ایزوپروپیل الکل (به انگلیسی : Isopropyl Alcohol)، یک ترکیب آلی است. که با عنوان ایزوپروپانول و ۲-پروپانول شناخته شده است. این ماده جزو دسته ی ترکیبات الکلی و دارای بوی تند و شدید، شبیه تمامی الکل ها است. که کاربرد زیادی در صنعت چاپ دارد. در ادامه علاوه بر معرفی بیشتر این محصول، کاربردها، قیمت، خرید، فروش، جایگزین، MSDS و عوارض احتمالی استفاده از آن را بررسی خواهیم کرد.
ایزوپروپیل الکل، که با عنوان الکل مالشی شناخته شده است. یک ترکیب شیمیایی مایع، بی رنگ، فرار، قابل اشتعال با فرمول شیمیایی C3H8O است. که دارای بوی بسیار تند و قوی است. این ماده با کاهش دما به شدت چسبناک می شود. و در دمای ۸۹ – درجه سلسیوس منجمد می گردد.
ایزوپروپانول، اولین بار توسط شرکت Standard Oil در سال ۱۹۲۰ کشف شد. و بعد از آن این مواد با داشتن خواص ویژه پیشرفت زیادی در دنیا کردند. این الکل کاربرد زیادی در مواد شیمیایی صنعتی و خانگی، مواد ضدعفونی کننده، گندزدا و مواد شیمیایی دارد.
راه های تشخیص ایزوپروپیل الکل : این ماده ی شیمیایی را می توان از روی بو و سرعت تبخیر بالای آن در محیط تشخیص داد.
ایزوپروپیل الکل، با علامت اختصاری IPA ساده ترین الکل ثانویه است. گروه هیدروکسید در ساختار مولکولی این ترکیب بر روی کربن شماره ۲ قرار گرفته است. این ماده، جز یکی از کوچکترین اعضای دسته ی الکل نوع دوم محسوب می شود. ایزومرهای ساختاری این ماده شامل ۱-پروپانول و اتیل متیل اتر هستند.
ساختار مولکولی ایزوپروپیل الکل در زیر نشان داده شده است.
این ماده با نام ایزوپروپیل الکل شناخته شده است. با این وجود بهتر است با سایر اسامی این الکل نیز آشنا شوید. این اسامی عبارتند از :
به طور کلی، پروپان-۲-ال از هیدراسیون پروپیلن تولید می شود. این هیدراسیون توسط اسیدها کاتالیزور می شود. سایر روش های مصنوعی تولید این ماده شامل تخمیر کربوهیدرات ها، اکسیداسیون پروپان، هیدروژناسیون استون و هیدرولیز ایزوپروپیل استات می باشد. به طور کلی، ایزوپروپانول با دو روش زیر تولید می شود. در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.
هیدراتاسیون غیر مستقیم شامل واکنش دو مرحله ای از پروپیلن و اسید سولفوریک است. در مرحله اول، استرهای سولفات مخلوط می شوند. سپس از هیدرولیز این مواد، الکل و اسید سولفوریک تولید می شود.
این روش، نسبت به روش قبلی مدرن تر است، این مسیر شامل هیدراسیون مستقیم شیمیایی پروپیلن با خلوص (۹۰-۹۹٪) است که دیگر نیازمند اسید سولفوریک نیست. در این روش، پروپیلن و آب را گرم می کنند. مخلوط مایع و بخار حاصل شده را تحت فشار قرار می دهند. و در ادامه مواد به دست آمده، را وارد راکتور می کنند. راکتور باید حاوی ماده پلی سولفون یا PSU باشد. و در نهایت ایزوپروپیل الکل از تقطیر محلول آبی تولید می شود. به طور کلی، این واکنش در فاز گاز درون یک راکتور بستر ثابت با کاتالیزور فسفریک اسید انجام می شود، حال اگر واکنش در فاز مایع انجام شود، می توانیم به جای کاتالیزور فسفریک اسید از کاتالیزور تنگستن استفاده کنیم.
IPA، از گذشته تا کنون کاربردهای فراوانی در زندگی ما داشته است. مهم ترین و عمده ترین کاربرد این ماده، استفاده از آن در صنعت چاپ است. زیرا این ماده دمای آب را در دستگاه های چاپ پایین می آورد. و دارای قابلیت تبخیر پایین می باشد.
