پرکلرواتیلن اولین با در سال ۱۸۲۱ توسط مایکل فارادی کشف شد. او دریافت که کلرینولیز هیدروکربن ها در دمای بالا می تواند پرکلرواتیلن تولید کند زیرا دمای بالا می تواند باعث تجزیه هیدروکربن ها و تولید محصولات جانبی شود.
نام های دیگر پر کلرواتیلن : تتراکلرواتیلن ، اتیلن تترا کلراید.
فرمول شیمیایی : C2Cl4.
مشخصات : مایعی سمی و خطرناک است.
حالت فیزیکی : مایع بیرنگ با بوی شیرین ملایم.
خواص فیزیکی:
نقطه جوش : ۱۲۱ درجه سانتی گراد
نقطه ذوب: ۲۲/۵ – درجه سانتی گراد
فشار بخار: ۱۴٫۲۵
چگالی بخار: ۵٫۸۳
حلالیت : عملا نامحلول در آب
ترکیب شیمیایی پر کلرواتیلن که عموماً با نام “پِرک” نیز نامیده می شود یک ترکیب آلی است و در حالت طبیعی به شکل مایع بی رنگ، غیر قابل اشتعال، دارای بویی شبیه به اتر و با مزه ای تقریباً شیرین است. در ابتدا از این ماده آلی در صنایع با هدف تمیز کردن الیاف و پارچه ها استفاده می شد؛ از طرفی دیگر، پرکلرواتیلن برای حذف کردن گریس و چربی از روی فلزات نیز به کار گرفته می شد. به این ترتیب، خاصیت تمیز کنندگی که کاربرد مهم این ماده است، به مرور زمان نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
ویژگی ها و خواص فیزیکی و شیمیایی تتراکلرواتیلن به صورت زیر معرفی می شوند:
میزان تولید ترکیب شیمیایی تتراکلرواتیلن در بازارهای جهانی، چیزی حدود 1 میلیون تن در هر سال گزارش شده است. این رقم در سال 1985 به ثبت رسیده و البته رشد بازار جهانی این ماده شیمیایی در حال حاضر، بسیار گسترده تر است. خرید و فروش پرکلرواتیلن به صورت فله ای در تانکرهای مخصوص و همچنین به صورت حمل با بشکه ها و مخازن انجام می گیرد. این ماده از نظر اشتعال پذیری یا خطر در هنگام حمل و نقل در دسته 2 طبقه بندی می شود.
ارزش صادراتی پرکلرواتیلن در بازارهای جهانی، رقمی معادل 128 میلیون دلار می باشد. کشور آلمان (8/46 میلیون دلار)، برترین صادر کننده این ماده بوده و کشور چین نیز برترین وارد کننده آن می باشند. کشورهای فرانسه (23 میلیون دلار)، آمریکا (6/22 میلیون دلار)، بلژیک – لوکزامبورگ (29/6 میلیون دلار) و جمهوری چک (98/5 میلیون دلار)، بزرگ ترین کشورهای صادر کننده پرکلرواتیلن می باشند.
در کنار کاربرد پرکلرواتیلن بد نیست نکات ایمنی مربوط به آن را نیز بدانیم. ظروف و مخازن حاوی ترکیب شیمیایی تتراکلرواتیلن باید به دور از منابع تولید حرارت و جدا از تماس با ترکیبات اکسید کننده، ذخیره و نگهداری شوند. محیط انبارهای ذخیره این ماده آلی باید خشک و خنک بوده و حتماً از تهویه مناسب برخوردار باشد. تتراکلرواتیلن باید در مخازن یا ظروف ساخته شده از فولاد ضد زنگ، نگهداری شوند؛ ظروف آلومینیومی یا کربن استیل نیز برای این کار مناسب می باشند.
بررسی ها در مورد خطرات و ملاحظات شیمیایی ترکیب پرکلرواتیلن نشان داده اند در تماس بودن افراد با این ترکیب در مقادیر بسیار اندک، خطرات حادی در پی ندارد اما در طولانی مدت می تواند مواردی چون سرطان را به وجود آورد. پیشنهاد می شود تمام افرادی که با این کاده سروکار دارند حتماً لباس کار و ماسک استفاده کنند.
