اختلاف قیمت برنج در ایران؛ چالشها، علل و راهکارها
(حجت بقایی_ سرویس خبری صنایع غذایی)
برنج به عنوان یکی از مهمترین و پرمصرفترین اقلام غذایی در ایران نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزان ایفا میکند. استانهای شمالی کشور، به ویژه گیلان و مازندران، به دلیل شرایط اقلیمی و خاک مناسب، به تولید برنج با کیفیت بالا و طعم منحصر به فرد شناخته شدهاند. اما یکی از مسائلی که در سالهای اخیر نگرانیهای فراوانی ایجاد کرده، اختلاف قیمت قابل توجه و گاهی غیرمنطقی برنج در بازارهای مختلف است. این اختلاف قیمت نه تنها مصرفکنندگان را سردرگم میکند، بلکه زحمات کشاورزان را نیز تحتالشعاع قرار میدهد.
[ابعاد اختلاف قیمت برنج]
مشاهدات میدانی و گزارشهای متعدد نشان میدهد که قیمت برنج در برخی مناطق، به ویژه در شهرهای بزرگ و فروشگاههای زنجیرهای، تا چند برابر قیمت در محل تولید یا بازارهای محلی است. این اختلاف قیمت گاه غیرقابل توجیه و بسیار فاحش است؛ به گونهای که برنج با کیفیت مشابه در یک منطقه با قیمتی چند برابر نسبت به منطقهای دیگر عرضه میشود. این موضوع باعث شده تا بسیاری از مصرفکنندگان اعتماد خود را نسبت به بازار از دست بدهند و در انتخاب محصول دچار تردید شوند.
[دلایل اصلی اختلاف قیمت]
اول/زنجیره توزیع طولانی و پیچیده: برنج از مزرعه تا سفره مصرفکننده مسیر طولانی را طی میکند که شامل واسطههای متعدد، باربری، بستهبندی، انبارداری و فروش است. هر یک از این مراحل میتواند به افزایش قیمت نهایی منجر شود. نبود شفافیت در این زنجیره باعث میشود قیمتها به شکل غیرمنصفانه بالا رود.
دوم/نوسانات قیمت ارز و هزینههای تولید: افزایش قیمت نهادههای کشاورزی مانند کود، سم، و ماشینآلات کشاورزی، همچنین نوسانات نرخ ارز که بر قیمت واردات تجهیزات و نهادهها تأثیر میگذارد، هزینه تمام شده برنج را افزایش داده است. این افزایش هزینهها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در قیمت نهایی تأثیرگذار است.
سوم/دخالت واسطهها و سودجویی: حضور واسطههای متعدد در بازار و نبود نظارت کافی، زمینه را برای سودجویی فراهم میکند. گاهی واسطهها بدون افزودن ارزش واقعی، قیمت را به صورت غیرمنطقی افزایش میدهند.
چهارم/کیفیت و تنوع محصول: برنج در انواع مختلف با کیفیتهای متفاوت تولید میشود و طبیعتاً قیمت آنها نیز متفاوت است. اما در برخی موارد تفاوت قیمت به خاطر تبلیغات، بستهبندیهای ویژه یا برندینگ غیرواقعی است و باعث گمراهی مصرفکننده میشود.
پنجم/عدم وجود سامانههای دقیق ثبت و رهگیری: نبود سامانههای مدرن برای ثبت و رهگیری محصول از مزرعه تا بازار، باعث میشود که اطلاعات دقیقی درباره قیمت تمام شده و قیمت فروش وجود نداشته باشد و همین امر موجب عدم شفافیت در قیمتگذاری میشود.
و اما این اختلاف قیمت چه پیامدهایی می تواند داشته باشد:
الف/کاهش انگیزه کشاورزان: وقتی کشاورزان با قیمتهای پایین یا غیرمنصفانه مواجه شوند، انگیزه آنها برای تولید برنج مرغوب کاهش مییابد و ممکن است به کاهش کیفیت یا کاهش تولید منجر شود.
ب/کاهش اعتماد مصرفکننده: مصرفکنندگان که با قیمتهای متنوع و گاه متناقض مواجه میشوند، به کیفیت و اصالت محصولات شک میکنند و این موضوع بازار را دچار رکود و بیثباتی میکند.
ث/تأثیر منفی بر اقتصاد کشاورزی: عدم تعادل در قیمتگذاری باعث ناپایداری درآمد کشاورزان و در نتیجه بر وضعیت اقتصادی کل بخش کشاورزی تأثیر میگذارد.
[راهکارهای پیشنهادی برای کاهش اختلاف قیمت]
1/تقویت نظارت بر زنجیره توزیع: با ایجاد سامانههای شفاف و دقیق برای ثبت و رهگیری برنج از مزرعه تا بازار، میتوان جلوی سودجوییها و افزایش بیرویه قیمتها را گرفت.
2/حمایت از کشاورزان: ارائه تسهیلات مالی، تامین نهادههای کشاورزی با قیمت مناسب و آموزش کشاورزان برای استفاده از فناوریهای نوین باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینههای تولید میشود.
3/کاهش واسطهها: تشویق به شکلگیری تعاونیها و فروش مستقیم کشاورزان به مصرفکننده نهایی، میتواند فاصله قیمتی را کاهش دهد و سود بیشتری به کشاورزان برسد.
4/آگاهیبخشی به مصرفکنندگان: آموزش و اطلاعرسانی درباره کیفیت برنج و نحوه تشخیص اصل از تقلبی به مصرفکنندگان کمک میکند تا انتخابهای بهتری داشته باشند و بازار رقابتی سالمتری ایجاد شود.
5/استانداردسازی و برندینگ منطقهای: ایجاد برندهای معتبر و شناخته شده برای برنجهای با کیفیت گیلان و مازندران و تضمین کیفیت آنها میتواند باعث تثبیت قیمت و افزایش ارزش این محصولات شود.
در خاتمه یادآور می شویم: اختلاف قیمت برنج در بازار ایران یک مشکل جدی است که نیازمند توجه ویژه همه ذینفعان، از کشاورزان گرفته تا نهادهای نظارتی و مصرفکنندگان، میباشد. حمایت از کشاورزان با کیفیتمحور بودن تولید، ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین و افزایش آگاهی مصرفکننده، میتواند به تثبیت قیمتها و ارتقای کیفیت برنج ایرانی منجر شود.
برنج شمال کشور، محصولی با ارزش و اصالت است که شایسته است قیمت واقعی و منصفانه خود را در بازار بیابد و به این ترتیب، هم کشاورز و هم مصرفکننده از آن بهرهمند شوند.
×حجت بقایی؛ گروه خبری صنایع غذایی