ایالات متحده موارد مصرف IPA را به عنوان واسطه های شیمیایی (۳۴٪)، در محصولات مراقبت های شخصی و خانگی ( ۲۴٪)، صنعت چاپ (۱۵٪؛)، به عنوان حلال (۱۲٪)، در داروسازی ها (۱۰٪) و مصارف دیگر ( ۵٪ ) تقسیم کرده است.
خلاصه ی این کاربردها به شرح زیر است :
در ادامه به توضیح کاربردها خواهیم پرداخت.
پروپان-۲-ال در پژشکی، اغلب در پدهای ضد عفونی استفاده می شود. معمولا این پدها از جنس پنبه یا گاز هستند. با محلول ۶۰ تا ۷۰ درصد الکل رقیق شده در آب مرطوب می شوند. (ایزوپروپیل الکل ۷۰ درصد) این پدها توسط پرسنل کادر پزشکی برای انجام کارهایی نظیر پاک سازی ابزارهای کوچک، پاک کردن سطوح و تمیز کردن پوست بیمار قبل از تزریق استفاده می شوند. علاوه براین، به عنوان الکل مالشی قبل و هنگام جراحی، جهت جلوگیری از عفونت مورد استفاده قرار می گیرد.
ایزوپروپیل الکل با خصوصیاتی شبیه هیدروکربن ها یک حلال آلی و کم هزینه است. به علت سمیت پایین توجه ی خاصی را به خود جلب کرده است. بدین دلیل از این ماده به عنوان حلال در بسیاری از مصارف صنعتی استفاده می کنند. علاوه بر این، IPA، به عنوان حلال در لوازم آرایش مانند عطرها، شامپوها، پاک کننده های پوستی، جلا دهنده ی ناخن ها، پاک کننده های آرایشی، روغن های بدن، خوش بو کننده ها و لوسیون های پوستی به کار برده می شوند.
کاربرد در اتومبیل ها، یکی از مهم ترین کاربردهای این الکل است. این ماده به عنوان مواد افزودنی سوختی در خودروها، به عنوان ضد یخ برای شیشه های ماشین،، در ساخت مایعات شست و شوی خودروها و برای حذف آثار روغن ترمز از سیستم های هیدرولیکی مورد استفاده قرار می گیرد.
ایزوپروپیل الکل در آمایشگاه ها به عنوان ضدعفونی کننده جهت تمییز کردن سطوح و تجهیزات، به عنوان رقیق کننده برای نمونه های آزمون و در استخراج DNA به کار برده می شود. همچنین به عنوان ضدعفونی کننده ی دست در آزمایشگاه ها و بیمارستان ها کاربرد دارد.
ایزوپروپیل الکل از الکل های همه کاره ای است که در زمینه های مختلف از جمله پزشکی، صنعت و مصارف خانگی از آن استفاده می شود.
این الکل یک حلّال خوب است که طیف وسیعی ترکیبات غیر قطبی را در خود حل می کند و در مقایسه با اتانول تقریبا اثری از روغن باقی نمی گذارد و نسبت به بسیاری از حلّال های موجود سمّیت کمتری دارد به همین دلیل از آن به طور گسترده به عنوان حلّال و مایع تمیز کننده استفاده می شود.
برخی از مهم ترین کاربردهای ایزوپروپیل الکل عبارتند از:
اکثر تولید کنندگان الکل مالشی آن را با غلظت های مختلف یعنی 70 تا 90 درصد الکل عرضه می کنند. به طور کلی گفته شده الکل مالشی 70 درصد برای استفاده خانگی و پوست بهتر است.
از الکل مالشی برای ضد عفونی و تمیز کردن سطوح مختلف منزل استفاده می شود از جمله:
تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح مختلف از جمله دستگیره های در و همچنین دست ها با استفاده از مواد ضد عفونی کننده مانند الکل های مناسب از توصیه های سازمان جهانی بهداشت در دوره همه گیری کرونا ویروس است.