به دلیل انتشار گازهای صنعتی، پرکلرواتیلن در مقادیر بسیار ناچیز در محیط زیست وجود دارد. خشک شویی ها هم مقداری از این ماده شیمیایی را وارد هوا می کنند. با اینحال این مقادیر اندک که در آب و هوا و مواد غذایی وجود دارد ، عوارضی برای انسان در پی نخواهد داشت.
شایان ذکر است افرادی که بطور مداوم لباس های خودشان را به خشک شویی ها می دهند کمی بیش از سایرین در معرض این ماده قرار می گیرند که بازهم برای افراد میانسال عوارضی به دنبال نخواهد داشت.
افراد معمولا در محل کار در معرض بالاترین مقدار پرکلرواتیلن قرار می گیرند که این مسئله در بین کارگران خشک شویی و کارگاه های رفع گریس از فلزات رایج است. قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای این ترکیب شیمیایی می تواند منجر به سوزش چشم و بینی ، تحریک پوست و دستگاه تنفس شود.
توجه داشته باشید که مواجهه کوتاه مدت با مقادیر زیاد پرکلرواتیلن می تواند روی سیستم عصبی مركزی تأثیر گذاشته و ممكن است منجر به بی هوشی یا مرگ شود.
علاوه بر این تحقیقات نشان داده است که سمیت این ماده، سیستم عصبی مرکزی ، کلیه ها ، کبد و دستگاه تولید مثل را هدف قرار می دهد. همچنین افرادی که به بیماری های قلبی ، کبدی ، کلیوی یا ریوی مبتلا هستند ، بیشتر از سایرین مستعد عوارض پرکلرواتیلن هستند.
پرکلرواتیلن یک ماده شیمیایی واسطه خصوصا برای تولید هیدروفلوروکربن (HFC) است که جایگزینی برای مبردهای کلروفلوروکربن (CFC) می باشد.
پرکلرواتیلن به دلیل پایداری و غیراشتعال زا بودن یک حلال بسیار کاربردی در صنایع مختلف است. این ماده یک ترکیب مؤثر برای از بین بردن چربی ها ، روغن ها و گریس ها در منسوجات ، الیاف و رنگ هاست.
این ماده شیمیایی در صنایع مختلفی مانند صنعت هوافضا ، لوازم خانگی و تولید خودرو بکار می رود. این ماده به دلیل فشاربخار پایین ، چگالی بخار بالا و نقطه جوش بالا مطلوب بسیاری از صنایع است.
پرکلرواتیلن در صنعت نساجی برای طرح دار کردن و رنگ کردن پارچه ها و در تولید پوشاک ضد آب استفاده می شود.
کاربردهای دیگر این ماده شیمیایی شامل استخراج چربی ها ، حل کردن لاستیک ، از بین بردن رنگ ، بازیابی گوگرد و به عنوان حلال حاوی سیلیکون است. این ترکیب در فرمولاسیون آئروسل ها برای لوازم جانبی خودرو نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
پرکلرواتیلن یک حلال شیمیایی است. از این ترکیب به عنوان تمیز کننده پارچه استفاده می شود بدون آنکه به بافت و الیاف آن آسیب وارد کند. در صنایع قطعه سازی و پردازش فلزات و قطعات فلزی از تتراکلرواتیلن به عنوان لکه بر و حذف گریس استفاده می شود. فرآیند استخراج چربی ها در آزمایشگاه ها، حذف رنگدانه ها، حل کردن لاستیک و …، نمونه هایی از موارد استفاده پرکلرواتیلن در صنایع مختلف می باشد.
این ماده شیمیایی همچنین می تواند به عنوان یک مایع عایق در بعضی از ترانسفورماتورهای برقی به عنوان جایگزینی برای بی فنیل های پلی کلر (PCB) استفاده شود.
در رابطه با چشم انداز مصرف این ماده در آینده بطور قطعی نمی توان چیزی گفت زیرا فشارهای زیست محیطی ، قوانین جدید و بهبود وضعیت صنعت بازیافت مواد شیمیایی باعث کاهش مصرف پرکلرواتیلن شده است و انتظار می رود به دلیل عوارض جانبی فراوان، این ماده با سایر واسطه های شیمیایی کم خطر جایگزین شود.
منبع: perc
