فلسفه نوروز و سال نو
...در همه اقوام بشری مراسم و آداب سال نو در طول تاریخ به ارث می رسد و با آداب سائر اقوام تلفیق می شود.
مثل سال نو ایرانی ها که با آداب اسلامی هم جمع شده است یا سال نو مسیحی که با آداب یونان باستان ترکیب شده است و غیره. یعنی در هر نژادی می توان همه آداب سالهای نو سائر اقوام را هم کمابیش ملاحظه نمود و نیز نشانه هائی از سالهای نو که از نسل ها و دورانهای منقرض شده برجای مانده است. در واقع در مراسم و آداب و مفاهیم سال نو در هر نژادی می توان نمادهائی اسطوره ای از کل تاریخ گذشته آن قوم و نیز سائر اقوام و کل بشریت را درک نمود.
روز آغازین هر سالی مثل روز اول خلقت است و روز نوشتن دگرباره سرنوشت خویشتن بدست خویشتن.
و این تفاوت بین روز اول هر سال است با خلقت ازلی. در خلقت ازلی بشر هیچ اراده و انتخابی نداشت و با این حال خداوند در قرآن می فرماید که انسان را در حال خلقتش بر او شاهد گرفتم و نیز اینکه بلافاصله پس از خلقتش از انسان پرسیدم که آیا این خلقت را قبول دارد یا نه که انسان از روی جهلش می گوید که: بلی!
در واقع این قرارداد جهانی بشر در همه اقوام و مذاهب که یک روز از سال را مبدأ قرار می دهد به معنای خلقت جدید است و تجدید عهد با ازلیت خلقت خویش و نیز بلی گفتن دگرباره و آگاهانه تر به پروردگار. و نیز بتدریج بدست و اراده خویشتن در این خلقتهای جدید مشارکت کردن و صاحب سرنوشت خود شدن.
پس در واقع روز سال نو مظهر هر ساله خلقت ازلی انسان است و سالی یکبار بر خلقت خود شهادت دادن و در آن حضور یافتن و خلقت خویش را آگاهانه تر پذیرا شدن و مسئول گشتن و نهایتاً جانشین خدا شدن در امر خلقت خویشتن. و برای سال آینده آرمان تازه ای را برای خود رقم زدن.
راز هفت سین بر سر سفره سال تحویل هم دال بر هفت روز خلقت عالم و آدم است. که روز هفتم همانا روز کمال خلقت یعنی آدم است که خداوند هم بر عرش می نشیند و بر کمال خلقت خود به نظارت و شهادت می نشیند و اراده خود را بدست مخلوقش می سپارد.
بساط سفره هفت سین نماد سفره خلقت است که انسان بجای خدا بر سر این سفره می نشیند و یکبار دیگر با خداوند بیعت می کند و به او آری می گوید.
دعای سال تحویل هم نشان می دهد که انسان میل دارد تا یکبار دگر به «حال» خود یعنی به اکنونیت خود که همانا جلوس خدا بر عرش و کمال خلقت آدم است بازگردد. «احسن الحال» یعنی بهترین زمانها.
و بهترین زمان همان لحظه خلقت ازلی است و روی در روی خدا نشستن و به او آری گفتن و یکبار دگر خلق شدن.
ولی ما بعنوان ایرانی مسلمان بین دو سال نو در تردد هستیم یکی نوروز و دیگری آغاز هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه. یعنی آغاز فراق و جدائی از نژاد. آغاز هجران از اصل و نسب خویشتن. درست مثل آغاز خلقت آدم که همان آغاز هجران آدم از خالق خویشتن است، آغاز جدائی از اصل خود که موجب خلقت خویشتن است. این فراق سرآغاز وجود یافتن است، یعنی آغاز تنهائی!
ولی مراسم عید نوروز ایرانیان سیمائی کاملاً متضاد دارد و واقعه پیوستن به خویشان و اقوام است یعنی واقعه وصال است.
ما ایرانیان بین فراق و وصال در تردد هستیم و لذا دچار یک فرهنگ و تاریخ برزخی و پریشانیم. این همان اصل و علت دوگانگی ما بین ایرانیت و اسلامیت است که همواره وجود داشته و این اواخر دو صد چندان شدیدتر شده و گاه مبدل به نبرد می شود.
سال نو اسلامی سیمائی غمگین دارد و سرآغاز سرگردانی و دربدری و تنهائی و محنت و هجران از عزیزان است. ولی سال نو ایرانی (زرتشتی) درست عکس این وضع را دارد. و اینست که بالاخره هر بشری به یک جناح وصل یا هجران می پیوندد ولی ما ایرانیان بین وصل و هجران در تردیدیم. و این کل ماهیت دیالکتیکی فرهنگ و روحیه و هویت ماست که نه تاب وصل داریم و نه طاقت هجران زیرا مطلقیم. زیرا عاشقیم...
📗دائرة المعارف عرفانی،جلد پنجم،صفحه 247
✏️مؤلف : #استاد_علی_اکبر_خانجانی
📆 تاریخ تألیف : 1386-1384
🔽برای دانلود رایگان این کتاب کلیک کنید.