اما هنگامی که صحبت از ضد عفونی کردن سطوح و دست ها با الکل می شود شما کدام نوع الکل را ترجیح می دهید: اتانول یا ایزوپروپیل؟
برای انتخاب یکی از این دو باید با تفاوت ها و شباهت های آن آشنا شوید که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره خواهیم کرد:
در واقع هر دو الکل از نظر خواص ضد عفونی کننده بسیار شبیه هستند اما وقتی صحبت از ضد عفونی کردن پوست می شود با هم تفاوت دارند.
اتانول الکلی است که در مشروبات الکلی نیز از آن استفاده می شود، ایزوپروپیل نیز همان طور که قبلا گفتیم به الکل مالشی شهرت دارد و بیشترین تاثیر این دو الکل در غلظت 70 درصد می باشد.
اتانول با از بین بردن پروتئین ها و حل کردن چربی ها بسیاری از سلول های باکتریایی و ویروسی از جمله ویروس HIV و هپاتیت A را از بین می برد اما در برابر هاگ یا اسپور بی اثر است، این الکل معمولا در غلظت 70 درصد استفاده می شود زیرا در غلظت های بالاتر به سرعت تبخیر شده و در غلظت های پایین تر نیز اثرش کاهش می یابد.
این الکل در حال حاضر در بعضی صابون ها و دستمال مرطوب ها استفاده می شود اما چون پوست را خشک می کند نباید به طور مستقیم و بدون مواد افزودنی روی پوست استفاده شود.
ایزوپرپوپیل نیز با سرعت مشابه اتانول تبخیر می شود و به همان شیوه سلول های باکتریایی و ویروسی را از بین می برد اما از آن جا که روی بافت های زنده پوست تاثیر چندانی ندارد برای ضد عفونی کردن پوست بهتر از اتانول است و اغلب به عنوان آنتی سپتیک پوست و در بیمارستان ها استفاده می شود.
این دو الکل برای ضد عفونی کردن سطوح تقریبا به یک اندازه موثر هستند و برای تمیز کردن ابزار کوچک کافیست آن را حدود 10 دقیقه به اتانول یا ایزوپروپیل آغشته کرده تا کاملا تمیز شود.
هر دو به سرعت و بدون ایجاد اثر تبخیر می شوند و برای تمیز کردن درایوهای نوری و اجزای کامپیوتری موثر هستند.
نکته مهم این که برای افزایش اثر الکل بهتر است آن را روی سطح مورد نظر مالش دهیم.
ایزوپروپیل الکل خوراکی نیست. این ماده ی تجاری ۷۰% از رابینگ الکل موجود را تشکیل می دهد. زیرا این ماده در بدن انسان به صورت دیگری متابولیزه می شود. نوشیدن مقدار اندکی از این ماده موجب مرگ می شود. اشخاصی که بعد از نوشیدن IPA زنده می مانند دچار کوری دائم می شوند. دوز مرگ آور این ماده در بزرگسالان ۸ اونس است.
IPA، کاربرد زیادی در زمینه های پژشکی، صنعت و مصارف خانگی دارد. این الکل قادر به حل طیف وسیعی از ترکیبات غیرقطبی در خود است. این ماده در مقایسه با اتانول اثری از خود به جای نمی گذارد. همچنین نسبت به سایر حلال های موجود از سمیت کمتری برخوردار است. به همین منظور به طور گسترده به عنوان حلال و پاک کننده به کار برده می شود.
الکل اتانول به منظور تاثیرگذاری نیازمند زمان و دمای کافی است. با توجه به محدود بودن زمان در حین عمل بهتر است از IPA که دارای تاثیر سریع و بدون نیاز به شرایط خاص است، استفاده کنیم.
اخیرا کاربرد و نقش ایزوپروپانول به دلیل خاصیت ضدباکتریایی در بهداشتی و پزشکی به دلیل ویروس کرونا بسیار با اهمیت و پررنگ شده است. به طوری که، ایزوپروپانول به عنوان یک ماده‌ی ضد عفونی کننده، می‌تواند در صورت استفاده‌ی مداوم، اصولی و ایمن در شکستن زنجیره‌ی ویروس کرونا موثر باشد.
