاثیر کلامش از بین خواهد رفت. بنابراین پیش و پس از گفتن هر عیبی، خوبی های همسرمان را هم یادآور شده، او را به جهت این خوبی ها ستایش کنیم.
ز) قالب انتقاد
لازم نیست همیشه انتقادها در غالب گفتار باشد. گاهی می توان در قالب یک نامه دوستانه، انتقاد کرد، گاهی هم در قالب رفتار؛ یعنی به جای اینکه از رفتار نادرست همسرمان انتقاد کنیم، با رفتار صحیح به او بفهمانیم که کار او نادرست است (۳). مثلا اگر همسرمان عصبانی شده و بر سر ما فریاد می کشد، ما با او به نرمی سخن بگوییم تا بفهمد که کار درست، آرام سخن گفتن است.
ح) نیت انتقاد
انتقاد فقط و فقط باید برای اصلاح عیب همسر بیان شود. اگر عیب همسر را پیدا کرده، از آن در مواقعی استفاده کنیم که با او دچار اختلاف شده ایم، علاوه بر اینکه از نظر معنوی ضربه سهمگینی به خود زده ایم، رابطه خود و همسرمان هم به مرز دشمنی رسانده ایم.
ط) حفظ حریم خصوصی
انتقاد از یک فرد نباید به کس دیگری جز خود او گفته شود. این کار علاوه بر اینکه غیبت محسوب می شود، نوعی دشمنی به شمار می آید (۴). در صورتی که فرد متوجه شود که همسرش، عیب او را به کس دیگری گفته، در روابط زناشویی تنش های قابل توجهی پیش می آید. عیب همسر باید به خود او گفته شود و در غیاب او هم باید حریم او را حفظ کرد (۵).
۱)امام صادق (ع) فرمود: محبوب ترینِ برادرانم در نزد من، کسی است که عیب هایم را به من هدیه کند.
۲)امام سجاد (ع) فرمود: زیاد نصیحت کردن موجب تهمت می شود.
۳)امام صادق (ع) فرمود: مردم را با غیر زبان خویش به راه درست دعوت کنید. آنها باید از شما وَرَع و تلاش و نماز و کار خیر ببینند، که همانا این رفتارها دعوت کننده است.
۴)امیر المومنین (ع) فرمود: کسی که عیبت را از خودت پنهان دارد و در غیاب تو عیبت را بگوید، دشمن توست، از او دوری کن.
۵)امیر المومنین (ع) فرمود: کسی که عیبت را به تو نشان دهد و در غیاب تو، آبرویت را حفظ کند، در خیرخواهی تو چیزی کم نگذاشته است.
جلد اول کتاب تا ساحل آرامش، فانوس دانایی
پ. ن: این کتاب در مورد همسر و شریک زندگی نوشته همه چیز رو، اما مطالبش به نظرم در سایر روابط مون هم کارآمد هست. مثلا همین نکاتی که درباره انتقاد گفتن رو در مورد دوستان، اعضای خانواده یا حتی همکارامون هم میتونیم پیاده کنیم.