ایزوپروپیل الکل یک ترکیب آلی است که عناوین دیگری نیز همچون ایزوپروپانول و ۲-پروپانول دارد و فرمول مولکولی آن به صورت C۳H۸O نمایش داده می‌شود. این ماده شیمیایی در گروه ترکیبات الکل‌ها قرار دارد و بویی تند و شدید، شبیه به تمام الکل‌ها دارد. ایزوپروپیل الکل با کاهش دما به شدت چسبناک شده و در دمای ۸۹- درجه سانتی گراد منجمد می‌شود.
به گزارش خبرگزاری، بنابر اعلام شیمی بازار، ارزش بازار جهانی این محصول در سال ۲۰۱۸، ۳,۸ بیلیون دلار(حدود ۲ تا ۳ درصد کل بازار الکل در جهان) برآورد شد. این رقم نشان‌دهنده رشد ۵.۷ درصدی ارزش آن نسبت به سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ است. طبق این روند پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۳ ارزش بازار این محصول به رقمی در حدود ۴.۸ بیلیون دلار برسد.
کاربردهای ایزوپروپیل الکل در دوران کرونا
کاربرد و نقش ایزوپروپیل الکل به دلیل خاصیت ضدباکتریایی در بهداشتی و پزشکی بسیار با اهمیت و پررنگ است و از آن در تهیه و ساخت انواع صابون و لوسیون استفاده می‌شود و در عمل‌های جراحی به عنوان ضدعفونی‌کننده پوست کاربرد دارد. همین خاصیت باعث شده که این محلول در دوران کرونا اهمیت ویژه‌ای پیدا کند.
تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح مختلف از جمله میزها، کابینت‌ها و حتی دستگیره‌های در و مهم‌تر از همه دست‌ها، از مهم‌ترین پروتکل‌های بهداشتی جهت جلوگیری از انتقال ویروس کروناست که سازمان بهداشت جهانی مرتبا و بارها آن را توصیه کرده است. برای ساخت و تهیه بسیاری از این مواد ضدعفونی کننده از ایزوپروپیل الکل استفاده می‌شود.
در ساخت پدهای ضدعفونی که این روزها در کیف بسیاری از ما یافت می‌شود از ایزوپروپیل الکل استفاده می‌شود؛ این پدها معمولا پنبه یا گازی هستند که با محلول ۶۰ تا ۷۰ درصد الکل رقیق شده در آب مرطوب و سپس بسته‌بندی می‌شوند. این پدها اغلب جهت پاکسازی ابزارهای کوچک، پاک کردن سطوح و تمیز کردن سطح کمی از پوست به کار گرفته می‌شوند.
در تمیز کردن سطوح مختلف هم ایزوپروپیل الکل نقش مهمی دارد. این ماده بهترین ضدعفونی‌کننده برای استفاده در بیمارستان ها و کلیه مراکز بهداشتی است و در این دوران که به دلیل شیوع کرونا ضدعفونی کردن همه سطوح در خانه و محل کار هم مهم شده، کاربردهای خانه‌داری این محلول نیز کمتر از کاربردهای پزشکیش نیست.
این ماده را به عنوان الکل مالشی هم می‌شناسند و ژل‌های پاک‌کننده دست نیز در ساختار خود ۶۰ تا ۷۰ درصد ایزوپروپیل الکل دارند.
این ماده فراریت بالایی دارد و به همین دلیل می‌توان آن را برای تمیز کردن سطوح شیشه‌ای، پنجره‌ها یا آینه‌ها نیز مورد استفاده قرار داد. همچنین به دلیل سرعت تبخیر بالا برای تمیز کردن وسایل الکترونیکی نیز بسیار مناسب است. زیرا پس از تبخیر هیچ ماده‌ای از خود به جای نمی‌گذارد، در نتیجه آسیبی به این وسایل نمی‌زند.
ایزوپروپیل الکل یا اتانول؟ مساله این است!
هنگام انتخاب بهترین ماده برای ضدعفونی سطوح و دست‌ها بارها با این سوال مواجه شده‌ایم که شما کدام نوع الکل را ترجیح می‌دهید: اتانول یا ایزوپروپیل؟
در رابطه با ماهیت ایزوپروپیل الکل صحبت کردیم اما اتانول یا الکل اتیلیک ترکیب شیمیائی با بوی خاص و آتش‌گیری است و شاید مهم‌ترین کاربرد آن در ساخت نوشیدنی‌های الکلی باشد. جز این مورد در صنایع مختلفی از آن استفاده می‌شود. اتانول به دلیل نقطه انجماد پائین در صنعت ضدیخ‌سازی کاربرد دارد و از آنجا که حلال بسیار خوبی است، در صنعت عطرسازی، رنگسازی و … هم نقش مهمی دارد. محلول ۸۵٪ – ۷۰ آن به عنوان محلول ضدعفونی‌کننده کاربرد دارد.
واقعیت این است که هر دو الکل از نظر خواص ضدعفونی‌کننده سطوح شباهت بسیاری به هم دارند اما در رابطه با ضدعفونی کردن پوست تفاوت‌هایی میان آنها دیده می‌شود.
برای تمیز کردن ابزار کوچک کافیست آنها را حدود ۱۰ دقیقه به اتانول یا ایزوپروپیل الکل آغشته کرده تا کاملا ضدعفونی شوند.
اتانول با تغییر دادن پروتئین و حل کردن چربی، میکرو ارگانیسم‌های آنها را از بین می‌برد و باعث نابودی بسیاری از سلول‌های باکتریایی و ویروسی از جمله ویروس HIV و هپاتیت A می‌شود اما در برابر هاگ یا اسپور بی‌اثر است. این الکل غالبا در غلظت ۷۰ درصد مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا سرعت تبخیرش در غلظت‌های بالاتر افزایش می‌یابد و خلوص بیشتری هم دارد و در غلظت‌های پایین‌تر نیز اثرش کاهش پیدا می‌کند. در ساختار برخی صابون‌ها و دستمال‌های مرطوب اتانول یافت می‌شود اما به دلیل ایجاد خشکی در سطح پوست، نباید به طور مستقیم و بدون مواد افزودنی روی پوست مصرف شود.
سرعت تبخیر ایزوپروپیل مشابه با اتانول است و به همان روش سلول‌های باکتریایی و ویروسی را نابود می‌کند ولی با توجه به اینکه آسیب کمتری به بافت‌های زنده پوست می‌زند، برای ضد عفونی کردن پوست بهتر از اتانول است.
یکی دیگر از مزایای ایزوپروپیل الکل نسبت به اتانول این است که سمّیت کمتری دارد به همین دلیل از آن به طور گسترده به عنوان حلّال و مایع تمیزکننده استفاده می‌شود.
در ایران با آغاز شیوع کرونا و نیاز شدید بازار به مواد ضدعفونی کننده، برای واردکنندگان ایزوپروپیل الکل مجوز در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت صادر شد و آنها نیز به محض رسیدن این محصول، آن را در اختیار شرکت‌های داروسازی و یا فروشندگان مجوزدار زیر نظر اتحادیه قرار دادند. همین مساله باعث شد که کمبود این ماده شیمیایی در بازار احساس نشود.
چنانچه نیاز به خرید ایزوپروپیل الکل با مرغوبیت بالا و با مناسبترین قیمت دارید، می‌توانید آن را از تامین‌کنندگان این ماده در شیمی بازار به صورت مستقیم و بدون واسطه تهیه کنید.
بنابراین، لازم و ضروری است، قبل از تماس و قرار گیری در معرض این ماده، MSDS ایزوپروپیل الکل را مطالعه کنید.
در طی سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۹، فروش ایزوپروپانول در حدود ۲٫۴ % رشد کرده است. این امر به علت افزایش تقاضا ایزوپروپانول در زمینه حلال می باشد. ایزوپروپانول در ضدعفونی کننده ها شامل ضدعفونی کننده دست، پاک کننده های سطحی و پاک کننده های ابزار بالینی استفاده می شود. لذا در حال حاضر تقاضای ایزوپروپانول به دلیل رشد اقتصادی و افزایش آگاهی بهداشتی در کشورهای در حال توسعه و همچنین شیوع بیماری کرونا بیشتر می شود. پیش بینی می شود این روند رو به رشد همچنان تا سال ۲۰۲۵ ادامه داشته باشد.
منبع : نگین تجارت
